Στο πλαίσιο της Έκθεσης με θέμα «Ελιά και λάδι», που οργανώνεται με πρωτοβουλία του Δημάρχου Πειραιά κ. Βασίλη Μιχαλολιάκου, συνεχίστηκαν για τρίτη φορά τη Δευτέρα οι ενημερωτικές ομιλίες στο νεοκλασικό κτίριο της Κανθάρου.
Αυτή τη φορά πήραν μέρος: ο κ. Μάριος Πατσουλές Γεωλόγος, Μηχανικός Ταμιευτήρων Πετρελαίου, ο κ. Αρσένιος Αθανασίου μέλος του Δ.Σ. του Φαρμακευτικού Συλλόγου Πειραιά, ο κ. Γεώργιος Μάνος καθηγητή Τ.Ε.Ι. Ηπείρου και ο κ. Θόδωρος Τσόντος Πρόεδρος της Αδελφότητας Κρητών «Η ΟΜΟΝΟΙΑ» . Μετά τις εισηγήσεις ακολούθησε πλούσια συζήτηση. Τους ομιλητές τίμησε, απονέμοντας αναμνηστικές πλακέτες, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά κ. Παναγιώτης Κουβάτσος.
Ο κ. Μάριος Πατσουλές Γεωλόγος, Μηχανικός Ταμιευτήρων Πετρελαίου μίλησε για τα παράγωγα του λαδιού και της ελιάς στη βιομηχανία πετρελαίου.Αρχίζοντας από μια ζωντανή απόδειξη της πανάρχαιας παρουσίας της ελιάς στον Ελλαδικό χώρο, παρουσίασε ένα από τα πλέον σπάνια απολιθώματα φύλλων ελιάς από τη Σαντορίνη, ηλικίας 50.000 ετών.
«Από την ελιά – συνέχισε – δεν πετάμε τίποτα απολύτως Έχουμε μια προστιθέμενη αξία περισσότερο κι από αυτήν του πετρελαίου. Υπάρχουν παράγωγα του λαδιού που τα πετάμε, πετώντας στην ουσία ενέργεια. Είναι π.χ. τα τηγανόλαδα, ο κατσίγαρος, των ελαιοτριβείων. Σήμερα μπορούμε να κάνουμε παραγωγή βιοντήζελ στο ίδιο μας το σπίτι. Στο πρώτο βαρέλι μπορούμε να ρίχνουμε τα τηγανέλαια, τα ταγγισμένα λάδια κ.λ.π. το δεύτερο κωνικό έχει μια αντλία που απορροφά τα πεταμένα λάδια από το άλλο βαρέλι απορροφά επίσης από ένα τρίτο κωνικό βαρέλι ένα καταλύτη. Όλα αυτά ανακατεύονται επί 4-5 ώρες στους 55ο C και παίρνουμε το προϊόν σε ένα τέταρτο βαρέλι πραγματικό πετρέλαιο, που λέγεται βιοντήζελ, έχει όλες τις ιδιότητες του πετρελαίου και θεωρείται Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας. Είναι βιοκαύσιμο γιατί το παίρνουμε από τα έμβια όντα. Χρησιμοποιείται ως καύσιμο κίνησης ή θέρμανσης.. Παρασκευάζεται σχετικά φτηνά και εύκολα. Κυριότεροι τύποι βιοκαυσίμου είναι η αιθανόλη, η μπουτανόλη, η μεθανόλη και το βιοαέριο. Το βιοαέριο διαφέρει στην παρασκευή του από τις άλλες αλκοόλες».
«Το βιοντήζελ έπαψε να χρησιμοποείται από τότε που άρχισαν να χρησιμοποιούνται μαζικά τα ορυκτά καύσιμα. Σήμερα επανέρχεται στο προσκήνιο κυρίως λόγω των περιβαλλοντικών ζητημάτων που προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου μας υποχρεώνει να προετοιμαστούμε για να απεξαρτηθούμε από το πετρέλαιο. Το βιοντήζελ επομένως θα μπορούσε να αποτελέσει μια βιώσιμη εναλλακτική λύση»;
«Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα;
Πλεονεκτήματα:
Κατά την καύση του απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα 50% λιγότερο μονοξείδιο του άνθρακα και 78% λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα, πράγμα πολύ σημαντικό για το βεβαρημένο ήδη περιβάλλον μας, συγκριτικά με αυτά που εκλύονται κατά την καύση του ορυκτού πετρελαίου. Από την καύση ένα μέρος του μονοξειδίου του άνθρακα ανακυκλώνεται από τα φυτά. Επίσης το βιοντήζελ περιέχει λιγότερους αρωματικούς υδρογονάνθρακες οι οποίοι είναι και καρκινογόνοι. Απελευθερώνει 50% λιγότερα σωματίδια. Δεν περιέχει καθόλου οξείδια του θείου. Περιέχει περισσότερο οξυγόνο που επιτρέπει τελειότερη καύση. Ακόμη είναι μη τοξικό και βιοαποικοδομήσιμο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει βάλλει ορισμένες προδιαγραφές. Αυτοί που παρασκευάζουν βιοντήζελ πρέπει να ακολουθούν ορισμένες γιουρονόρμες και πρέπει να είναι ορισμένων προδιαγραφών. Τηρείται αυτό; Όχι. Το αποτέλεσμα είναι αντί να κάνουμε καλό στο περιβάλλον κάνουμε κακό».
«Μειονεκτήματα:
Απαιτεί τεράστιες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης, πολλά λιπάσματα αρκετά εντομοκτόνα, καταστρέφονται πολλά τροπικά δάση χρησιμοποιούνται μεταλλαγμένα φυτά και υβρίδια, καταστρέφοντας τις άλλες καλλιέργειες. Από πρόσφατες στατιστικές τίθενται σε αμφισβήτηση η βιωσιμότητα τέτοιων επενδύσεων συγκριτικά με τις επιδοτήσεις που απαιτεί και τα οφέλη που παράγει προς το περιβάλλον και τη βιομηχανία τροφίμων. Οι περισσότεροι άρχισαν να παράγουν βιοντήζελ από σπόρους που εξυπηρετούν την τροφή των ανθρώπων. Οι επενδύσεις από μεγάλες εταιρείες παρ΄όλα αυτά αυξάνονται: από 5 δισεκ. δολάρια το 1995 στα 100 δισεκ. δολάρια το 2010. Με νέα τεχνολογία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα. Ήδη από ένα είδος φυκιών – μικροοργανισμών παίρνουμε 50% φυτικό έλαιο που καταλήγει σε βιοντήζελ. Η συγκομιδή γίνεται σε καθημερινή βάση η δε απόδοση τους είναι ασυγκρίτως πολλαπλάσια των άλλων μεθόδων. Κυρίως όμως δεν χρησιμοποιούνται σπόροι για την τροφή των ανθρώπων».
«Άποψη μου είναι ότι πρέπει να συγκεντρώνονται τα τηγανόλαδα και τα ταγγισμένα έλαια για την παραγωγή βιοντήζελ. Γιατί εκτός των άλλων η απόρριψή τους κάνει μεγάλη ζημιά στο περιβάλλον. Το ίδιο ισχύει και για τον κατσίγαρο των ελαιουργείων που προκαλεί τοξικά φαινόμενα, αισθητική υποβάθμιση του περιβάλλοντος και έντονη δυσοσμία. Από τον κατσίγαρο μπορούμε να παράγουμε βιοαέριο μέσω αναερόβιας ζύμωσης. Το ξύλο της ελιάς είναι πολύ αποδοτικό ως καύσιμο σε σύγκριση με το ξύλο από άλλα δέντρα. Υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός ανάμεσα στο πετρέλαιο από τη μια μεριά και στο βιοντήζελ και στο βιοαέριο από την άλλη. Στην Ελλάδα μπορούμε πιο εύκολα να παράγουμε βιοντήζελ και βιοαέριο».
Ο κ. Αρσένιος Αθανασίου μέλος του Δ.Σ. του Φαρμακευτικού Συλλόγου Πειραιά μίλησε για τη φαρμακολογική δράση των φύλλων της ελιάς.
«Η κύρια δράση της ελιάς, τόνισε, είναι αντιοξειδωτική. Που οφείλεται η αντιοξειδωτική της δράση; Το φύλλο της ελιάς περιέχει μια ουσία την ελαιοπαϊνη που μειώνει τη χοληστερίνη κόβοντας τη σε κομμάτια ή δεσμεύοντας την αναστέλλοντας τη δράση της. Έχει αγγειοδιασταλτική δράση μέσω του αερίου του μονοξειδίου του αζώτου, μειώνοντας τα εμφράγματα. Επίσης έχει αντιθρομβωτική δράση, αντιβακτηριακή και αντιϊσταμινική δράση κατά των αλλεργιών».
«Η ελιά, ακόμη, έχει αντικαρκινική δράση. Αυτές οι ιδιότητες είναι και στο λάδι. Αλλά πολύ πιο ολοκληρωμένες και πιο έντονες είναι στα φύλλα της ελιάς. Παρατηρώντας οι επιστήμονες τη Κρήτη που είχε τη λεγόμενη Μεσογειακή διατροφή είδαν ότι οι άνθρωποι εκεί είχαν ελαττωμένα καρδιακά επεισόδια και ελαττωμένους κάποιους καρκίνους όπως του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του παχέως εντέρου. Ψάξανε και βρήκανε ότι η διατροφή και κυρίως το ελαιόλαδο ήταν αυτό που είχε αυτά τα ευεργετικά αποτελέσματα. Δεν πρέπει όμως να χρησιμοποιούμε τα βότανα χωρίς τη συμβουλή του γιατρού. Τα φύλλα της ελιάς ευτυχώς δεν είναι τοξικά».
Ο κ. Γεώργιος Μάνος καθηγητή Τ.Ε.Ι. Ηπείρου ανέπτυξε το θέμα για τις προοπτικές της βρώσιμης ελιάς και του ελαιόλαδου στον Ελλαδικό χώρο.
«Οι 3 εθνικές καλλιέργειες – υπογράμμισε – είναι: το αμπέλι, η ελιά και το βαμβάκι. Η ελιά και το ελαιόλαδο περιέχουν μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και πληθώρα δραστικών ουσιών. Το λάδι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φωτιστική και καύσιμη ύλη και έχει φαρμακευτικές ιδιότητες. Δυστυχώς στον αγροτικό τομέα, δεν προετοιμαστήκαμε για το μέλλον. Στην ουσία αφήσαμε τον αγροτικό τομέα με την πεποίθηση ότι η Ελλάδα θα στηριχθεί στη βιομηχανία και στις υπηρεσίες. Ούτε το ένα κάναμε, ούτε το άλλο. Τώρα ξαναγυρνάμε πάλι στην προτέρα κατάσταση. Ο αγροτικός πληθυσμός ως επί το πλείστον είναι γερασμένος και επί πλέον δεν υπάρχουν αυτοί που παλιότερα εκπαίδευαν τους αγρότες».
«Το κραμβέλαιο και το σογέλαιο χρησιμοποιείται τελευταία για την παραγωγή βιοκαυσίμου. Άρα υπάρχουν δυνατότητες για μας με την καλλιέργεια της ελιάς. 500.000 άτομα εξαρτώνται άμεσα και έμμεσα. Υπάρχουν 1.500.000 ελαιόδεντρα σε διάφορες ποικιλίες που καλλιεργούνται σε 6,5 εκατομμύρια στρέμματα για λάδι και 1,5 εκατομμύρια στρέμματα για βρώσιμες ελιές. Οι αμπελώνες μειώθηκαν πολύ. Πρέπει να δημιουργηθεί τράπεζα γενετικού υλικού γιατί διάφορες ποικιλίες αρχίζουν και χάνονται. Το 20% επίσης των ελαιώνων χάθηκαν».
«Οι 3 χώρες που κυριαρχούν στον τομέα του λαδιού είναι η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία. Αυτοί είναι οι ανταγωνιστές μας και οι οποίοι μας έχουν ξεπεράσει σε πολλά πράγματα Στην Ελλάδα οι ορεινές περιοχές, οι μειονεκτικές περιοχές είναι 45% στην Ισπανία είναι πολύ λιγότερες και στην Ιταλία 28%. Το βασικότερο απ΄όλα είναι το μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Στην Ελλάδα στον κάθε καλλιεργητή αντιστοιχούν 16 στρέμματα ενώ στην Ισπανία αντιστοιχούν 53 στρέμματα δηλαδή το τετραπλάσιο από μας. Οι Ιταλοί δεν φημίζονται για την καλλιέργεια τους αλλά για την εμπορία τους – εκεί που υστερούμε εμείς – παίζοντας με το δικό μας λάδι».
«Βασικότερες επιτραπέζιες ελιές είναι της Αμφίσσης, Άρτας και Βόλου και η καλύτερη επιτραπέζια ελιά στον κόσμο, η ελιά Καλαμών. Η Ισπανία μπήκε πριν από 25 χρόνια στο παιχνίδι για την επιτραπέζια ελιά. Επίσης είναι η Αίγυπτος, η Τουρκία, η Αργεντινή. Τελευταία και η Αυστραλία. Στο λάδι τα πράγματα είναι δύσκολα. Η Ισπανία που έχει μπει δυναμικά στο παιχνίδι παράγει 1.350.000 τόνους λάδι. Δεύτερη χώρα είναι η Ιταλία με 450.000 τόνους, αλλά ξέρει να το εμπορεύεται. Τρίτη χώρα είμαστε εμείς με 350.000 τόνους. Παράγουμε όμως το καλύτερο λάδι. Το 75%-80% είναι έξτρα παρθένο 3ελαιόλαδο ενώ στις άλλες χώρες είναι 35%-40%».
«Στο παιχνίδι της χρησιμοποίησης του λαδιού μπαίνουν χώρες τεράστιες όπως π.χ. η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία. Εκεί πρέπει εμείς να παίξουμε το παιχνίδι. Γιατί δεν το παίζουμε; Κυρίως γιατί το τυποποιημένο λάδι στην Ελλάδα είναι ελάχιστο, 2%. Εμείς δίνουμε χύμα λάδι κυρίως στην Ιταλία αλλά και στο εσωτερικό. Στην Ισπανία το τυποποιημένο λάδι είναι 38% και στην Ιταλία 36%. Το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο φτάνει στο 80%».
«Το Τ.Ε.Ι. Ηπείρου μαζί με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το Δήμο του Λέτσε της Ιταλίας συμμετέχουμε σε ένα πρόγραμμα. Στόχοι του προγράμματος αυτού που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. είναι η ανάπτυξη ενός μοντέλου για τη διαχείριση του λαδιού, να βρούμε τους βέλτιστους τρόπους καλλιέργειας και προσπαθούμε να φτιάξουμε ένα χάρτη καλής πρακτικής στο τέλος να φτάσουμε στο προϊόν το οποίο επιδιώκουμε να το διαθέσουμε στην καλύτερη τιμή. Επίσης να υπάρχει ταυτότητα στο προϊόν».
«Προτάσεις:
-Μείωση κόστους παραγωγής
-Σύνδεση παραγωγών και καταναλωτών
-Δημιουργία συνεταιριστικών οργανώσεων παραγωγών
-Φύτευση της ποικιλίας Καλαμών σε ημιορεινές και σε ιδιαίτερες πεδινές εκτάσεις.
-Τυποποίηση του λαδιού
-Αξιοποίηση των ελαιοτριβείων στην παραγωγή, εμπορία ελαιόλαδου.
-Δέσμευση στα ελαιοτριβεία ό,τι λάδι δεν είναι καλό.
-Υποχρεωτική κατάταξη σε βρώσιμο και βιομηχανικό λάδι .
-Τελική οξυμέτρηση όλων των παραγόμενων λαδιών.
-Υποχρεωτική εκπαίδευση των ελαιοκόμων.
-Ενημέρωση των καταναλωτών για την υπεροχή του ελληνικού ελαιόλαδου έναντι των άλλων ελαίων και προτίμηση του επώνυμου λαδιού από το ανώνυμο.
-Πληροφόρηση του μαθητικού δυναμικού για την αξία της μεσογειακής διατροφής.
-Επέκταση της βιολογικής καλλιέργειας των ελαιώνων».
Ο κ. Θόδωρος Τσόντος Πρόεδρος της Αδελφότητας Κρητών «Η ΟΜΟΝΟΙΑ» ανέφερε ότι το λάδι αποτελεί βασικό στοιχείο της διατροφής και της κουλτούρας των Κρητικών.
«Η Κρήτη – συνέχισε – με το μεσογειακό της κλίμα και τη σύσταση του εδάφους επιτρέπει στα ελαιόδεντρα να ευδοκιμούν παντού. Και στις ορεινές περιοχές και στους κάμπους και αποδίδουν λάδι από τα καλύτερα στον κόσμο, με χαμηλή οξύτητα και με υπέροχο άρωμα. Γι΄αυτό εμείς οι Κρητικοί περηφανευόμαστε και λέμε:
«Και σ΄άλλους τόπους βγάνουνε λαδι και ΄γω θωρώ το,
μα όχι σα το κρητικό που ΄ναι στον κόσμο πρώτο».
«Αυτό το ιερό δέντρο σύμβολο της γνώσης, της σοφίας, της αφθονίας, ειρήνης και υγείας, δύναμης και ομορφιάς που λατρεύεται επί χιλιάδες χρόνια προβάλλουν οι σύγχρονες επιστημονικές έρευνες σαν κυρίαρχο συντελεστή της υγείας και της μακροβιότητας του ανθρώπου. Και εδώ θέλω να καταθέσω ως δική μου εμπειρία ότι ο δικός μου ο παππούς πέθανε 108 ετών και ένας θείος μου 114 ετών».
Στη συνέχεια ο κ. Τσόντος περιέγραψε από τη δική του βιωματική εμειρία όλη τη διαδικασία από το κλάδεμα μέχρι τους διάφορους τρόπους λιομαζώματος και το άλεσμα των ελιών στο ελαιοτριβείο καθώς και τις κοινωνικές σχέσεις που συνόδευαν όλα αυτά.
