Ζήσης Ψάλλας
Αισθάνεστε μερικές φορές ότι ρυθμίζεστε από κάποιο ρολόι; Αυτό συμβαίνει επειδή σε κάποιο βαθμό έτσι είναι. Πρόκειται για ένα βιολογικό ρολόι, τον υπερκασιακό πυρήνα, ο οποίος περιέχει 20.000 κύτταρα και δεν είναι μεγαλύτερος από έναν κόκκο ρυζιού. Είναι το σημείο αναφοράς που χρησιμοποιείται από πολλά άλλα ρολόγια στο σώμα για να διατηρηθεί αυτό που λέγεται κιρκάδιος ρυθμός.
Τι είναι ο κιρκάδιος ρυθμός; Ο όρος προέρχεται από το circa = γύρω και το diem = ημέρα, και σημαίνει τον ρυθμό στη διάρκεια της ημέρας. Χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια οποιαδήποτε βιολογική κυκλική διαδικασία στη διάρκεια ενός 24ώρου. Οι κύκλοι αυτοί καθορίζονται από περιοδικότητα έκκρισης ορισμένων ορμονών και η νεότερη έρευνα δείχνει ότι τα διάφορα όργανα του σώματος μπορεί να έχουν το δικό τους βιολογικό ρολόι. Αυτά τα ρολόγια ανταποκρίνονται σε σήματα του εγκεφάλου που τα κρατά συγχρονισμένα μεταξύ τους ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Επηρεάζουν τα συμπτώματα μια ασθένειας και την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων.
Η κανονική λειτουργία του εγκεφάλου, η ανοσία και οι σωματικές λειτουργίες, όπως ο καρδιακός ρυθμός και η πέψη, ελέγχονται από αυτόν τον ρυθμό και η διαταραχή του μπορεί να βλάψει την υγεία σας. Το βιολογικό ρολόι μπορεί να επηρεαστεί από την βραδινή εργασία και την έλλειψη ύπνου ή τον κακής ποιότητας ύπνο.
Όταν ο κιρκάδιος ρυθμός διαταράσσεται έχει σαν αποτέλεσμα την απορρύθμιση των λειτουργιών σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Τα τελευταία χρόνια πολλές χρόνιες ασθένειες, όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία, η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή, η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή και διαταραχές του ύπνου έχουν συνδεθεί με τον κιρκάδιο ρυθμό. Για παράδειγμα, οι διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού μέσω νυκτερινών βαρδιών ή υπερατλαντικών ταξιδιών έχουν συνδεθεί με την παχυσαρκία και τον διαβήτη. Επίσης, η στέρηση ύπνου κάνει τους ανθρώπους να τρώνε περισσότερο επειδή διαταράσσονται οι σχετικές ορμόνες του οργανισμού. Μια μελέτη βρήκε πως όσοι κοιμούνται λιγότερο από 5,5 ώρες τη νύχτα καταναλώνουν κατά μέσο όρο 385 θερμίδες περισσότερες την ημέρα σε σύγκριση με όσους κοιμούνται πάνω από 7 ώρες.
Τι επηρεάζει το βιολογικό ρολόι
Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι ανάλογα με την ώρα της ημέρας -και άρα με το βιολογικό ρολόι- το σώμα έχει διαφορετικές ανταποκρίσεις. Ορισμένα από τα ευρήματα παρατίθενται πιο κάτω:
- Σχεδόν τα μισά από τα γονίδια μας βρίσκονται υπό τον έλεγχο των ρολογιών του σώματος μας και για κάθε μεγάλη ασθένεια που ερευνήθηκε μέχρι τώρα – συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου, του διαβήτη τύπου 2, της νόσου Αλτσχάιμερ, της στεφανιαίας νόσου, της σχιζοφρένειας και της παχυσαρκίας – έχει βρεθεί να επηρεάζεται από την ώρα της ημέρας. Επίσης περίπου 250 φάρμακα επηρεάζονται από τα εσωτερικά ρολόγια και θα μπορούσαν να είναι περισσότερο ή λιγότερο αποτελεσματικά ανάλογα με το πότε θα ληφθούν.
- Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα έρευνες, έχει φανεί ότι στις 08:30 το πρωί έχουμε τη μέγιστη έκκριση τεστοστερόνης.
- Στις 14:30 έχουμε τον καλύτερο συντονισμό μας και τις καλύτερες αντιδράσεις.
- Στις 17:00 υπάρχει η καλύτερη καρδιαγγειακή απόδοση και μυϊκή δύναμη.
- Κατά μια άποψη, στις 21:00 το βράδυ θα ήταν ωφέλιμο να αποφεύγεται η άσκηση, καθώς αρχίζει η έκκριση μελατονίνης – η άσκηση διαταράσσει την έκκριση μελατονίνης η οποία οδηγεί σε ύπνο αλλά μια μελέτη έδειξε ότι αυτό συμβαίνει όταν η άσκηση είναι έντονη.
- Ακόμη και τα μικρόβια στο έντερό μας έχουν κιρκαδιακούς ρυθμούς, οι οποίοι μπορούν να διαταραχθούν από τα αντιβιοτικά ή όταν τρώμε σε ασυνήθιστες ώρες. Μελέτες σε ποντίκια υποδεικνύουν πως όταν συμβεί αυτό, μπορεί να βλάψει περαιτέρω τη λειτουργία και το ρυθμό των οργάνων μας.
- Ορισμένες τροφές που καταναλώνονται τις βραδινές ώρες, απορυθμίζουν τον οργανισμό μας. Ο σίδηρος που λαμβάνουμε από την τροφή επηρεάζει το βιολογικό ρολόι του ήπατος προκαλώντας μεταβολικά προβλήματα.
- Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης βρήκαν, ανάμεσα σε 91.100 άτομα ηλικίας 37-73 ετών, πως κάποιος με διαταραγμένους βιολογικούς ρυθμούς έχει, κατά μέσο όρο, περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστεί με κατάθλιψη κατά 6%, με αστάθεια της διάθεσης κατά 10% και με διπολική διαταραχή κατά 11%.
- Ο χρόνος μπορεί επίσης να επηρεάσει την ικανότητα ανάκαμψης από τραυματισμούς στην καρδιά. Μελέτες σε ποντίκια βρήκαν διαφορές στον τύπο και στον αριθμό των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος που διεισδύουν στον τραυματισμένο καρδιακό ιστό, ανάλογα με την ώρα της βλάβης. Αυτό επηρεάζει πόσος ουλώδης ιστός σχηματίζεται και πόσο καλά η καρδιά στη συνέχεια αντλεί αίμα – το οποίο τελικά επηρεάζει την επιβίωση.
- Ανθρώπινες μελέτες έχουν προτείνει ότι οι προοπτικές επιβίωσης των ασθενών βελτιώνονται όταν κάνουν καρδιοχειρουργική το απόγευμα σε σχέση με το πρωί.
- Μια μελέτη διαπίστωσε ότι τα κύτταρα του δέρματος που ονομάζονται ινοβλάστες, τα οποία διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην επούλωση πληγών, λειτουργούν πιο αποτελεσματικά κατά τη διάρκεια της ημέρας σε σχέση με τη νύχτα εξαιτίας διακυμάνσεων των επιπέδων ορισμένων πρωτεϊνών, οι οποίες κατευθύνουν τα κύτταρα προς τις πληγείσες περιοχές.
- Οι ιοί το βρίσκουν ευκολότερο να αναπαραχθούν και να εξαπλωθούν τη νύχτα.
- Οι αλλεργικές αντιδράσεις είναι ισχυρότερες μεταξύ 10 και 12 τη νύχτα.
- Ο πόνος και η ακαμψία των αρθρώσεων είναι χειρότερα το πρωί.
- Το εμβόλιο της εποχικής γρίπης παράγει τέσσερις φορές περισσότερα προστατευτικά αντισώματα αν ληφθεί μεταξύ 9 και 11 το πρωί σε σύγκριση με το όταν λαμβάνεται έξι ώρες αργότερα.
