Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Τα υπέρ-επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να επηρεάσουν όχι μόνο το σώμα μας, αλλά και τον εγκέφαλό μας.
Νέα έρευνα δείχνει ότι τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα -όπως πατατάκια, γαριδάκια, μπάρες δημητριακών και τα περισσότερα συσκευασμένα σνακ στο παντοπωλείο- μπορούν να δράσουν σαν εθιστικές ουσίες, λένε οι ερευνητές, και την επισημαίνουν ως μια νέα κατάσταση ψυχικής υγείας που θα ονομάζεται «διαταραχή χρήσης εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων». Οι δίαιτες γεμάτες με τέτοια τρόφιμα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ψυχικής υγείας και προβλημάτων ύπνου.
Η επιστήμη είναι ακόμη νωρίς και οι ερευνητές λένε ότι υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουν. Δεν είναι όλα τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα ίσα, λένε ορισμένοι επιστήμονες, προσθέτοντας ότι μερικά μπορεί να είναι καλά για εσάς. Μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα έχει συνδεθεί με την παχυσαρκία, τον διαβήτη τύπου 2, τον καρκίνο και τις καρδιαγγειακές παθήσεις, γεγονός που οφείλεται στον αριθμό των θερμίδων και τη σύνθεση των θρεπτικών συστατικών.
Οι παραγωγοί τροφίμων υπερασπίζονται τα προϊόντα τους, και εδώ σημειώστε, ότι δεν υπάρχει ένας συνεπής, παγκοσμίως αποδεκτός ορισμός των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων.
Πολλά υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα χτυπούν γρήγορα τον εγκέφαλο όταν τα τρώμε και έχουν ισχυρή επίδραση στο σύστημα ανταμοιβής του, το οποίο εμπλέκεται στην ευχαρίστηση, τα κίνητρα και τη μάθηση.
Αυτά τα αποτελέσματα είναι παρόμοια με εκείνα που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν, όπως η νικοτίνη, το αλκοόλ και άλλα εθιστικά φάρμακα, είπε η Ashley Gearhardt, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.
Πολλές υπερ-επεξεργασμένες τροφές δρουν σαν εθιστικές ουσίες καθώς τις λαχταρούμε και δυσκολευόμαστε να σταματήσουμε να τις τρώμε
«Οι άνθρωποι λαχταρούν έντονα τα υπέρ-επεξεργασμένα τρόφιμα και τα καταναλώνουν καταναγκαστικά και διαπιστώνουν ότι δεν μπορούν να σταματήσουν να τα τρώνε», είπε.
Ο τρόπος παραγωγής των τροφίμων μπορεί να εξηγεί εν μέρει το γιατί. Για να φτιάχνουν είδη όπως πατατάκια, δημητριακά πρωινού και σνακ μπαρ, οι κατασκευαστές συχνά διασπούν την κυτταρική δομή των συστατικών, αφαιρώντας τους νερό και φυτικές ίνες, καθιστώντας τα εύκολα στο μάσημα, φάγωμα και γρήγορη χώνεψη. Τα συστατικά χτυπούν γρήγορα τον εγκέφαλό μας, γεγονός που κάνει τα τρόφιμα πιο εθιστικά, λέει η Gearhardt.
Ο συνδυασμός υψηλών επιπέδων τόσο λίπους όσο και υδατανθράκων σε πολλά υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι πιθανότατα ένας άλλος λόγος για τον οποίο τα λαχταρούμε και δυσκολευόμαστε να σταματήσουμε να τα τρώμε.
Η πίτσα και τα πατατάκια είναι από τα κορυφαία τρόφιμα που οι άνθρωποι αναφέρουν ότι τρώνε με εθιστικό τρόπο, σύμφωνα με τις μελέτες της Gearhardt. Πολλά από αυτά έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες και λίπος, ένας συνδυασμός που συνήθως δεν βρίσκεται στη φύση. Τα τρόφιμα στη φύση είναι συχνά πλούσια σε λιπαρά ή υδατάνθρακες, αλλά όχι και τα δύο.
«Οι μπανάνες έχουν φυσικά υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, αλλά τρως μία και είσαι καλά», λέει.
Η μελέτη των σνακ
Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cell Metabolism, οι ερευνητές προετοίμασαν τους συμμετέχοντες με δύο διαφορετικά είδη σνακ και είδαν πώς ο εγκέφαλός τους ανταποκρίθηκε αργότερα σε ένα σύνθημα για μια τροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και ζάχαρη, που βρίσκονται σε πολλά υπέρ- επεξεργασμένα τρόφιμα.
Οι σαρώσεις του εγκεφάλου τους έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες που κατανάλωναν ένα σνακ με πολλά λιπαρά και ζάχαρη για οκτώ εβδομάδες είχαν πολύ υψηλότερη δραστηριότητα σε μέρη του εγκεφάλου που δημιουργούν ντοπαμίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στα κίνητρα, τη μάθηση, και την αναμονή και την εμπειρία ανταμοιβών, όταν έβλεπαν ένα σήμα που τους έλεγε να περιμένουν ένα άλλο φαγητό με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λιπαρά.
Η κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και λίπος αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει ο εγκέφαλός μας
Οι άνθρωποι που τρώνε συχνά τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά ή ζάχαρη και μετά βλέπουν τα σήματα τους, πιθανότατα έχουν παρόμοια ανταπόκριση. «Μόλις δουν εκείνο του αγαπημένου τους φαστ φουντ ή τη συσκευασία του αγαπημένου τους σνακ, έχουν περισσότερη εγκεφαλική δραστηριότητα και λαχτάρα να το καταναλώσουν αυτό το φαγητό», δήλωσε η Alexandra DiFeliceantonio, αναπληρώτρια διευθύντρια. του Κέντρου Έρευνας Συμπεριφορών Υγείας στο Virginia Tech.
Υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα και ψυχική υγεία
Η ψυχική υγεία επηρεάζεται επίσης από τη διατροφή. Αρκετές πρόσφατες μελέτες έχουν βρει μια σχέση μεταξύ δίαιτας με υψηλή περιεκτικότητα σε εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα και αυξημένου κινδύνου κατάθλιψης.
Μια μεγάλη ανασκόπηση έρευνας που δημοσιεύτηκε τον περασμένο μήνα στο περιοδικό BMJ διαπίστωσε αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης, άγχους και προβλημάτων ύπνου με δίαιτες πλούσιες σε υπέρ-επεξεργασμένα τρόφιμα.
Η Gearhardt και οι συνεργάτες της εντοπίζουν μια νέα διαταραχή ψυχικής υγείας που σκοπεύουν να ονομάσουν «διαταραχή χρήσης υπέρ-επεξεργασμένων τροφίμων» ή «διαταραχή υψηλής χρήσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων» για ένταξη στον επίσημο οδηγό που χρησιμοποιούν οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι για τη διάγνωση ασθενών. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν έντονη λαχτάρα, δυσκολία στη μείωση της κατανάλωσης και συμπτώματα στέρησης, όπως ευερεθιστότητα και διέγερση όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να μειώσουν την πρόσληψη.
Ένας από τους κύριους τρόπους με τους οποίους η διατροφή επηρεάζει την ψυχική υγεία είναι πιθανόν μέσω του μικροβιώματος του εντέρου, δήλωσε η Felice Jacka, διευθύντρια του Κέντρου Τροφίμων & Διάθεσης στο Πανεπιστήμιο Deakin στην Αυστραλία. Το μικροβίωμα του εντέρου αναφέρεται στα μικρόβια που ζουν στον πεπτικό σωλήνα.
Επηρεάζει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού, το σύστημα απόκρισης στο στρες και την παραγωγή νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη, τα οποία επηρεάζουν την ψυχική υγεία, πρόσθεσε η Jacka.
Οι αλλαγές στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου που προκαλούνται από τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και ζάχαρη θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν σε προβλήματα ψυχικής υγείας, είπε η DiFeliceantonio. «Το γεγονός ότι η διατροφή σας αλλάζει αυτό το σύστημα ανταμοιβής πολύ βαθιά, σημαίνει στην πραγματικότητα ότι επηρεάζονται τα πάντα στη ζωή σας», είπε.
