Ζήσης Ψάλλας
Το 2018 αναμένεται να κλείσει με το clawback του φαρμάκου (υποχρεωτικές επιστροφές από τις φαρμακευτικές εταιρείες) και το rebate (εκπτώσεις) να φτάνουν στα 1,4 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό είναι πρωτοφανές για τα ευρωπαϊκά δεδομένα -τετραπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου- ξεπερνώντας κατά 200 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο ποσό του 2017.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες αντιδρούν στο συνεχώς αυξανόμενο οικονομικό φορτίο που καλούνται να σηκώσουν και ζητούν τον έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης από την ηγεσία του υπουργείου Υγείας μέσω της συνταγογράφησης. Επίσης λένε ότι για 4η συνεχόμενη χρονιά η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη του ΕΟΠΥΥ παρέμεινε σταθερή στα 1,945 δις ευρώ, όταν έχουν αυξηθεί οι ασφαλισμένοι, έχουν εισαχθεί νέα φάρμακα στην αγορά και αυξάνεται η νοσηρότητα στα περισσότερα χρόνια νοσήματα.
Οι εταιρείες του κλάδου πιστεύουν ότι εξοντώνονται από τις οριζόντιες φορολογικές επιδρομές επειδή το ελληνικό κράτος είναι ανίκανο να κάνει δομικές μεταρρυθμίσεις που μειώνουν τη δημόσια σπατάλη και ζητούν την αναπροσαρμογή των κλειστών προϋπολογισμών σε αντικειμενικά επίπεδα. Θεωρούν λογικό να μην περιλαμβάνονται οι φαρμακευτικές ανάγκες των ανασφαλίστων στο κονδύλι του ΕΟΠΥΥ αλλά στα κονδύλια της πρόνοιας (στο πρώτο 11μηνο του 2018 852.000 ανασφάλιστοι έλαβαν φάρμακα αξίας 205 εκατ. ευρώ και συμμετείχαν σε εξετάσεις αξίας 65 εκατ. ευρώ). Θεωρούν επίσης ότι οι δαπάνες για τα εμβόλια εμπίπτουν και αυτές στις δαπάνες της πρόνοιας.
Οι προϋπολογισμοί έπεσαν έξω
Οι κλειστοί προϋπολογισμοί για τις διάφορες ιατρικές κατηγορίες εφαρμόστηκαν το 2012 ως ένα μέτρο περιορισμού των δαπανών για τα φάρμακα και τις άλλες ιατρικές πράξεις καθώς η δημόσια δαπάνη είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Κλειστός προϋπολογισμός σημαίνει πως όταν η δαπάνη ξεπερνά ένα όριο για μια συγκεκριμένη ιατρική υπηρεσία, η εταιρεία ή ο επαγγελματίας υγείας που έχει εισπράξει τα επιπλέον ποσά είναι υποχρεωμένος να τα επιστρέψει στο κράτος (clawback) ανάλογα με τον τζίρο που πραγματοποίησε.
Οι κλειστοί προϋπολογισμοί δεν αφορούν μόνο τις φαρμακευτικές εταιρείες ή τις εταιρείες ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού αλλά πολλούς παρόχους υγείας όπως π.χ. τους φυσικοθεραπευτές. Ο προϋπολογισθείσα δαπάνη του ΕΟΠΥΥ για τη φυσικοθεραπεία ανέρχεται στα 70 εκατομμύρια ευρώ αλλά η πραγματική δαπάνη είναι κατά 25,8 εκατ. ευρώ μεγαλύτερη -το 2017 ήταν 95,8 εκατ. ευρώ- συνεπώς οι φυσικοθεραπευτικές που είναι συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ και εκτελούν τις συνταγές των γιατρών πρέπει να επιστρέφουν το υπερβάλλον ποσό που εισέπραξαν. Το αποτέλεσμα είναι οι φυσικοθεραπευτές εργάζονται το 36% του χρόνου εργασίας τους χωρίς αμοιβή, ήτοι 4,4 μήνες το χρόνο.
Ο ΕΟΠΠΥ κατηγορείται ότι δεν έχει δημιουργήσει αντικειμενικούς κλειστούς προϋπολογισμούς, υπό την έννοια ότι τα πλαφόν που έχει βάλει δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες. Για παράδειγμα, στα ιατροτεχνολογικά υλικά που χρειάζονται οι ασθενείς, ενώ οι γιατροί τα συνταγογραφούν ελεύθερα και οι παραγγελίες προωθούνται προς τις εταιρείες, με την εκκαθάριση του ΕΟΠΥΥ, η κατανάλωση μπορεί να έχει υπερβεί το προκαθορισμένο πλαφόν ακόμα και κατά 50%. Τελικά, οι εταιρείες να δεν πληρώνονται για τα ποσά που ξεπέρασαν τον προϋπολογισμό και επιβαρύνονται ανάλογα με τον τζίρο τους.
Το clawback είναι μια διεθνής πρακτική αλλά στο εξωτερικό οι αποκλίσεις είναι ελάχιστες κάτι που δείχνει ότι το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι το ύψος των κλειστών προϋπολογισμών. Το παράδοξο με τους προϋπολογισμούς του ΕΟΠΥΥ είναι ότι έχουν πέσει έξω ακόμη και για ορισμένες κατηγορίες ασθενών που είναι επακριβώς γνωστό ποιες είναι οι ανάγκες τους.
Θέμα επιβίωσης
Το φαινόμενο να υπάρχει ένα τόσο μεγάλο clawback στην Ελλάδα οφείλεται, εν μέρει, στις περιττές ιατρικές πράξεις και άρα στα περιττά έξοδα. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ότι σήμερα στην Ελλάδα το 58% των γεννήσεων γίνεται με καισαρική τομή ενώ στην Ευρώπη το ποσοστό είναι γύρω στο 20%.
Το clawback έχει γίνει πλέον επικίνδυνο για τις ελληνικές φαρμακευτικές εταιρείες οι οποίες αρχίζουν να αντιμετωπίζουν θέμα επιβίωσης. Ένας επιπλέον λόγος είναι ότι ενώ το clawback βρίσκεται σε δυσθεώρητα ύψη, έχουν συγχρόνως μειωθεί αρκετά τα τελευταία χρόνια οι τιμές των γενοσήμων. Η διείσδυση των γενοσήμων αυξήθηκε σε όγκο το διάστημα 2011-2018 αλλά υπήρξε φθίνουσα τάση σε όρους αξίας ως αποτέλεσμα των αλλεπάλληλων μειώσεων των τιμών που αποφάσισε το υπουργείο Υγείας με την Τρόικα – από τα 125 εκατ. ευρώ οι πωλήσεις έπεσαν στα 88 ευρώ.
Ο συνδυασμός της αύξησης του clawback και της πτώσης της αγοράς των γενοσήμων έχει δημιουργήσει μια εκρηκτική κατάσταση για τις ελληνικές εταιρείες οι οποίες λένε ότι μετατρέπονται πλέον σε προβληματικές επιχειρήσεις. Ειδικά, η ελληνική φαρμακοβιομηχανία διαμαρτύρεται ότι επιβαρύνεται αδίκως γιατί οι υπερβάσεις δημιουργούνται από τα ακριβά φάρμακα και όχι από τα οικονομικά εκτός πατέντου φάρμακα και τα γενόσημα που η ίδια παράγει.
Τα τελευταία μέτρα
Μπροστά σ’ αυτήν την κατάσταση, το υπουργείο Υγείας αποφάσισε να ενισχύσει τις δημόσιες δαπάνες υγείας για το 2019 κατά 128,5 εκ. ευρώ (92,5 εκατ. ευρώ στους κλειστούς προϋπολογισμούς του φαρμάκου και των λοιπών παροχών του ΕΟΠΥΥ και 36 εκατ. ευρώ στις λειτουργικές –πλην φαρμάκου- δαπάνες του ΕΣΥ). Η προσαύξηση των 92,5 εκατ. ευρώ αφορά κατά 45 εκατ. την νοσοκομειακή δαπάνη, κατά 40 εκατ. ευρώ την οδοντιατρική φροντίδα των παιδιών από τον ΕΟΠΥΥ και κατά 7,5 εκατ. ευρώ την ειδική αγωγή. Η αύξηση αυτή ωστόσο δεν αντιμετωπίζει το μεγάλο πρόβλημα.
Σύμφωνα με τα τελευταία μέτρα που έλαβε το υπουργείο Υγείας θα υπάρξει μια ανακατανομή του clawback με μια αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού του που θα λαμβάνει υπόψη τους όρους ανάπτυξης. Το θέμα όμως είναι να ληφθεί μέριμνα, ώστε να περιοριστεί η ανεξέλεγκτη υπέρβαση της δαπάνης που οδηγεί σε υπέρογκη αύξηση του clawback μέσω της συνταγογράφησης. Ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός έχει αναφέρει ότι οι κλειστοί προϋπολογισμοί θα αναπροσαρμοστούν τα επόμενα χρόνια ωστόσο έχει παραδεχθεί ότι ο έλεγχος της υπέρβασής τους δεν θα είναι εύκολος. Τέλος, μέριμνα πρέπει να ληφθεί και για την ουσιαστική αναπροσαρμογή της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης σε ένα λογικό ύψος. Ο φαρμακευτικός κλάδος μελετά τις επόμενες κινήσεις του και τι μέτρα μπορεί να λάβει στο προσεχές χρονικό διάστημα για να ανακόψει την άνοδο του clawback.
