Τo ελιξίριο της νεότητας τελικά ίσως βρίσκεται κρυμμένο σε ένα γονίδιο που μπορεί να παρατείνει τη διάρκεια… αλλά και την ποιότητα ζωής, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δόθηκε στη δημοσιότητα. Σε μία σειρά πειραμάτων σε ασπόνδυλα ζώα, ομάδα επιστημόνων από το Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια εντόπισαν για πρώτη φορά ένα γονίδιο με την ονομασία PHA-4 που παίζει σημαντικό ρόλο στην αύξηση της διάρκειας ζωής ενός οργανισμού.
Πολλοί μοριακοί βιολόγοι χαρακτήρισαν τη μελέτη ως πρωτοποριακή και η οποία θα αλλάξει τα δεδομένα της γενετικής. Ωστόσο, η εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνας στον ανθρώπινο οργανισμό είναι πολύ πιο περίπλοκη. Οι επιστήμονες κατανόησαν το ρόλο συγκεκριμένων γονιδίων στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής εντός της τελευταίας δεκαετίας.
Όπως ανέφερε ο Χιούγκο Αγκιλιάνιου, ένας από τους επιστήμονες που εκπόνησαν την συγκεκριμένη μελέτη, «υπάρχουν δύο κύριοι τρόποι αύξησης του προσδόκιμου ζωής των ανθρώπων». Ο ένας είναι η μείωση της ευαισθησίας των κυττάρων στην ινσουλίνη, πράγμα όμως που θα μπορούσε να έχει άλλες παρενέργειες στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως π.χ. μία αναπαραγωγική δυσλειτουργία. Το γονίδιο PHA-4 μπορεί να περιέχει το μυστικό της αθανασίας, λένε οι επιστήμονες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και ένας Έλληνας μοριακός βιολόγος.
Ο άλλος μας οδηγεί στον επιθυμητό στόχο μέσα από τα διατροφικά κανάλια και γενικά την διατροφή. «Αν σε ένα ζώο μειωθεί η εισερχόμενη, καθημερινά, ποσότητα τροφής κατά περίπου 30%, παρατείνεται η ζωή του κατά αντίστοιχο ποσοστό», εξήγησε ο κ. Αγκιλιάνιου. Στους ανθρώπους, αυτό το ποσοστό μεταφράζεται σε 15-20 χρόνια ζωής εφ’ όσον τηρηθεί μία αυστηρά ισορροπημένη δίαιτα.
Το γονίδιο PHA-4, σε συνδυασμό με συγκεκριμένη διατροφή μπορεί να αυξήσει όχι μόνο τη διάρκεια ζωής ενός ατόμου, αλλά και την ποιότητα της ζωής του, πράγμα που σημαίνει καλή υγεία για επιπλέον χρόνια αν και, όπως αναφέρθηκε, η εφαρμογή των αποτελεσμάτων στον άνθρωπο έχει να διανύσει αρκετό δρόμο ακόμη, χωρίς αυτό, βέβαια, να σημαίνει πως βρίσκεται μακριά.
Η παρουσία ενός γονιδίου που εντοπίζεται στη μαγιά, σε συνδυασμό με μια σωστή διατροφή, μπορεί να αυξήσει τη διάρκεια ζωής ενός ανθρώπου, όπως έδειξε έρευνα του πανεπιστημίου του Σαν Ντιέγκο στην Καλιφόρνια. Συγκεκριμένα, η έρευνα συμπεριέλαβε τα αποτελέσματα της με μέτρο έκθεσης ενός ανθρώπινου οργανισμού σε ουσίες οι οποίες, σε μεγάλες δόσεις, μπορούν να επιταχύνουν τη γήρανση και να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Οι ουσίες αυτές χαρακτηρίζονται ως ROS (Reactive Oxygen Species), είναι οι γνωστές σε όλους μας Ελεύθερες Ρίζες Οξυγόνου που είναι φυσικά παράγωγα της χημικής δραστηριότητας του ανθρωπίνου σώματος. Σε στιγμές καταπόνησης του σώματος από εξωγενείς παράγοντες (όπως αυξημένη έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία), οι ROS μπορούν να προκαλέσουν ζημιές στον ανθρώπινο ιστό, προκαλώντας επιτάχυνση στη διαδικασία γήρανσης.
Επιστήμονες του συγκεκριμένου πανεπιστημίου σε συνεργασία με άλλους από το πανεπιστήμιο της Καρλσρούης στη Γερμανία, οι οποίοι εργάζονταν πάνω στη μαγιά, ανακάλυψαν ένα γονίδιο το οποίο επιτρέπει την αλληλεπίδραση με τα ROS με ευεργετικά αποτελέσματα. μειώνοντας τις παρενέργειες από τους προαναφερθέντες παράγοντες. «Εκτιμούμε πως η προσαρμογή σε διαδικασίες έντονης οξείδωσης είναι ο κύριος παράγοντας πίσω από την αυξητική, όσον αφορά τη διάρκεια ζωής, επίδραση της μείωσης λήψης πρωτεϊνών», αναφέρουν οι Έλληνες μοριακοί βιολόγοι. Κοινώς, η μείωση της εισερχόμενης τροφής, σε συνδυασμό με την ύπαρξη του γονιδίου PHA-4, μπορεί να αυξήσει σημαντικά το προσδόκιμο ζωής ενός οργανισμού.
Τα μισά μωρά της Δύσης είναι σχεδόν σίγουρο πως θα ζήσουν, τουλάχιστον, ως τον 22ο αιώνα, μετά, δηλαδή, το 2100, ενώ, μία δυναμική γονιδιακή παρέμβαση θα μπορούσε να προσφέρει μία ακόμη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, με ζωντάνια και υγεία για τους παππούδες και τις γιαγιάδες του μέλλοντος.
Παρεμβαίνοντας γονιδιακά σε πειραματόζωα οι ειδικοί κατάφεραν να προσφέρουν σε ποντίκια τα οφέλη της δίαιτας χαμηλών θερμίδων, να παρατείνουν σημαντικά το προσδόκιμο ζωής τους, αλλά και να προλάβουν πολλές συνεπακόλουθες ασθένειες.
Τα ευχάριστα νέα έρχονται από τους ειδικούς του Κέντρου Διαβήτη και Ενδοκρινολογίας του Πανεπιστημίου College του Λονδίνου. Απενεργοποιώντας ένα γονίδιο που σχετίζεται με την ανάπτυξη και την πρόσληψη θρεπτικών ουσιών από τη διατροφή, οι ερευνητές «χάρισαν» στα πειραματόζωα περίπου 20% μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. «Καταφέραμε να αποδείξουμε ότι το γονίδιο S6K1 είναι αυτό που ρυθμίζει την διάρκεια ζωής και καθορίζει πόσο υγιή παραμένουν τα ζώα κατά τη μέση ηλικία ή τα βαθιά τους γεράματα», τονίζει ο επικεφαλής της μελέτης κ. Ντομινίκ Γουίδερς. «Τα ποντίκια αυτά είχαν σημαντικά μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσουν οστεοπόρωση και διαβήτη τύπου 2» αναφέρει ο κ. Γουίδερς. Αυτή η διαπίστωση ίσως να σημαίνει ότι υπάρχοντα φάρμακα κατά του διαβήτη, θα μπορούσαν να έχουν ευεργετικά αποτελέσματα όσον αφορά στη αύξηση του προσδοκίμου ζωής, άρα στη μακροζωία.
Η ισορροπία, η δύναμη και η αίσθηση του προσανατολισμού των πειραματόζωων είχαν επίσης βελτιωθεί σημαντικά, οδηγώντας τους ειδικούς στο συμπέρασμα ότι και ο εγκέφαλός τους ήταν σε καλύτερη κατάσταση απ΄ ό,τι πριν την παρέμβαση των ειδικών.
Τα αποτελέσματα της μελέτης προσφέρουν στους επιστήμονες την ελπίδα ότι θα μπορέσουν στο μέλλον να δημιουργήσουν γενετικά στοχευμένη θεραπεία που θα προστατεύει από τις παθήσεις που σχετίζονται με τη γήρανση του ανθρώπινου οργανισμού, αλλά και το Αλτσχάιμερ.
Την ίδια ώρα, μια δεύτερη μελέτη δανών επιστημόνων που πραγματοποιήθηκε σε γερμανούς πολίτες έδειξε ότι περισσότερα από το 50% των παιδιών που γεννιούνται σε ανεπτυγμένες χώρες στις μέρες μας αναμένεται να φτάσουν αισίως τα 100 χρόνια ζωής.
«Τα βαθιά γεράματα δεν αποτελούν μακρινό προνόμιο μελλοντικών γενεών, αλλά πεπρωμένο των περισσότερων ατόμων που ζουν σε ανεπτυγμένες χώρες» αναφέρουν οι ερευνητές του Κέντρου Έρευνας για τη Γήρανση της Δανίας. Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι μέχρι το 2050 ο πληθυσμός της Γερμανίας θα είναι σημαντικά γηραιότερος αλλά και μικρότερος από ό,τι είναι σήμερα – μια κατάσταση που χαρακτηρίζουν ως «τυπική» για ανεπτυγμένα κράτη.
Ένα άλλο γονίδιο που συνδέεται με την καλή υγεία και τη μακροζωία ονομάζεται FΟΧΟ3Α και παρ΄ ότι παρόμοια γονίδια έχει φανεί στο παρελθόν ότι επιμηκύνουν το προσδόκιμο επιβίωσης σε άλλα είδη, αυτή είναι η πρώτη φορά που το FΟΧΟ συνδέεται άμεσα με τη μακροζωία στον άνθρωπο. Oποιος άνδρας διαθέτει δύο αντίγραφα αυτού του «γονιδίου της μακροζωίας» τριπλασιάζει τις πιθανότητες να γιορτάσει τα εκατοστά γενέθλιά του, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που αναμένεται να δημοσιευθεί στο επιστημονικό έντυπο «Ρroceedings of the Νational Αcademy of Sciences».
. Οι επιστήμονες παρακολούθησαν την πορεία της υγείας οκτώ χιλιάδων ηλικιωμένων Αμερικανών ιαπωνικής καταγωγής οι οποίοι τα τελευταία 40 χρόνια υποβάλλονταν συστηματικά σε ιατρικές εξετάσεις. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη σε εύρος δείγματος αλλά και χρονική διάρκεια μελέτη του είδους. Οπως προέκυψε από τα αποτελέσματα της μελέτης, μια περιοχή του γονιδίου FΟΧΟ3Α φάνηκε να έχει ισχυρή σύνδεση με τη μακροζωία.
Ως γνωστόν, ο γενετικός κώδικας είναι γραμμένος σε ένα αλφάβητο τεσσάρων χημικών βάσεων που μπαίνουν στη σειρά με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργείται η διπλή έλικα του DΝΑ. Οι τέσσερις βάσεις αντιστοιχούν στα γράμματα Α (αδενίνη),Τ (θυμίνη), C (κυτοσίνη), G (γουανίνη). Από την έρευνα φάνηκε ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων είχε το γράμμα Τ (δηλαδή τη θυμίνη) σε μια περιοχή-«κλειδί» του γονιδίου. Ωστόσο όσα άτομα είχαν στη συγκεκριμένη περιοχή το G (γουανίνη) εμφάνιζαν καλύτερη υγεία. Κάθε γονίδιο εμφανίζεται σε δύο αντίγραφα και η ομάδα ανακάλυψε ότι η επίδραση της γουανίνης στο συγκεκριμένο σημείο του γονιδίου σε ό,τι αφορούσε τη μακροζωία ήταν σωρευτική: όσοι έφεραν ένα αντίγραφο διπλασίαζαν τις πιθανότητες να ζήσουν 98 χρόνια κατά μέσο όρο, με ορισμένους να ζουν ως και τα 106 έτη. Οι άνδρες όμως που είχαν δύο G αντίγραφα εμφάνιζαν ακόμη περισσότερες πιθανότητες να γίνουν αιωνόβιοι: για την ακρίβεια, τριπλασίαζαν τις πιθανότητες να ζήσουν έναν αιώνα ενώ παράλληλα παρουσίαζαν πολύ καλύτερη υγεία σε μεγάλη ηλικία, καθώς δεν «πλήττονταν» τόσο συχνά από καρδιοπάθειες, εγκεφαλικά επεισόδια ή καρκίνο.
«Ελέγξαμε το DΝΑ 213 μακρόβιων συμμετεχόντων καθώς και 402 ανδρών με μέσο προσδόκιμο επιβίωσης και επικεντρωθήκαμε σε πέντε γονίδια» ανέφερε ο δρ Μπράντλι Γουίλκοξ που συμμετείχε στη μελέτη. Τα γονίδια που επέλεξαν οι ερευνητές δεν ήταν τυχαία: εμπλέκονται στο μονοπάτι της ινσουλίνης, το οποίο όπως έχει φανεί από μελέτες σε ζώα συνδέεται με τη μακροζωία. «Στη συνέχεια υπολογίσαμε πώς οι βάσεις του DΝΑ που βρίσκονται σε τρεις περιοχές κάθε γονιδίου σχετίζονταν με διαφορετικά κριτήρια υγείας συμπεριλαμβανομένων των χρόνιων ασθενειών,των επιπέδων ινσουλίνης και της γενικότερης ανικανότητας.Αυτά που βρήκαμε μας εξέπληξαν και μας εντυπωσίασαν».
Αν και παράγοντες που δεν συνδέονται με τα γονίδια, όπως η διατροφή, η φυσική δραστηριότητα, οι υγιεινές συνήθειες του τρόπου ζωής καθώς και το κοινωνικό υπόβαθρο ενός ατόμου, είναι σημαντικοί σε ό,τι αφορά το προσδόκιμο επιβίωσής του, οι επιστήμονες αναφέρουν ότι οι γενετικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων μπορούν να δώσουν την εξήγηση ως και για το 50% των διακυμάνσεων του προσδόκιμου ζωής.
Βασισμένοι σε όλα αυτά τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα κλινικών μελετών, πολλές από τις οποίες έχουν ολοκληρωθεί, ή βρίσκονται στην τελική φάση της ολοκλήρωσής τους, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι σύντομα θα είναι διαθέσιμο το χάπι της μακροζωίας.
Ουσιαστικά αναζητείται η κατασκευή ενός φαρμακευτικού σκευάσματος που να περιέχει μια δραστική ουσία που να μπορεί να εξασθενίζει τις ασθένειες της γήρανσης και να οδηγεί σε υγιεινή μακροζωία. Τα κύρια προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τη γήρανση είναι: διαβήτης, καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνος, δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος, φλεγμονές όπως επίσης και ελάττωση της σωματικής αντοχής.
Όμως, ακόμα ένα γονίδιο που καθορίζει το προσδόκιμο ζωής των θηλαστικών και το οποίο μπορεί εν δυνάμει, να οδηγήσει σε θεραπείες για την καθυστέρηση της γήρανσης και την καταπολέμηση των ασθενειών που σχετίζονται μ’ αυτήν ανακάλυψαν Ιάπωνες επιστήμονες. Πειράματα σε αρσενικά ποντίκια έδειξαν ότι ο βίος αυτών που δεν είχαν το γονίδιο IRS – 1 ήταν κατά 20% μεγαλύτερος σε διάρκεια συγκριτικά με εκείνα τα οποία το είχαν. Παράλληλα, η μακροζωία των θηλυκών ποντικιών δίχως το συγκεκριμένο γονίδιο ήταν ακόμα μεγαλύτερη – σχεδόν 30% πάνω από τον μέσο όρο. Επιπλέον, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η υγεία των τρωκτικών χωρίς το γονίδιο ΙRS – 1 επηρεάζεται σε μικρότερο βαθμό από το γήρας σε σύγκριση με εκείνη των ποντικιών που το φέρουν – είχαν δηλαδή πιο λαμπερά μάτια, καλύτερο ανοσοποιητικό σύστημα και πιο ανθεκτικό δέρμα.
«Τα αποτελέσματα των πειραμάτων υποδηλώνουν ότι το γονίδιο IRS – 1 σχετίζεται με την εξέλιξη των θηλαστικών και καθορίζει τον χρόνο ζωής τους», δήλωσε σχετικά ο επικεφαλής του Κέντρου Ερευνών για την Καταπολέμηση της Γήρανσης του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (UCL), Ντόμινικ Γουίδερς. «Ενδεχομένως, η μελέτη του εν λόγω γονιδίου να οδηγήσει σε μεθόδους για την καθυστέρηση της γήρανσης των ανθρώπων», πρόσθεσε ο ίδιος.
Το γονίδιο IRS – 1 επιτελεί σημαντικό ρόλο στη λειτουργία της ινσουλίνης, της ορμόνης που ελέγχει το ποσοστό των σακχάρων στο αίμα. Τα αποτελέσματα των πειραμάτων του δρος Γουίδερς, τα οποία δημοσιεύθηκαν στην ιστοσελίδα του επιστημονικού περιοδικού Faseb, έρχονται να προστεθούν στον διαρκώς αυξανόμενο όγκο μελετών που αποδεικνύουν τη σχέση μεταξύ των γονιδίων που καθορίζουν την ινσουλίνη και τον τρόπο γήρανσης του θηλαστικού. «Παρατηρήσαμε ότι τα ποντίκια χωρίς το γονίδιο IRS – 1 δεν προσβλήθηκαν από ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση, όπως η οστεοπόρωση, ο διαβήτης και οι δυσλειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος», πρόσθεσε ο συνεργάτης του δρος Γούιδερς και καθηγητής στο UCL, Ντέιβιντ Τζεμς.
«Αν οι επιστημονικές λεπτομέρειες ακούγονται ακατάληπτες, η ουσία είναι ότι έχει γίνει ένα ακόμα σημαντικό βήμα για την παράταση της ζωής που θα συνδιάζεται με υγεία και «σε λίγα χρόνια, αφού θα υπάρχουν και διαθέσιμες επιλογές θα έχουμε εκπληκτικά αποτελέσματα.
Ο Θοδωρής Γιάνναρος είναι μοριακός – πυρηνικός βιολόγος
Επικοινωνία: theogiannaros@in.gr και στο τηλ. 210- 9340880
