Γράφει ο Ευάγγελος Α. Φραγκούλης, MD, MSc, Γενικός Οικογενειακός Ιατρός, Ομάδα Πρωτοβουλίας για την Ανασυγκρότηση της ΠΦΥ
Νοσείτε με COVID-19 με σοβαρά συμπτώματα για αρκετές εβδομάδες. Ξυπνάτε κάθε πρωί και αναρωτιέστε μήπως αυτή η μέρα είναι η τελευταία σας. Και μετά αρχίζετε να περνάτε τον κάβο. Κάθε μέρα τα συμπτώματά σας -πυρετός, βήχας, δύσπνοια- γίνονται λίγο καλύτερα. Βγαίνετε νικητής. Σταματάτε να φοβάστε για το αύριο. Σε μια ή δύο εβδομάδες, θα είστε ο παλιός σας εαυτός. Εβδομάδες περνούν και ενώ τα χειρότερα συμπτώματα έχουν φύγει, δεν είστε ο παλιός σας εαυτός. Δεν μπορείτε να φέρετε εις πέρας τις υποχρεώσεις σας στο σπίτι ή στην εργασία: έχετε μείνει χωρίς ενέργεια. Ακόμη και μια απλή καθημερινή δραστηριότητα, όπως το σκούπισμα του σπιτιού, σας αφήνει εξαντλημένο. Πονάτε παντού. Δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε σε οτιδήποτε, ακόμη και στην παρακολούθηση τηλεόρασης. Είστε ασυνήθιστα αφηρημένος. Ο εγκέφαλός σας βρίσκεται σε “ομίχλη”. Κι όμως ο ιός δεν μπορεί πλέον να ανιχνευθεί στο σώμα σας. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αισθάνεστε καλά. Κι όμως δεν αισθάνεστε καλά…
Οι πρώτες περιγραφές της συμπτωματολογίας της COVID-19 επικεντρώθηκαν στην κλινική εικόνα των ασθενών που εμφανίζουν οξεία νόσηση και χρειάζονται νοσηλεία. Στους επόμενους μήνες, έγιναν διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά την εικόνα που εμφανίζουν οι ασθενείς με ήπια νόσο, καθώς και πληροφορίες σχετικά με την αρκετά συχνή εμφάνιση ασθενών που διάγουν τη λοίμωξη ασυμπτωματικά. Πιο πρόσφατα, προέκυψαν δεδομένα πως ορισμένοι ασθενείς συνεχίζουν να εμφανίζουν εμμένοντα συμπτώματα που σχετίζονται με το COVID-19 μετά την παρέλευση της οξείας φάσης της λοίμωξης. Οι ασθενείς αυτοί ακόμα και 3 ή, και 6 μήνες μετά από την οξεία λοίμωξη δεν έχουν επανέλθει στην προ- COVID κατάσταση υγείας και λειτουργικότητας τους. Προς το παρόν δεν υπάρχει σαφώς οριοθετημένος ορισμός για την κατάσταση. Οι όροι που έχουν χρησιμοποιηθεί για να την περιγράψουν περιλαμβάνουν τους: μετα- COVID σύνδρομο, «μακρύ COVID», κ.α.
Δημοσιευμένες μελέτες δείχνουν ότι ένα υπολογίσιμο ποσοστό ασθενών που νόσησαν με COVID-19 συνεχίζουν να έχουν κάποια ενοχλητικά συμπτώματα τρεις μήνες μετά την έναρξη της νόσου, ακόμα και αν τα τεστ δεν ανιχνεύουν πλέον τον ιό στο σώμα τους. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι κόπωση, πόνοι στο σώμα, δύσπνοια, δυσκολία συγκέντρωσης, αδυναμία άσκησης, κεφαλαλγία και δυσκολία στον ύπνο.
Ποια εμμένοντα συμπτώματα είναι συχνά;
Ποιος είναι πιο πιθανό να παρουσιάσει εμμένοντα συμπτώματα;
Προς το παρόν, δεν μπορούμε να προβλέψουμε με ακρίβεια ποιος θα εμφανίσει παρατεταμένα συμπτώματα. Ασθενείς με ήπια νόσο COVID-19 δυνατόν να έχουν παρατεταμένα συμπτώματα στη συνέχεια, ενώ ασθενείς που νόσησαν σοβαρά δυνατόν να επανέλθουν στο φυσιολογικό μέσα σε δύο μήνες. Ωστόσο, εμφάνιση εμμενόντων συμπτώματων είναι πιθανότερη σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, σε άτομα με δύο ή τρία χρόνια υποκείμενα νοσήματα και σε άτομα με σοβαρή νόσο.
Οι ασθενείς που έχουν προσβληθεί από τον ιό και εμφανίζουν εμμένοντα συμπτώματα μπορούν να διακριθούν σε δυο κατηγορίες. Πρώτον, είναι εκείνοι που βιώνουν κάποια μόνιμη βλάβη στους πνεύμονες, την καρδιά, τα νεφρά ή τον εγκέφαλό τους που δυνατόν να επηρεάσει την ικανότητά τους να λειτουργούν. Και δεύτερον είναι εκείνοι που συνεχίζουν να παρουσιάζουν συμπτώματα έντονης κόπωσης παρά την απουσία ανιχνεύσιμης βλάβης στα κύρια όργανα. Πιθανώς πολλοί από αυτούς αναπτύσσουν μια κατάσταση που ονομάζεται μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα / σύνδρομο χρόνιας κόπωσης. Το σύνδρομο αυτό μπορεί να προκληθεί και από άλλες μολυσματικές ασθένειες, όπως η λοιμώδης μονοπυρήνωση.
Τι μπορεί να προκαλέσει τα εμμένοντα συμπτώματα που βασανίζουν τους ασθενείς; Διερευνώνται αρκετές θεωρίες. Η μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα / σύνδρομο χρόνιας κόπωσης δυνατόν να προκαλείται από χαμηλού επιπέδου φλεγμονή στον εγκέφαλο, μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο, αυτοάνοση κατάσταση στην οποία ο ίδιος ο οργανισμός παράγει αντισώματα που προσβάλλουν τον εγκέφαλο ή και από συνδυασμό τους.
Οδηγός για τους ασθενείς
Το βρετανικό NHS συστήνει να καταρτίσετε το ατομικό σας «Πρόγραμμα ανάκαμψης από την COVID-19», ειδικά αν χρειάστηκε να νοσηλευτείτε, ώστε να διατηρήσετε την ενέργεια σας. Μπείτε σε ρυθμό σταδιακά χωρίς να πιέζετε τον εαυτό σας σκληρά και βεβαιωθείτε ότι έχετε αρκετή ξεκούραση
Προγραμματίστε το ημερήσιο πρόγραμμά σας, ώστε οι πιο κουραστικές σας δραστηριότητες να απλωθούν σε όλη την εβδομάδα. Δώστε προτεραιότητες και σκεφτείτε τι πρέπει να κάνετε και τι μπορεί να αναβληθεί. Επικοινωνήστε με την ομάδα ειδικών που σας περιέθαλψε στο νοσοκομείο ή με τον προσωπικό σας γιατρό αν θεωρείτε πως η ανάρρωση σας δεν είναι τόσο γρήγορη, όσο θα περιμένατε.
Ο κορωνοϊός θα συνεχίσει να επιβαρύνει το σύστημα υγείας μεσοπρόθεσμα. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη μεγάλου ασφαλιστικού φορέα της Γερμανίας, οι ιατρικές δαπάνες ασθενών με COVID-19 που έχουν εξέλθει από τα νοσοκομεία είναι κατά μέσο όρο 50% υψηλότερες από ό, τι πριν από την εισαγωγή τους, ενδεικτικό του ότι ακόμη και όσοι έχουν αναρρώσει από την οξεία νόσηση συνεχίζουν να αγωνίζονται για να ανακτήσουν την πλήρη υγεία τους. Η ενίσχυση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας είναι μονόδρομος για το Υπουργείο Υγείας αν θέλει να ανταποκριθεί στις ανάγκες των ασθενών με εμμένοντα συμπτώματα μετά την οξεία νόσο COVID.
