Εδώ και αρκετά χρόνια, τα ηλεκτρονικά μέσα όπως οι υπολογιστές, τα έξυπνα κινητά και τα tablets έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας πολλών ανθρώπων. O κατ’ οίκον περιορισμός στο πλαίσιο του απαγορευτικού λόγω της πανδημίας COVID-19, αλλά και η διαδικτυακή εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες αύξησαν ακόμα περισσότερο τον αριθμό των ατόμων που ασχολούνται με αυτά και μάλιστα επί πολλές ώρες την ημέρα.
Τα παραπάνω επισημαίνει ο Χειρουργός Οφθαλμίατρος Παντελής Α. Παπαδόπουλος MD, PHD, FEBO, FEBOS-CR , Διευθυντής Οφθαλμολογικής Κλινικής και Μονάδας Προηγμένης Οφθαλμολογικής Μικροχειρουργικής του Metropolitan Hospital. Παράλληλα εξηγεί ποιες είναι οι επιπτώσεις της αυξημένης χρήσης ηλεκτρονικών μέσων στα μάτια και αναφέρει πως μπορούμε να προστατευτούμε από αυτές.
Αύξηση της μυωπίας
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2020 στο έγκυρο περιοδικό American Journal of Ophthalmology, παρατηρήθηκε ότι ο αυξημένος χρόνος μπροστά σε οθόνη, η πολύωρη εργασία με αντικείμενο σε κοντινή απόσταση (π.χ. συναρμολογήσεις, επιλογή υλικού κ.ά.) και ο περιορισμός των δραστηριοτήτων σε υπαίθριους χώρους σχετίζονται με την εμφάνιση και την αύξησή της μυωπίας.
Η αύξηση αυτή αναμένεται να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο την περίοδο της πανδημίας. Το 2050 εκτιμάται ότι 5 δισεκατομμύρια άτομα θα έχουν μυωπία. Για να μετριάσουν αυτές τις προβλέψεις, τα υπουργεία υγείας αρκετών χωρών και άλλοι φορείς σχετιζόμενοι με την υγεία συστήνουν τον κανόνα των 20-20-20. Για κάθε 20 λεπτά δηλαδή μπροστά σε οθόνη, 20 δευτερόλεπτα διάλειμμα κοιτώντας σε απόσταση 20 ποδιών (6 μέτρων). Επίσης συστήνεται σε άτομα παιδικής και προεφηβικής ηλικίας, να έχουν τουλάχιστον 2ωρη καθημερινή υπαίθρια δραστηριότητα.
Κοπιωπία (κούραση των ματιών – computer vision syndrome)
Η πολύωρη εργασία μπροστά σε οθόνη και ειδικότερα σε άτομα που έχουν υπερμετρωπία, αστιγματισμό και πρεσβυωπία και δεν χρησιμοποιούν γυαλιά οράσεως ή άλλα βοηθήματα, μπορεί να γίνει πολύ κουραστική και να συνοδεύεται ακόμα και από πονοκεφάλους. Αυτό συμβαίνει επειδή τα μάτια μας προσπαθούν να εστιάσουν σε οθόνη που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση για να δουν όσο γίνεται πιο ευδιάκριτα. Τα μάτια με τις διαθλαστικές ανωμαλίες που αναφέρθηκαν παραπάνω, πρέπει να καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια από τα φυσιολογικά. Αυτό έχει ως συνέπεια να θολώνει η όρασή τους μετά από λίγο, να αισθάνονται βαρύτερα τα βλέφαρα τους και να έχουν πονοκέφαλο μετά από το διάβασμα.
Όλα τα ανωτέρω μαζί με ξηροφθαλμία και αδυναμία εστίασης αποτελούν οφθαλμικά συμπτώματα του “computer vision syndrome” όπως ονομάζεται στα αγγλικά. Άλλα συμπτώματα του CVS είναι πόνος στον αυχένα και στην πλάτη και οίδημα στα πόδια μετά από καθιστική εργασία. Η κοπιωπία (κόπωση των οφθαλμών) μπορεί να παρουσιαστεί νωρίτερα και σε άτομα που δεν έχουν κάποια διαθλαστική ανωμαλία, αλλά πάσχουν από ανεπάρκεια σύγκλισης. Στην περίπτωση αυτή τα μάτια δυσκολεύονται να συγκλίνουν για να δουν ένα κοντινό αντικείμενο με αποτέλεσμα να καταβάλλουν υπερπροσπάθεια και να κουράζονται πιο εύκολα.
Η χρήση των σωστών γυαλιών οράσεως ή φακών επαφής θα ανακουφίσει από τα συμπτώματα του CVS στα μάτια. Στις δε περιπτώσεις ανεπάρκειας σύγκλισης οι ορθοπτικές ασκήσεις θα βοηθήσουν να δει κανείς πιο ξεκούραστα και θα αυξήσουν τα χρονικά διαστήματα μέχρι την έναρξη των συμπτωμάτων. Το 50% των ατόμων άνω των 18 ετών που αφιερώνει τουλάχιστον 3 ώρες την ημέρα μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή έχει ή θα παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα με τα μάτια τους. Γι’ αυτό τον λόγο όλοι οι χρήστες υπολογιστή, ακόμα και αν θεωρούν την όραση τους καλή, σωστό είναι να εξετάζονται από οφθαλμίατρο ανά τακτά διαστήματα.
Ξηροφθαλμία
Η ανεπαρκής ποσότητα δακρύων της δακρυϊκής στιβάδας και η γρήγορη εξάτμισή τους, οδηγούν σε ξηροφθαλμία, η οποία συνοδεύεται από αίσθηση ξένου σώματος, κάψιμο, θολή όραση, ερεθισμό και ερυθρότητα στα μάτια. Η ξηροφθαλμία είναι πολύ συχνή στις γυναίκες με εμμηνόπαυση και αυξάνεται με την ηλικία και στα δύο φύλα. Επιπρόσθετα, ξηροφθαλμία παρατηρείται και στα περισσότερα άτομα που κάνουν πολύωρη χρήση υπολογιστή, smartphone ή tablet. Ειδικότερα, οι χρήστες φακών επαφής μπορεί να νιώσουν την ξηροφθαλμία πιο έντονα. Οι χρήστες υπολογιστή ανοιγοκλείνουν τα βλέφαρά τους λιγότερες φορές από το φυσιολογικό, με αποτέλεσμα να μην ενυδατώνεται επαρκώς η επιφάνεια των ματιών. Αυτό σε συνδυασμό με τον γρήγορο ρυθμό εξάτμισης των δακρύων θα δημιουργήσει αίσθημα καψίματος και ξένου σώματος στην επιφάνεια του κερατοειδούς.
Η αντιμετώπιση της ξηροφθαλμίας γίνεται κυρίως με την ενστάλαξη τεχνητών δακρύων, καθώς επίσης και με την αποφυγή της απευθείας έκθεσης σε πηγές που εκπέμπουν ζεστό ή κρύο αέρα, όπως π.χ. σχάρες κλιματισμού και ανεμιστήρες.
Χρήσιμες συμβουλές για την προστασία των ματιών και τη μείωση των συμπτωμάτων
- Αν έχετε συμπτώματα επισκεφθείτε έναν οφθαλμίατρο.
- Φοράτε τα γυαλιά σας εφόσον αυτό σας το έχει συστήσει ο οφθαλμίατρος.
- Όταν είστε μπροστά σε οθόνη προσαρμόστε την απόσταση και τη θέση της: να μη βρίσκεται μπροστά από παράθυρο και το άνω τριτημόριό της να βρίσκεται στο ύψος των ματιών σας. Επίσης, φροντίστε να μην υπάρχουν αντανακλάσεις από φωτεινές πηγές στην οθόνη.
- Προσαρμόστε τη φωτεινότητα του χώρου έτσι ώστε αυτός να μην είναι ούτε πολύ φωτεινός, αλλά ούτε και πολύ σκοτεινός. Οι λάμπες φθορισμού πλήρους φάσματος είναι λιγότερο ενοχλητικές από αυτές του φθορίου και δεν κουράζουν τόσο τα μάτια σας.
- Χρησιμοποιήστε την καταλληλότερη ανάλυση για την οθόνη σας. Οι οθόνες υψηλής ανάλυσης προσφέρουν πιο ξεκούραστη εικόνα.
- Ανοιγοκλείνετε συχνά τα μάτια σας.
- Κάντε συχνά διαλείμματα, κοιτώντας έξω από το παράθυρο, στο άπειρο… (κανόνας 20-20-20)
- Χρησιμοποιήστε τεχνητά δάκρυα, πολλές φορές την ημέρα, χωρίς περιορισμούς.
- Αποφύγετε μια κακή στάση σώματος όταν εργάζεστε.
- Καταναλώστε τροφές πλούσιες σε βιταμίνες Α, C και E και τροφές πλούσιες σε ω-λιπαρά.
Ωστόσο, καθώς το 70% των συστηματικών χρηστών υπολογιστών αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα με τα μάτια τους, είναι απαραίτητη κάθε χρόνο η επίσκεψη στον οφθαλμίατρο για μια προληπτική εξέταση των οφθαλμών.
