Μιχάλης Βικελής, Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine, PhD, Επιστημονικός Σύμβουλος του Συλλόγου Ασθενών με Ημικρανία και Κεφαλαλγία Ελλάδος
Ο πονοκέφαλος, ειδικά αν είναι έντονος ή αν είναι συχνός, μπορεί να προκαλέσει ανησυχία στον πάσχοντα. Θα πρέπει όμως να τονίσουμε εξαρχής πως στην συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων οι πονοκέφαλοι δεν κρύβουν κάτι το ανησυχητικό. Ειδικά δε σε περιπτώσεις που υπάρχει ένα χρόνιο πρόβλημα κεφαλαλγίας, η πιθανότητα κάτω από το σύμπτωμα αυτό να κρύβεται κάτι κακό είναι εξαιρετικά μικρή.
Ποια χαρακτηριστικά λοιπόν έχει ένας ανησυχητικός ή επικίνδυνος πονοκέφαλος;
Ένας πονοκέφαλος πρέπει να μας οδηγεί στο γιατρό για δύο λόγους. Πρώτον, για να γίνει σωστή διάγνωση, και να αποκλειστεί ένα υποκείμενο πρόβλημα. Δεύτερον, και αυτό αφορά την πλειονότητα των περιπτώσεων, και για να δοθεί σωστή θεραπεία. Άρα, όπως είναι φυσικό ξεκινάμε από την διάγνωση και προχωράμε στην θεραπεία. Ένας πονοκέφαλος ίσως είναι ανησυχητικός ή επικίνδυνος και πρέπει να μας οδηγήσει οπωσδήποτε στο γιατρό, αν έχει κάποια από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά.
Καταρχάς ένας καινούργιος, νεοεμφανιζόμενος πονοκέφαλος σε άνθρωπο που δεν έχει σχετικό ιστορικό. Επίσης, ένας πονοκέφαλος που αλλάζει χαρακτηριστικά και γίνεται προοδευτικά όλο και πιο συχνός η πιο έντονος. Πονοκέφαλοι που εμφανίζονται σε ειδικές κατηγορίες ασθενών, όπως είναι οι άνθρωποι που λόγω κάποιου προβλήματος υγείας η λόγω κάποιας θεραπείας έχουν ανοσοκαταστολή, οι γυναίκες στην εγκυμοσύνη ή στην λοχεία, αλλά και πρωτοεμφανιζόμενοι πονοκέφαλοι σε άτομα άνω των 50 ετών, πρέπει να αξιολογούνται προσεκτικά. Προσεκτική αξιολόγηση επίσης γίνεται σε περίπτωση ανθρώπων που πονοκέφαλος τους επιδεινώνεται με την σωματική ένταση, την άσκηση, το βήχα, το φτέρνισμα, η το σκύψιμο. Για να κλείσω αυτή την σύντομη λίστα, που ασφαλώς περιλαμβάνει και άλλες περιπτώσεις, θα ήθελα να τονίσω ότι ένας πρωτοεμφανιζόμενος και πολύ δυνατός πονοκέφαλος, «σαν χτύπημα στο κεφάλι» η «σαν σφυριά στο κεφάλι» είναι κάτι για το οποίο χρειάζεται να αναζητηθεί άμεσα ιατρική αξιολόγηση.
Γιατί ένας τέτοιος δυνατός πονοκέφαλος, «σαν χτύπημα στο κεφάλι» χρειάζεται τόσο άμεση αξιολόγηση;
Αυτό που ιατρικά αποκαλούμε «κεραυνοβόλος κεφαλαλγία» και πολλοί άνθρωποι εκφράζουν σαν «αίσθημα ενός πονοκέφαλου που ήρθε πάρα πολύ απότομα και δυνατά, σαν να τους χτύπησε ένα σφυρί στο κεφάλι», είναι σύμπτωμα το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να οφείλεται στην ύπαρξη ενός ανευρύσματος του εγκεφάλου. Σε κάθε τέτοια περίπτωση, αλλά ακόμα περισσότερο αν αυτός ο πονοκέφαλος ακολουθηθεί από κάποιο λιποθυμικό επεισόδιο, χρειάζεται να γίνει επείγουσα ιατρική αξιολόγηση και εξετάσεις, για να αποκλειστεί ότι ο πονοκέφαλος οφείλεται σε κάποιο ανεύρυσμα που αιμορραγεί. Αν αυτό συμβαίνει, πρόκειται για μια επικίνδυνη κατάσταση και απειλητική για τη ζωή και απαιτείται επείγουσα θεραπεία. Έτσι, σε κάθε τέτοια κεφαλαλγία, το σωστό είναι να μη χάνουμε ούτε λεπτό. Ασφαλώς, δε σημαίνει ότι κάθε τέτοιος πονοκέφαλος είναι επικίνδυνος. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει τίποτα το ανησυχητικό και καταλήγουμε ότι ο πονοκέφαλος είναι ιδιοπαθής, δηλαδή δεν έχει υποκείμενη αιτία. Ωστόσο, πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι σε κάθε τέτοιο πονοκέφαλο πρέπει να γίνεται άμεση και σωστή διερεύνηση.
Ένας πονοκέφαλος στην εγκυμοσύνη ή στην λοχεία, γιατί μπορεί να είναι ανησυχητικός;
Οι περισσότερες γυναίκες που έχουν πονοκεφάλους ή ημικρανίες παρατηρούν ύφεση στην εγκυμοσύνη και στην λοχεία, τουλάχιστον για όσο διαρκεί ο θηλασμός. Φαίνεται ότι, όπως και σε πολλές άλλες παθήσεις, η φύση προφυλάσσει σε ένα βαθμό μία εγκυμονούσα από προβλήματα υγείας. Από την άλλη, ξέρουμε ότι στην εγκυμοσύνη και στην λοχεία υπάρχει μια κατάσταση για σχετικά αυξημένη πηκτικότητά στο αίμα. Έτσι, αν ένας πονοκέφαλος πρωτοεμφανιστεί στην εγκυμοσύνη στην λοχία, ειδικά αν είναι δυνατός κι αν παρουσιάζει σταδιακή επιδείνωση πρέπει να διερευνηθεί για να αποκλειστούν καταστάσεις όπως για παράδειγμα μία θρόμβωση των φλεβών του εγκεφάλου. Η προεκλαμψία, μία κατάσταση που χαρακτηρίζεται μεταξύ άλλων από έντονο πονοκέφαλο, πολύ υψηλή αρτηριακή πίεση, και ενδεχομένως πρόβλημα στα νεφρά είναι μια άλλη επικίνδυνη κατάσταση που μπορεί να εμφανιστεί στην εγκυμοσύνη και που χρειάζεται άμεση θεραπεία. Βέβαια, και σε αυτή την κατηγορία ασθενών τελικά διαπιστώνουμε ότι οι περισσότεροι πονοκέφαλοι δεν έχουν κάποια σοβαρή υποκείμενη αιτία, και ότι πρόκειται απλώς για μία ημικρανία ή κεφαλαλγία τάσεως. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να γίνεται η σωστή και προσεκτική αξιολόγηση.
– Ποιες εξετάσεις λοιπόν πρέπει να γίνουν σε έναν άνθρωπο με πονοκέφαλο; Από ποιον γιατρό;
Καταρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων με πονοκέφαλο, δε χρειάζεται να γίνουν ιδιαίτερες εξετάσεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι που εξετάζονται στα ειδικά ιατρεία κεφαλαλγίας πάσχουν από χρόνιους πονοκεφάλους, που με βάση την κλινική περιγραφή πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια για την ημικρανία. Σαφώς και αντιμετωπίζουν ένα πολύ δύσκολο πρόβλημα, αλλά δεν απαιτείται κάποια εξέταση ή κάποια μαγνητική τομογραφία στις περιπτώσεις αυτές. Στις περιπτώσεις όμως που ο γιατρός με βάση το ιστορικό κρίνει ότι ενδεχομένως να πρέπει να αποκλειστεί μία υποκείμενη αιτία, θα γίνει έλεγχος. Και ο έλεγχος αυτός εξαρτάται από το ιστορικό. Συνήθως πρόκειται για μία απεικονιστική εξέταση του εγκεφάλου με αξονική η μαγνητική τομογραφία. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί και αγγειογραφία. Επίσης, μπορεί να χρειαστούν αιματολογικές εξετάσεις, αλλά και οφθαλμολογικός ή ΩΡΛ έλεγχος. Το σωστό είναι κάθε άνθρωπος που έχει ένα πονοκέφαλο που τον ανησυχεί να αξιολογηθεί από τον οικογενειακό γιατρό, και αν χρειαστεί περαιτέρω έλεγχος αυτός να γίνει σε νευρολόγο ή σε ιατρείο κεφαλαλγίας, που υπάρχει εμπειρία και γνώση για την πλήρη και σωστή διερεύνηση του θέματος. Και πάλι όμως είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων που πάσχει από πονοκεφάλους δεν έχει κάποια σοβαρή υποκείμενη ανησυχητική αιτία. Στατιστικά, οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν δυνατούς πονοκεφάλους πάσχουν από κάποια μορφή ημικρανίας και η επίσκεψη στο γιατρό είναι σημαντική όχι για να αποκλειστεί μία υποκείμενη αιτία, αλλά για να βρεθεί η κατάλληλη ανακουφιστική θεραπεία.
