Θάνος Ξυδόπουλος
Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων έχει μεταλλαχθεί με πολύ ταχύτερο ρυθμό από ό,τι θα αναμενόταν συνήθως και πιθανότατα πέρασε μια περίοδο «επιταχυνόμενης εξέλιξης», προτείνει μια νέα μελέτη.
Ο ιός, ο οποίος έχει μολύνει περισσότερους από 3.500 ανθρώπους σε 48 χώρες από την ανίχνευσή του εκτός Αφρικής τον Μάιο, μπορεί να είναι τώρα πιο μολυσματικός λόγω δεκάδων νέων μεταλλάξεων. Συνολικά, ο ιός φέρει 50 νέες μεταλλάξεις που δεν παρατηρήθηκαν σε προηγούμενα στελέχη που εντοπίστηκαν από το 2018 έως το 2019, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Medicine.
Οι επιστήμονες συνήθως δεν αναμένουν από ιούς όπως η ευλογιά των πιθήκων να αποκτούν περισσότερες από μία ή δύο μεταλλάξεις κάθε χρόνο, σημείωσαν οι συγγραφείς της μελέτης.
Η ευλογιά των πιθήκων είναι μια σπάνια ασθένεια που οι ιολόγοι πιστεύουν ότι μπορεί να κυκλοφορεί φυσικά σε πιθήκους και τρωκτικά. Ένας ορθοποξικός ιός ο οποίος προκαλεί την ευλογιά συνήθως δεν εξαπλώνεται πολύ πέρα από τη Δυτική και Κεντρική Αφρική, όπου είναι ενδημικός. Φέτος, ωστόσο, το πρώτο εκτεταμένο ξέσπασμα της νόσου εξαπλώθηκε πέρα από την Αφρική, εκπλήσσοντας τους επιστήμονες και οδηγώντας τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) να αρχίσει να εξετάζει εάν θα ταξινομήσει την επιδημία ως παγκόσμια έκτακτη ανάγκη για την υγεία.
Τα στελέχη του ιού της ευλογιάς των πιθήκων μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο γενεαλογίες. Οι ιοί σε κάθε γενεαλογία έχουν διαφορετικά ποσοστά θνησιμότητας. Η γενεαλογία της Δυτικής Αφρικής έχει περίπου 1% ποσοστό θνησιμότητας, ενώ η γενεαλογία του Congo Basin σκοτώνει περίπου το 10% αυτών που μολύνει.
Ως ένας μεγάλος δίκλωνος ιός DNA, η ευλογιά των πιθήκων είναι πολύ πιο ικανή να διορθώσει τα σφάλματα αντιγραφής από έναν ιό RNA όπως ο HIV, πράγμα που σημαίνει ότι το τρέχον στέλεχος της ευλογιάς των πιθήκων θα έπρεπε πραγματικά να έχει συσσωρεύσει μόνο μια χούφτα μεταλλάξεις από τότε που άρχισε να κυκλοφορεί για πρώτη φορά το 2018. Όμως, αφού συνέλεξαν DNA από 15 δείγματα ιού της ευλογιάς των πιθήκων και ανασυγκρότησαν τις γενετικές τους πληροφορίες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το πραγματικό ποσοστό μετάλλαξης ήταν 6 έως 12 φορές υψηλότερο από ό,τι περίμεναν.
Το τεράστιο άλμα στον ρυθμό μετάλλαξης του ιού των πιθήκων «είναι πολύ περισσότερο από ό,τι θα περίμενε κανείς λαμβάνοντας υπόψη προηγούμενες εκτιμήσεις για το ποσοστό υποκατάστασης για τους ορθοποξικός ιούς», έγραψαν οι ερευνητές.
Ιστορικά, η ευλογιά των πιθήκων μεταδίδεται από άτομο σε άτομο με στενή επαφή με το δέρμα με ανοιχτές δερματικές βλάβες, σωματικά υγρά, μολυσμένο υλικό ή αναπνευστικά σταγονίδια στον αέρα. Αλλά η πρωτοφανής ταχύτητα των νέων λοιμώξεων θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι κάτι μπορεί να έχει αλλάξει σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο ιός μολύνει τους ξενιστές του -και οι νέες μεταλλάξεις θα μπορούσαν να είναι μια πιθανή αιτία.
Πολλές από τις μεταλλάξεις που εντόπισαν οι ερευνητές φέρουν ενδείξεις ότι μπορεί να έχουν εμφανιστεί λόγω της επαφής του ιού με το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα, συγκεκριμένα με μια οικογένεια ενζύμων που καταπολεμούν τον ιό και ονομάζεται APOBEC3. Αυτά τα ένζυμα επιτίθενται στους ιούς αναγκάζοντάς τους να κάνουν λάθη όταν αντιγράφουν τον γενετικό τους κώδικα, μια πράξη που συνήθως προκαλεί τη διάσπαση του ιού. Ωστόσο, μερικές φορές, ο ιός επιβιώνει από τη συνάντηση αυτή και συλλαμβάνει μερικές μεταλλάξεις στον γενετικό του κώδικα. Αυτού του είδους οι μάχες συνέβησαν επανειλημμένα και έκαναν τον ιό να πάρει πολλές μεταλλάξεις σε σύντομο χρονικό διάστημα, θεωρούν οι ερευνητές.
Εναλλακτικά, ο ιός μπορεί να εξαπλώθηκε μεταξύ των ζώων σε μη ενδημικές χώρες χωρίς να το καταλάβουμε για αρκετό καιρό, και στη συνέχεια φέτος, ξαφνικά πήδηξε στους ανθρώπους.
Παρά το όνομά της, η ευλογιά των πιθήκων μεταδίδεται συχνότερα στους ανθρώπους μέσω των τρωκτικών, εκ των οποίων οι αφρικανικοί σκίουροι, τα ριγέ ποντίκια, οι γιγαντιαίοι αρουραίοι και οι σκαντζόχοιροι είναι τα είδη που πιστεύεται ότι είναι οι κύριες δεξαμενές της νόσου.
Η τελευταία φορά που η ευλογιά των πιθήκων ήταν τόσο διαδεδομένη στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν το 2003, όταν 71 άτομα μολύνθηκαν, αφού μια αποστολή μολυσμένων αρουραίων που εισήχθησαν στο Τέξας από την Γκάνα, μετέδωσε την ασθένεια σε τοπικούς σκύλους.
Μια άμεση θεραπεία για την ευλογιά των πιθήκων δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί, αλλά οι γιατροί χορηγούν αντιιικά φάρμακα και αντισώματα που λαμβάνονται από άτομα που έκαναν το εμβόλιο της ευλογιάς και απέκτησαν ανοσία. Η μετάδοση μειώνεται επίσης εάν οι άνθρωποι κάνουν το εμβόλιο κατά της ευλογιάς.
