Ζήσης Ψάλλας
Μετά από δεκαετίες αυξανόμενης χρήσης, τα υπάρχοντα αντιβιοτικά έχουν χάσει μεγάλο μέρος της αποτελεσματικότητάς τους. Η ανθρωπότητα δεν κατάφερε να αναπτύξει αντιβιοτικά που να συμβαδίζουν με την εξέλιξη μικροβίων.
Παρά τις επαναλαμβανόμενες δημόσιες προειδοποιήσεις, οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν επιθυμούσαν να επενδύσουν σε φάρμακα με μικρή διάρκεια ζωής εξαιτίας της μικροβιακής αντοχής. Αντί αυτού, η επένδυση σε φάρμακα κατά του καρκίνου ή κατά των καρδιοπαθειών όπως είναι οι στατίνες, θεωρήθηκε ότι θα είχε μεγαλύτερες περιόδους θεραπείας και θα ήταν πιο προσοδοφόρα. Έτσι η παραγωγή νέων αντιβιοτικών στέρεψε.
Έχουν περάσει 35 χρόνια από τότε που μια νέα κατηγορία αντιβιοτικών εισήλθε στην αγορά έχοντας νέο τρόπο αντιβακτηριακής δράσης. Φυσικά σ’ αυτό το διάστημα, τα βακτήρια έχουν βελτιώσει την άμυνά τους. Μέχρι το 2016, μια σημαντική μελέτη που ανατέθηκε από τη βρετανική κυβέρνηση προέβλεψε 10 εκατομμύρια θανάτους ετησίως εξαιτίας της ανθεκτικότητας των μικροβίων στα αντιβιοτικά έως το 2050, αν δεν αναληφθεί δράση, και παρότρυνε τόσο την παγκόσμια κοινότητα, όσο και ιδιωτικές εταιρείες να επενδύσουν σε νέα έρευνα για τα αντιβιοτικά.
Παρόλο που οι διεθνείς μη κερδοσκοπικές οργανώσεις κινητοποιούν περαιτέρω δημόσιο χρήμα για να επιδοτηθεί η κερδοσκοπική πρωτοβουλία, είναι αμφίβολο αν αυτό το πρότυπο δημόσιου-ιδιωτικού τομέα θα αποφέρει καρπούς. Μετά από τρεις και πλέον δεκαετίες ανεπάρκειας της αγοράς και ενόψει μιας κρίσιμης συρρίκνωσης της εναπομένουσας δραστηριότητας της βιομηχανίας, θα πρέπει να διερευνηθούν επειγόντως εναλλακτικές λύσεις πέραν της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
Η δημόσια ιδιοκτησία στην έρευνα και ανάπτυξη των αντιβιοτικών φαίνεται ριζοσπαστική ιδέα αλλά δεν είναι και τόσο. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, η συμμαχική έρευνα για την πενικιλίνη -το πιο γνωστό αντιβιοτικό- χρηματοδοτήθηκε με δημόσιο χρήμα, οργανώθηκε από το δημόσιο και ανήκε στο δημόσιο.
Άλλες ιατρικές θεραπείες στις οποίες βασιζόμαστε σήμερα οφείλονται επίσης σε δημόσια χρηματοδότηση και ιδιοκτησία. Το μη κερδοσκοπικό και ανεξάρτητο Ινστιτούτο Pasteur, το οποίο ιδρύθηκε το 1887, ανέπτυξε σημαντικά εμβόλια και αρχικά χρηματοδοτήθηκε από ένα ταμείο δωρεών δωρεές και μαζικών συνδρομών από το κοινό, καθώς και συνεισφορές από το γαλλικό κράτος. Τα παραδείγματα δημόσιας έρευνας και ανάπτυξης δεν περιορίζονται στα εμβόλια και την πενικιλλίνη. Για πολύ καιρό, ο στρατός των ΗΠΑ τέσταρε υποσχόμενα φάρμακα κατά της ελονοσίας.
Όπως προκύπτει, η κρατική ιδιοκτησία της διεθνούς έρευνας και ανάπτυξης αντιβιοτικών θα μπορούσε να αποτελέσει μια αποτελεσματική απάντηση στην παγκόσμια έκτακτη ανάγκη της ανθεκτικότητας των μικροβίων στα αντιβιοτικά. Όπως προτάθηκε πρόσφατα από τον οικονομολόγο Λόρδο Jim O’Neill, μια γρήγορη διέξοδος από την τρέχουσα κρίση θα μπορούσε να είναι η εξαγορά του τμήματος έρευνας και ανάπτυξης της φαρμακοβιομηχανίας – συμπεριλαμβανομένων των ευρεσιτεχνιών.
Κι επειδή είναι σαφές ότι καμία χώρα δεν μπορεί να επιλύσει μόνη της την ιδιωτική αποτυχία, η καλύτερη πρόταση θα ήταν να δημιουργηθεί ένα διεθνές ινστιτούτο για την έρευνα και ανάπτυξη αντιβιοτικών χρηματοδοτούμενο από τα κράτη.
