Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί μία από τις συχνότερες μορφές καρκίνου στον άνθρωπο. Η πιθανότητα ενός ατόμου που ζει στον δυτικό κόσμο να πάθει καρκίνο του παχέος εντέρου είναι περίπου 1 προς 20. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες, ενώ οι περισσότεροι ασθενείς διαγιγνώσκονται σε ηλικία άνω των 60 ετών. Είναι ο τρίτος συχνότερος καρκίνος παγκοσμίως και η εμφάνισή του είναι συχνότερη σε βιομηχανικές και αστικές περιοχές.
Ο διευθυντής Γαστρεντερολογικής Κλινικής Επεμβατικής Ενδοσκόπησης του Metropolitan General κ. Χρήστος Κωλέττας, Γαστρεντερολόγος-Ενδοσκόπος, αναλύει παρακάτω τους παράγοντες που προκαλούν τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου, τα συμπτώματα που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, αλλά και τις εξετάσεις πρόληψης που κυριολεκτικά σώζουν ζωές.
Στην Ευρώπη στους άντρες είναι ο 3ος συχνότερος καρκίνος μετά από εκείνους του προστάτη και του πνεύμονα, ενώ στις γυναίκες είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος μετά από εκείνον του μαστού. Πολλοί επώνυμοι έχουν νοσήσει από καρκίνο του παχέος εντέρου, όπως ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ΙΙ, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν, η Όντρεϊ Χέπμπορν, ο αρχηγός της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου της Αγγλίας Μπόμπι Μουρ, η πρόεδρος των Φιλιππίνων Κορασόν Ακίνο κ.ά. Στην Ελλάδα περισσότεροι από 5.000 άνθρωποι νοσούν κάθε χρόνο από καρκίνο παχέος εντέρου και πάνω από 2.500 χάνουν τη ζωή τους. Το δε κόστος αντιμετώπισης της νόσου ξεπερνά συνολικά τα 70.000.000 ευρώ κατ’ έτος.
Τι προκαλεί τον καρκίνο του παχέος εντέρου και πώς είναι δυνατόν να προλάβουμε την εμφάνισή του;
Μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστά τα αίτια που προκαλούν τον συγκεκριμένο καρκίνο. Περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες (κληρονομικότητα) αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου. Είναι όμως γνωστό ότι σχεδόν όλοι οι καρκίνοι του παχέος εντέρου δημιουργούνται από πολύποδες. Οι πολύποδες είναι καλοήθεις όγκοι που προβάλλουν μέσα στο έντερο και μπορεί να είναι είτε μισχωτοί (σαν μανιτάρια) είτε επίπεδοι (με ευρεία βάση).
Υπάρχουν διάφοροι τύποι πολυπόδων αλλά λίγοι είναι αυτοί που μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο. Αυτοί που μπορεί να εξελιχθούν είναι τα αδενώματα και οι οδοντωτοί πολύποδες. Η πιθανότητα ένα άτομο ηλικίας άνω των 50 ετών να αναπτύξει αδενώματα στο παχύ έντερο κυμαίνεται από 20 έως 40%.
Συμπτώματα
Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί το γεγονός ότι ο καρκίνος του παχέος εντέρου στα αρχικά στάδια συνήθως δεν δίνει συμπτώματα. Ο ασθενής πρέπει οπωσδήποτε να ζητήσει ιατρική βοήθεια αν εμφανιστούν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:
- -Αίμα στα κόπρανα
- -Αναιμία
- -Αλλαγή στις κενώσεις (διάρροια, δυσκοιλιότητα ή εναλλαγές διάρροιας-δυσκοιλιότητας)
- -Πόνος στην κοιλιά, φούσκωμα
- -Αίσθημα ότι το έντερο δεν αδειάζει πλήρως μετά την αφόδευση
- -Απώλεια βάρους
- -Επίμονη κόπωση
Πρόληψη
Η πρόληψη μπορεί να γίνει:
- -Με τροποποίηση του τρόπου ζωής και διατροφής (περιβαλλοντικοί παράγοντες).
- -Με διάγνωση σε πρώιμο στάδιο καρκίνου, πριν από την ανάπτυξη συμπτωμάτων ή ακόμα και στην προκαρκινική φάση των πολυπόδων, οι οποίοι αφαιρούνται και δεν εξελίσσονται σε καρκίνο.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες κινδύνου που προδιαθέτουν στην εμφάνιση του νοσήματος, χωρίς όμως από μόνοι τους να είναι ικανοί να το προκαλέσουν.
Η διατροφή είναι ο πιο σημαντικός περιβαλλοντικός παράγοντας κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Δίαιτα πλούσια σε κόκκινο κρέας (μοσχάρι, αρνί, χοιρινό) και επεξεργασμένο κρέας (π.χ. αλλαντικά, κονσέρβες) αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης, ενώ δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά) δρα ευεργετικά. Το ψήσιμο κρεάτων σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες (π.χ. κάρβουνα) και η μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπος επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο
Το κάπνισμα σχετίζεται με αυξημένη επίπτωση καρκίνου του παχέος εντέρου, όπως και ανάπτυξης πολυπόδων στο έντερο.
Η παχυσαρκία: Οι παχύσαρκοι έχουν 1,5 φορές αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου σε σχέση με τα φυσιολογικά άτομα
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, ανεξάρτητα από το αν συνυπάρχει αυξημένο σωματικό βάρος.
Η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο (όχι περισσότερα από δύο ποτά την ημέρα για τις γυναίκες και τρία ποτά για τους άνδρες).
Η άσκηση μειώνει στο μισό την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου.
Φάρμακα: Η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και οι στατίνες (φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη μείωση της χοληστερίνης) φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο προσβολής από τη νόσο. Αυτό όμως θα πρέπει να σταθμιστεί από τον γιατρό με τους κινδύνους που προκαλούνται από τις παρενέργειες κατά τη χρόνια λήψη αυτών των φαρμάκων.
Το στρες έχει ενοχοποιηθεί για πολλές μορφές καρκίνου, λόγω της ροπής που προκαλεί προς ορισμένες βλαβερές συνήθειες, όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και η κακή διατροφή. Έτσι αυξημένο κίνδυνο μπορεί να παρουσιάζουν π.χ. οι υπάλληλοι γραφείου εξαιτίας της καθιστικής ζωής, της κακής διατροφής στην οποία καταφεύγουν λόγω του στρες και της έλλειψης χρόνου για την υιοθέτηση υγιεινότερων διατροφικών συνηθειών.
Άλλες αιτίες που αυξάνουν την επίπτωση του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι:
- – Ιστορικό νεοπλασματικών πολυπόδων στο παχύ έντερο, ιδίως όταν αυτοί έχουν μεγάλο μέγεθος.
- – Προηγούμενο ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου.
- – Προηγούμενο ιστορικό άλλων τύπων καρκίνου, όπως π.χ. λεμφώματος, καρκίνου των όρχεων, γυναικολογικός καρκίνος.
- – Φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα, νόσος Crohn).
- – Γνωστό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου (α΄ βαθμού συγγενείς).
Πρώιμη διάγνωση
Πρέπει να γίνει συνείδηση σε όλους τους Έλληνες ότι η συγκεκριμένη ασθένεια μπορεί να προληφθεί!
Τα τελευταία χρόνια οι πολύποδες που είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία καρκίνου του παχέος εντέρου εμφανίζονται σε όλο και νεότερους ανθρώπους και γι’ αυτό συνιστάται διενέργεια εξετάσεων από το 50ό έτος της ηλικίας. Όταν όμως πρόκειται για άτομα με συγγενείς α΄ βαθμού (γονείς, αδέλφια, παιδιά) που έχουν διαγνωστεί με πολύποδες ή καρκίνο παχέος εντέρου, τότε ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει σε νεότερες ηλικίες και κατά μέσο όρο 10 χρόνια νωρίτερα από τη νεότερη εμφάνιση καρκίνου στην οικογένεια, εξαιτίας του υψηλού κινδύνου που διατρέχουν για εμφάνιση της νόσου.
Η εξέταση που πραγματικά σώζει ζωές είναι η κολονοσκόπηση!
Όσον αφορά στις προληπτικές εξετάσεις, η κολονοσκόπηση (σωστότερα κολοσκόπηση) είναι η καλύτερη διαγνωστική εξέταση, καθώς μόνο μέσω αυτής μπορούν και να ανιχνευθούν οι πολύποδες που ευθύνονται για τη γένεση του καρκίνου του παχέος εντέρου και ταυτόχρονα να αφαιρεθούν προτού εξαλλαχθούν. Με τα σύγχρονα ενδοσκόπια υψηλής ανάλυσης όπως αυτά που διαθέτει το Metropolitan General και τον λοιπό εξοπλισμό η ευαισθησία και η ασφάλεια της μεθόδου είναι πολύ υψηλή, εξηγεί ο κ. Κωλέττας.
Με την κολονοσκόπηση εξετάζεται ολόκληρο το παχύ έντερο και υπάρχει δυνατότητα λήψης βιοψιών και αφαίρεσης των πολυπόδων. Πλέον με τη χρήση καταστολής και αναλγησίας του ασθενούς (μέθης) η εξέταση είναι τελείως ανώδυνη και ασφαλής. Σημαντικό δε πλεονέκτημα είναι και το μεγάλο διάστημα που μεσολαβεί μέχρι την επανεξέταση (5-10 έτη). Μέσω της συγκεκριμένης εξέτασης είναι εφικτή η ταυτόχρονη διάγνωση και θεραπεία, η οποία την καθιστά εξέταση αιχμής στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Για την πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου επίσης συνιστώνται:
α. Η δοκιμασία ανίχνευσης αίματος στα κόπρανα: ανιχνεύει μικρές ποσότητες αίματος που οφείλεται σε μη ορατή απώλεια από καρκίνο ή πολύποδα. Είναι εύκολη εξέταση που μπορεί να γίνει και στο σπίτι. Για τη σωστή αξιολόγηση της πρέπει να προηγηθεί τριήμερη ειδική δίαιτα, σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντα γιατρού. Εάν γίνεται κάθε χρόνο, μειώνεται ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο παχέος εντέρου κατά ένα τρίτο. Επί θετικού αποτελέσματος απαιτείται εξέταση με ολική κολονοσκόπηση.
β. Η ορθοσιγμοειδοσκόπηση: Εξετάζει εσωτερικά τα τελευταία εκατοστά του παχέος εντέρου. Η εξέταση, εάν γίνεται κάθε 5-10 χρόνια μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο στο κατώτερο μισό του εντέρου κατά δύο τρίτα. Το μειονέκτημα της εξέτασης είναι ότι δεν μπορεί να εξετάσει για καρκίνο ή πολύποδες ολόκληρο το παχύ έντερο. Εάν υπάρχουν ευρήματα κατά την εξέταση, συνιστάται περαιτέρω έλεγχος με ολική κολονοσκόπηση.
γ. Ανίχνευση αίματος στα κόπρανα και ορθοσιγμοειδοσκόπηση: Ο συνδυασμός αποτελεί πιο αποτελεσματική πρακτική από ό,τι ο έλεγχος με μόνο τη μία εξέταση, αλλά και πάλι δεν εξαλείφει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου.
δ. Ο ακτινολογικός έλεγχος με βαριούχο υποκλυσμό στον οποίο αφού ο ασθενής υποβληθεί σε καθαρισμό του εντέρου εισάγεται ένας μικρός σωλήνας σε αυτό από όπου διοχετεύεται σκιαγραφική ουσία (βάριο). Στη συνέχεια γίνεται εμφύσηση αέρα και λαμβάνονται ακτινογραφίες. Με την εξέταση αυτή βρίσκονται μόνο οι μισοί πολύποδες μεγαλύτεροι του 1 εκ. και δεν υπάρχει δυνατότητα λήψης βιοψίας από μια ύποπτη βλάβη κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Σημαντική είναι δε και η δόση της ακτινοβολίας που λαμβάνει ο ασθενής. Εάν υπάρξει υπόνοια καρκίνου ή πολύποδα συνιστάται έλεγχος με ολική κολονοσκόπηση.
ε. Η εικονική κολονοσκόπηση γίνεται με αξονική τομογραφία. Η εξέταση έχει καλή διαγνωστική ακρίβεια αλλά και αυτή απαιτεί προετοιμασία του εντέρου με καθαρτικό, έχει σημαντική δόση ακτινοβολίας για τον ασθενή και δεν έχει δυνατότητα λήψης βιοψιών ή αφαίρεσης πολυπόδων. Επομένως, εάν βρεθεί κάποια βλάβη, χρειάζεται ολική κολονοσκόπηση.
Τέλος, καταλήγει ο κ. Κωλέττας, «καθώς στη συνείδηση του κόσμου η πρόληψη γίνεται ολοένα και πιο συχνή, είμαστε πλέον πολύ κοντά στο να πετύχουμε τον απόλυτο στόχο: να μην πεθαίνει κανένας άνθρωπος από καρκίνο του παχέος εντέρου».
