Συνέντευξη στον Θάνο Ξυδόπουλο
Ο Καθηγητής Κλινικής Φαρμακολογίας του ΑΠΘ, Δημήτρης Κούβελας μιλά στο zougla.gr για την πολυπλοκότητα των φαρμάκων και τη σημασία της φαρμακοεπαγρύπνησης για την ασφάλεια των φαρμάκων και του ασθενή. Όπως τονίζει, ένα φάρμακο αναδεικνύει τα προβλήματά του μετά από έτη χρήσης του σε μεγάλους πληθυσμούς.
Κύριε Καθηγητά, ποια η σημασία της κλινικής φαρμακολογίας;
Η κλινική φαρμακολογία είναι Ιατρική Ειδικότητα ή Εξειδίκευση (στην Ελλάδα έγινε 2ετής επιπλέον εξειδίκευση, μετά τη λήψη κάποιας άλλης ειδικότητας). Η κλινική φαρμακολογία απέκτησε ιδιαίτερη σημασία λόγω της αθρόας παραγωγής φαρμακευτικών ουσιών από τη δεκαετία του 70 και αργότερα. Ήταν εξαιρετικά δύσκολο για κάποιον γιατρό να αντιληφθεί λεπτές διαφορές ανάμεσα στα διαφορετικά φάρμακα της ίδιας κατηγορίας και έτσι η συμβουλευτική ειδικού στα φάρμακα γιατρού κατέστη αναγκαία. Έτσι σε κάθε μεγάλο νοσοκομείο υπάρχουν κλινικοί φαρμακολόγοι που υποστηρίζουν τις δύσκολες φαρμακευτικές αγωγές, σχεδιάζουν πολύπλοκα σχήματα, ενώ ταυτοχρόνως αντιμετωπίζουν δηλητηριάσεις ή παρενέργειες από άλλα φάρμακα, καθώς διεκπεραιώνουν την καταγραφή και αναφορά τους στα αρμόδια όργανα (φαμρακοεπαγρύπνηση). Πέραν όμως των νοσοκομείων οι κλινικοί φαρμακολόγοι στελεχώνουν θέσεις Οργανισμών Φαρμάκων (ΕΟΦ), ασφαλιστικών οργανισμών (ΕΟΠΥ), υπουργεία κλπ.
Ποια η σημασία της φαρμακοεπαγρύπνησης για την ασφάλεια του ασθενή;
Η φαρμακοεπαγρύπνηση είναι μια θεσμική λειτουργία του κράτους, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφαλής και αποτελεσματική χρήση των φαρμακευτικών προϊόντων. Επειδή είναι αδύνατον να προβλεφθεί ο ακριβής τρόπος που κάθε φάρμακο δρα σε όλα τα όργανα και συστήματα του οργανισμού, αλλά και ο ακριβής τρόπος που ασκούν την πιθανή δράση τους, όλα τα μεταβολικά προϊόντα του μητρικού χημικού μορίου, οφείλουμε να αναφέρουμε, κάθε ανώμαλη ή μη αναμενόμενη βιολογική εκδήλωση που συμβαίνει στον κάθε άνθρωπο που λαμβάνει οποιοδήποτε φαρμακευτικό προϊόν. Αν το προϊόν είναι νέο, τότε η φαρμακοεπαγρύπνηση πρέπει να γίνεται πολύ αυστηρά. Ο κάθε γιατρός αδυνατεί να συσχετίσει με τον γνωστό μηχανισμό δράσης του κάθε φαρμάκου
Τι είναι η Κλινική Διατροφολογία και πως βοηθά τον ασθενή;
Η Κλινική Διατροφολογία είναι ο χώρος της επιστήμης και της Ιατρικής που ασχολείται με τη διατροφή και τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζονται σε ειδικές συνθήκες και καταστάσεις υγείας. Για παράδειγμα τα ειδικά διαιτολόγια ανάλογα με την ασθένεια ή την κατάσταση ενός ανθρώπου πρέπει να εξατομικεύονται, όπως και στην περίπτωση φαρμακοθεραπείας. Τα συμπληρώματα διατροφής, με δυνητική θεραπευτική αξία, επίσης άπτονται της επιστήμης της διατροφής και σχετίζονται άμεσα με τις ειδικές διατροφικές συνθήκες ή την κατάσταση και τις πιθανές ελλείψεις κάποιων θρεπτικών συστατικών.
Ποια η διαδικασία έγκρισης των φαρμάκων;
Η διαδικασία έγκρισης φαρμάκων είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος του αναφερομένου φαρμάκου. Γενικώς πάντως προβλέπεται μια μελέτη των ποιοτικών χαρακτηριστικών του προϊόντος, μια μελέτη επίπτωσης στο περιβάλλον, μία μελέτη που εκτιμά τις βιολογικές δράσεις του φαρμάκου και τους βιολογικούς μηχανισμούς που αυτό επηρεάζει ώστε να πραγματοποιείται η δράση του και τέλος πραγματοποιούνται μελέτες σε ανθρώπους, στις οποίες γίνεται εκτίμηση της ασφάλειας και της δραστικότητας του φαρμάκου
Ποια είναι τα κριτήρια για να θεωρηθεί ένα φάρμακο ασφαλές;
Το να θεωρηθεί ένα φάρμακο ασφαλές είναι πολύ σχετικό και που δεν τεκμηριώνεται ποτέ γενικώς. Υπάρχουν τα βασικά κριτήρια που θεωρείται ότι πληρούνται με τις μελέτες (ποιότητας, εκτίμησης στο περιβάλλον, προκλινικών και κλινικών μελετών), αλλά λόγω της πειραματικής φύσης τους δεν ανταποκρίνονται απολύτως στα δεδομένα του «πραγματικού κόσμου». Τα δεδομένα από την «συμπεριφορά» του φαρμάκου στον πραγματικό κόσμο και σε πραγματικούς ασθενείς συλλέγονται με τον μηχανισμό της φαρμακοεπαγρύπνησης, όπου ο θεράπων έχει υποχρέωση και ο ασθενής δικαίωμα, να υποβάλλουν «κίτρινη κάρτα» (εντύπως ή ηλεκτρονικώς), όπου περιγράφεται οποιοδήποτε ανεπιθύμητη έκβαση προκύψει μετά τη χρήση του προϊόντος, περιγράφοντας ταυτοχρόνως, τις συνθήκες που επικρατούσαν κατά την λήψη (συμπτώματα, συνοδές παθήσεις, παράλληλες θεραπείες, διατροφή, συμπληρώματα, έκθεση σε παράγοντες κλπ). Τα δεδομένα της φαρμακοεπαγρύπνησης συλλέγονται και αξιολογούνται στατιστικά και έτσι βγαίνουν ακριβή συμπεράσματα για την ασφάλεια, αλλά και τη δραστικότητα του προϊόντος. Θεωρείται ότι ένα φάρμακο αναδεικνύει τα προβλήματά του μετά από έτη χρήσης του σε μεγάλους πληθυσμούς.
Τι γνώμη έχετε για τα ΜΣΑΦ;
Τα Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα είναι φάρμακα διαφόρων κατηγοριών που χρησιμοποιούνται ως αντιφλεγμονώδη, αναλγητικά και αντιπυρετικά. Είναι λοιπόν ευρείας κατανάλωσης προϊόντα με εκατοντάδες ενδείξεις. Η χρήση τους είναι αναγκαία θεραπευτικά (αρθρίτιδα) ή συμπτωματικά (πυρετός, κεφαλαλγία). Το πρόβλημα των ΜΣΑΦ, είναι ότι συχνά καταναλώνονται χωρίς τη βοήθεια υγειονομικού και έτσι συμβαίνουν λάθη και δηλητηριάσεις. Επίσης έχουν πολλές και σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες όπως, αιμορραγίες, ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια, υπέρταση, καρδιαγγειακά κλπ, ανάλογα με την χημική ομάδα στην οποία ανήκουν. Γενικώς θεωρούνται καλά ανεκτά και επίσης ταξινομούνται αναλόγως με την ασφάλειά τους.
Πότε πρέπει να λαμβάνονται; Από ποιους; Σε ποια δοσολογία;
Τα αντιφλεγμονώδη πρέπει να λαμβάνονται από άτομα που πρέπει να τα πάρουν (φλεγμονή, άλγος, πυρετός), εκτός και αν υπάρχει κάποια σημαντική αντένδειξη (ενεργό γαστρικό έλκος, γαστρορραγία κλπ). Η δοσολογία διαφοροποιείται ανάλογα με το σκεύασμα και το λόγο λήψης και υποδεικνύεται από τον θεράποντα, τον φαρμακοποιό και σε αδρές γραμμές περιγράφεται στο φύλλο οδηγιών του προϊόντος.
