Η αφασία είναι μια κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα επικοινωνίας, δηλαδή την ομιλία, τη γραφή και την κατανόηση της γλώσσας, προφορικής και γραπτής, αυτό που δεν επηρεάζει όμως είναι τη νοημοσύνη.
Πού οφείλεται η αφασία;
«Η αφασία αποτελεί σύμπτωμα και όχι πάθηση, μπορεί να εμφανιστεί οξέως, βραδέως επιδεινούμενη, ή να είναι παροδική», επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Βουμβουράκης, διευθυντής-υπεύθυνος Τμήματος Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας Metropolitan Hospital, καθηγητής Νευρολογίας-Νευροανοσολογίας στο ΕΚΠΑ, ο οποίος εξηγεί τους παράγοντες κίνδυνου, τα συμπτώματα, τους τύπους και τη θεραπευτική προσέγγιση της νόσου, καθώς δίνει και πρακτικές συμβουλές για τον ασθενή, αλλά και τους οικείους του, οι οποίες βοηθάνε στην επικοινωνία και στην αλληλοκατανόηση.
Η αφασία οφείλεται συνήθως σε:
- Εγκεφαλικό επεισόδιο
- Τραυματισμό στο κεφάλι
- Νευροεκφυλιστικές παθήσεις
- Λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος
- Ημικρανία με αύρα
- Επιληπτικές κρίσεις
Συμπτώματα αφασίας:
- Ομιλία με σύντομες ή ημιτελείς προτάσεις
- Προτάσεις χωρίς νόημα
- Αντικατάσταση λέξεων ή ήχων με άλλους
- Προφορά αγνώριστων λέξεων
- Αδυναμία παρακολούθησης συζήτησης άλλων
- Γραφή προτάσεων δίχως νόημα
Τύποι αφασίας:
- Αφασία εκπομπής – έκφρασης του λόγου (Broca’s): Οι πάσχοντες μπορούν να κατανοήσουν τι τους λένε αλλά δεν μπορούν να εκφραστούν με τρόπο κατανοητό, χρησιμοποιούν σύντομες προτάσεις παραλείποντας λέξεις. Ο τύπος αυτός της αφασίας μπορεί να συνοδεύεται από παράλυση ή αδυναμία στη δεξιά πλευρά του σώματος.
- Αφασία πρόσληψης – κατανόησης του λόγου (Wernicke): Οι ασθενείς μιλούν με μεγάλες, σύνθετες προτάσεις που δεν έχουν νόημα ή περιλαμβάνουν μη αναγνωρίσιμες, λανθασμένες ή περιττές λέξεις. Συνήθως δεν συνειδητοποιούν ότι δεν είναι κατανοητοί από τους άλλους.
- Ολική αφασία (Dejerine): Εμφανίζεται με φτωχή κατανόηση του λόγου, δυσκολία στον σχηματισμό λέξεων και προτάσεων, προσδίδοντας στο άτομο σοβαρή αναπηρία στην επικοινωνία.
- Ανομική αφασία: Είναι η ηπιότερη μορφή αφασίας και εκφράζεται με αδυναμία ανεύρεσης των κατάλληλων λέξεων, οπότε συχνά χρησιμοποιείται περιφραστικός ή επεξηγηματικός λόγος για να δοθεί το ακριβές νόημα του λόγου.
Θεραπευτική αγωγή:
- Αποκατάσταση λόγου και γλώσσας: Αν το άτομο που πάσχει από αφασία ξεκινήσει θεραπεία νωρίς, συμμετέχει σε ομάδες ατόμων με αφασία και περιλάβει στην καθημερινότητά του τη χρήση υπολογιστών, μπορεί να έχει σημαντική πρόοδο, αν και είναι μια σχετικά αργή διαδικασία.
- Φάρμακα: Είναι υπό μελέτη, ενώ η χορήγηση νευροδιαβιβαστών είναι μια πολλά υποσχόμενη θεραπευτική προσέγγιση.
- Άλλες θεραπείες: Η διέγερση εγκεφάλου μέσω μαγνητικών πεδίων ή με χαμηλό ρεύμα μέσω ηλεκτροδίων που τοποθετούνται στο κεφάλι αποτελεί, επίσης, άλλη θεραπευτική προσπάθεια, με αμφίβολα όμως αποτελέσματα.
Πρακτικές συμβουλές για τα άτομα με αφασία:
- Να έχετε μαζί σας μια κάρτα που να εξηγεί ότι έχετε αφασία και τι είναι η αφασία.
- Να έχετε ταυτότητα και στοιχεία επικοινωνίας.
- Να έχετε μαζί σας μολύβι και χαρτί.
- Χρησιμοποιήστε σχέδια, διαγράμματα ή φωτογραφίες.
- Χρησιμοποιήστε χειρονομίες ή δείξτε αντικείμενα.
Συμβουλές για τον κοινωνικό περίγυρο
- Μιλήστε αργά και καθαρά.
- Διατηρήστε βλεμματική επαφή κατά τη διάρκεια της συνομιλίας.
- Μειώστε τον θόρυβο του περιβάλλοντος προτού μιλήσετε στο άτομο με αφασία.
- Χρησιμοποιήστε απλές λέξεις και εκφράσεις.
- Προσπαθήστε να απευθύνετε ερωτήσεις που απαντώνται με ένα «ναι» ή «όχι».
- Υποστηρίξτε τον λόγο με φωτογραφίες, σχήματα, χειρονομίες κ.λπ. αν χρειάζεται.
«Να είστε υπομονετικοί και να θυμάστε ότι η αφασία δεν είναι διαταραχή της νοημοσύνης», καταλήγει ο κ. Βουμβουράκης.
