Ορμονικά έξυπνη διατροφή και αδυνάτισμα (μέρος 19ο)

Το σώμα μας συσσωρεύει ή καίει λίπος όχι βάσει θερμίδων και λιπαρών αλλά με καθαρά ορμονικό μηχανισμό. Ο μεταβολισμός της ενέργειας εξαρτάται απολύτως και μόνο από τις ορμόνες μας, δηλαδή από το κατά πόσο το ορμονικό περιβάλλον μέσα μας θα επιτρέπει την καύση του λίπους που βρίσκεται στην τροφή και το σώμα μας.

Με τη σειρά της η ορμονική μας κατάσταση εξαρτάται από την κληρονομικότητα, τις περιβαλλοντικές προσβολές, τις συνήθειές μας, τις ορμονικές συνέπειες του στρες και, σε πολύ μεγάλο βαθμό, από τη συχνότητα και ποιότητα των γευμάτων μας, δηλαδή από το αν τρώμε ορμονικά έξυπνα. Δεν είναι σχεδόν καθόλου ζήτημα ποσότητας θερμίδων ούτε ζήτημα μείωσης των λιπαρών, αλλά πρωτίστως πρόκειται για την ποιότητα των θερμίδων. Δηλαδή είναι ζήτημα των καλών και των κακών θερμίδων.

Οι καλές θερμίδες βελτιώνουν την ορμονική μας ισορροπία, ενώ οι κακές οδηγούν σε ορμονικό χάος, πρόωρη παθολογική φθορά και γήρανση, και κάνουν τους περισσότερους (τρεις στους τέσσερις) να βλέπουν συνεχή αύξηση του βάρους τους. Ωστόσο, και εκείνοι που παχαίνουν και εκείνοι που δεν παχαίνουν -τρώγοντας όλοι τους εξίσου λανθασμένα- διαταράσσουν την ορμονική τους ισορροπία και γερνούν πρόωρα!

Ακολουθώντας τις συνηθισμένες οδηγίες για διατροφή και αδυνάτισμα εξασφαλίζετε ορμονικό χάος, πρόωρη φθορά και γήρανση και εγκλωβίζεσθε στη συσσώρευση σωματικού λίπους. Είναι εκπληκτικό πόσο αβάσιμα και στερούμενα επιστημονικής τεκμηρίωσης είναι τα περισσότερα από αυτά που ακούτε και διαβάζετε καθημερινά να αναπαράγονται από τους «ειδικούς».

Είναι αυτά ακριβώς που ο κόσμος ακολούθησε και ακολουθεί και που είχαν ως συνέπεια την εκτόξευση των ποσοστών παχυσαρκίας και υπερβολικού σωματικού βάρους (ΥΣΒ) από το 1980 έως σήμερα. Οι άνθρωποι έχουν μειώσει τα λιπαρά κατά 11% και έχουν βάλει τους υδατάνθρακες στο 65% της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων. Τρώνε καθημερινά τόσους υδατάνθρακες ώστε αποκλείεται να αλλάξουν καύσιμο και να μπουν στη μόνιμη καύση λίπους, άρα και του σωματικού τους λίπους.

Οι γνωστές συνηθισμένες οδηγίες αδυνατίσματος και «υγιεινής» διατροφής είναι επικίνδυνες για την υγεία και φταίνε για την εκρηκτική επιδημία -στην Ελλάδα και παγκοσμίως- παχυσαρκίας και προδιαβήτη. Δηλαδή την επιδημία που βάζει τόσους ανθρώπους σε έως και 16 φορές αυξημένη πιθανότητα καρδιακής ή εγκεφαλικής προσβολής, κλέβει 12-16 χρόνια ζωής χαλώντας την ποιότητά της, ενώ εκτοξεύει στα ύψη τα ποσοστά καρκίνου και πάσης φύσεως χρόνιων εκφυλιστικών ασθενειών.

Το 1950 αυτοί που κάποτε στη ζωή τους θα άκουγαν ότι έχουν καρκίνο ήταν οι 25 στους εκατό. Πλέον είναι οι 42 στους εκατό, και τα πράγματα με τον καρκίνο γίνονται όλο και χειρότερα. Στις ΗΠΑ ο καρκίνος έγινε πλέον η Νο1 αιτία θανάτου, ξεπερνώντας τα καρδιαγγειακά! Και οι ΗΠΑ συναγωνίζονται με την Ελλάδα στην παχυσαρκία…

Ολοκληρώνουμε τώρα με τα υπόλοιπα στοιχεία που δείχνουν πώς μας κατάντησαν οι γνωστές συνηθισμένες διαιτητικές οδηγίες των «ειδικών».

Αρκετά σοβαρά ιατρικά ζητήματα έχουν συνδεθεί με την παχυσαρκία, όπως ο διαβήτης τύπου ΙΙ, η καρδιοπάθεια, η υπέρταση, τα εγκεφαλικά και ορισμένοι τύποι καρκίνου. Οι παχύσαρκοι άνδρες είναι πιο πιθανό να πεθάνουν από καρκίνο του παχέος εντέρου, του ορθού ή του προστάτη. Αντιστοίχως οι παχύσαρκες γυναίκες από καρκίνο της χοληδόχου κύστεως, του μαστού, του ενδομητρίου, του τραχήλου και των ωοθηκών.

Υπάρχει μια γενική συμφωνία στους επαγγελματίες υγείας ότι όσο πιο παχύσαρκος είναι κάποιος τόσο πιθανότερο είναι να του συμβούν προβλήματα υγείας που έχουν ως ακολούθως: Σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ, στεφανιαία νόσος, εγκεφαλική προσβολή, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, υπερινσουλιναιμία, ινσουλινοαντίσταση, διαταραχή ανοχής στη γλυκόζη, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, στηθάγχη, χολοκυστίτιδα, χολολιθίαση, οστεοαρθρίτιδα, υπερουριχαιμία.

Επίσης λιπώδης διήθηση του ήπατος, άπνοια ύπνου και άλλα αναπνευστικά προβλήματα, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, υπογονιμότητα, επιπλοκές κύησης, ψυχολογικές διαταραχές, νεφρολιθίαση από λίθους ουρικού οξέος, ακράτεια ούρων, καρκίνος των νεφρών, του ενδομητρίου, του μαστού, του παχέος εντέρου, του ορθού, του οισοφάγου, του προστάτη και της χοληδόχου κύστεως, θάνατος.

Το National Institute on Aging, που υπάγεται στα αμερικανικά κρατικά NIH, βρήκε ότι μέσα στις επόμενες λίγες δεκαετίες το προσδόκιμο ζωής του μέσου Αμερικανού θα μπορούσε να μειωθεί έως και 5 έτη αν δεν αναληφθούν επιθετικές προσπάθειες για την επιβράδυνση των ανοδικών ποσοστών παχυσαρκίας (National Institute on Aging, 2008). Η ταχεία αύξηση της παχυσαρκίας ανάμεσα σε ανθρώπους που τώρα είναι στην ηλικία των 60 μπορεί να είναι μια εξήγηση γιατί τα κέρδη στο προσδόκιμο ζωής των υπερηλίκων υπήρξαν στις ΗΠΑ μικρότερα από εκείνα σε άλλες αναπτυγμένες χώρες τα τελευταία χρόνια.

Το ιατρικό πρότυπο βάσει του οποίου μετριέται το υπερβολικό σωματικό βάρος ΥΣΒ και η παχυσαρκία είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ). Προκύπτει ως το πηλίκο του σωματικού βάρους σε κιλά δια του ύψους υψωμένου στο τετράγωνο (ΔΜΣ= kg/m2). ΔΜΣ μεγαλύτερος του 30 συνεπάγεται παχυσαρκία. ΔΜΣ από 25 έως 29,9 συνεπάγεται ΥΣΒ.

Επισημαίνεται ότι η παχυσαρκία ως όρος αναφέρεται στην υπερβολική λιπώδη μάζα. Κάποιοι άνθρωποι, όπως οι αθλητές που έχουν πολλή μυική μάζα, μπορεί να έχουν υψηλό βάρος χωρίς να είναι παχύσαρκοι. Η ηλικιακή ομάδα με τα υψηλότερα ποσοστά ΥΣΒ και παχυσαρκίας είναι στους άνδρες από 65 έως 74 ετών και στις γυναίκες από 55 έως 64 ετών.

Οι επαγγελματίες υγείας εστιάζουν όχι μόνο στο πόσο σωματικό λίπος υπάρχει αλλά και στο που αυτό το λίπος εντοπίζεται στο σώμα. Οι γυναίκες τυπικά συσσωρεύουν λίπος στα ισχία και τους γλουτούς, κάτι που τους δίνει τη μορφή «αχλαδιού». Οι άνδρες συνήθως αθροίζουν λίπος γύρω από την κοιλιά, κάτι που τους δίνει περισσότερο τη μορφή «μήλου». Βεβαίως κάποιοι άνδρες έχουν τη σωματική μορφή αχλαδιού και κάποιες γυναίκες αυτήν του μήλου, ιδίως μετεμμηνοπαυσιακά.

Αν το άτομο έχει λίπος γύρω από το λαιμό και την κοιλιά του είναι πιθανότερο να αποκτήσει ζητήματα υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Όταν η περίμετρος οσφύος υπερβαίνει τα 94 cm στους άνδρες και τα 80 στις γυναίκες, ή όταν ο λόγος περίμετρος οσφύος/περίμετρος ισχίων υπερβαίνει το 0,85 στους άνδρες και το 0,70 στις γυναίκες, τότε αυτό είναι μια ανησυχητική ένδειξη.

Πρόσφατες μελέτες εξέτασαν την επίδραση του ΔΜΣ και της περιμέτρου οσφύος επί του κινδύνου θανάτου σε 359.387 άτομα από εννέα διαφορετικές χώρες. Τα αποτελέσματα έδειξαν μια αξιοσημείωτη τάση: Ακόμα και σε ασθενείς με φυσιολογικό ΔΜΣ, μια μεγαλύτερη περίμετρος οσφύος σήμαινε αυξημένο κίνδυνο θανάτου.

Άνδρες με κανονικό βάρος αλλά περίμετρο οσφύος που υπερέβαινε τις 40 ίντσες βρίσκονταν σε διπλάσιο κίνδυνο έναντι ανδρών με περίμετρο οσφύος μικρότερη των 34 ιντσών. Και γυναίκες με φυσιολογικό ΔΜΣ αλλά περίμετρο οσφύος μεγαλύτερη από 35 ίντσες βρίσκονταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου, αυξημένο κατά 79%. Το συμπέρασμα ήταν ότι ανεξαρτήτως του ΔΜΣ, δύο επιπλέον ίντσες στην περίμετρο οσφύος μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο θανάτου κατά 13 έως 17 τοις εκατό.

Παρόμοια αποτελέσματα προέκυψαν και από τη μελέτη Nurses’ Health Study. Μέσα σε 16 έτη, οι ερευνητές βρήκαν ότι οι γυναίκες με κοιλιακή παχυσαρκία –ακόμα κι όταν το βάρος τους είναι κανονικό- είναι σημαντικά πιθανότερο να πεθάνουν από στεφανιαία νόσο, καρκίνο και άλλα αίτια. Σε αντίθεση με το υποδόριο λίπος, το κοιλιακό-σπλαχνικό λίπος αυξάνει την υποβοηθητική της υπέρτασης αγγειοτενσίνη, ενώ αυξάνει και ένα ευρύ φάσμα υποβοηθητικών της φλεγμονής κυτοκινών, συμπεριλαμβανόμενης της CRP, ενός καθιερωμένου δείκτη κινδύνου για καρδιαγγειακά.

Η τεκμηρίωση ότι οι δίαιτες στέρησης με μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων και λιπαρών αποτυγχάνουν αρχίζει ήδη από τη δεκαετία του 1950 με την ανάλυση οκτώ σχετικών ερευνών από τον Albert Stunkard. Το συμπέρασμα της ανασκόπησης ήταν ότι οι στερητικές δίαιτες ήταν «αξιοσημείωτα αναποτελεσματικές» ως αγωγή για την παχυσαρκία.

Έκτοτε όλες οι παρόμοιες ανασκοπήσεις μέχρι σήμερα δείχνουν ότι η μεσο-μακροχρόνια αποτελεσματικότητα της διαιτητικής προσέγγισης μείωσης θερμίδων-ποσοτήτων-λιπαρών δεν υπερβαίνει το 5% εκείνων που την ακολουθούν.

Πάντως, όσον αφορά τους υπερηλίκους αξίζει να γίνουν οι εξής επισημάνσεις: Οι μισοί από τους υπερηλίκους που νοσηλεύονται σε νοσοκομεία υποφέρουν από υποθρεψία. Μια αμερικανική μελέτη υπερηλίκων συμπέρανε ότι η σταθερότητα βάρους από την ηλικία των 50 και κατόπιν μπορεί να είναι πιο ωφέλιμη για την υγεία από την απώλεια βάρους: «Εκείνοι που είχαν χάσει βάρος ήταν μεγαλύτερης ηλικίας και ανέφεραν χειρότερη υγεία από τα άτομα σταθερού βάρους» (Harris, Savage et al, 1997).

Η απώλεια βάρους στους υπερηλίκους συχνά προκαλείται από υποθρεψία, κάπνισμα ή υπερβολικά εντατικά διαιτητικά σχήματα που είναι ακατάλληλα για τους υπερηλίκους και βλαβερά για την υγεία τους. Μια γερμανική μελέτη περισσότερων από 6.000 ασθενών, με διάρκεια παρακολούθησης 15 έτη, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η υπερβολική θνησιμότητα των παχύσαρκων (σε σύγκριση με το συνολικό πληθυσμό) μειώνεται με την πρόοδο της ηλικίας.

Ωστόσο, αυτό δεν αληθεύει για τους νοσηρά παχύσαρκους, των οποίων τα ποσοστά θνησιμότητας είναι σημαντικά υψηλότερα σε οποιαδήποτε ηλικία σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό (Bender, Jockel et al, 1999). Συνολικά, οι σχετικά λίγες μελέτες που έχουν εστιάσει στους υπερηλίκους τείνουν στο συμπέρασμα ότι η διατήρηση ενός σταθερού βάρους μετά από την ηλικία των 50 ετών είναι ένας πολύ σημαντικός στόχος για τις εν συνεχεία δεκαετίες της ζωής. Η σταθερότητα είναι πράγματι πιο ωφέλιμη για τον μετρίως υπέρβαρο από ότι η προσπάθεια να χάσει βάρος. Η κλινική παχυσαρκία (ΔΜΣ 30+), από την άλλη, είναι επιβλαβής σε οποιαδήποτε ηλικία.

(ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι αναγνώστες μπορούν να βρίσκουν προηγούμενα άρθρα της σειράς κλικάροντας στις συνδέσεις – links που ακολουθούν κάτω από το άρθρο ή αναζητώντας τα βάζοντας το όνομα του συγγραφέα στη μηχανή αναζήτησης του zougla.gr)