Ο καρκίνος του Προστάτη και η γονιδιακή πρόληψη και θεραπεία

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πιο συχνός καρκίνος στους Αμερικανούς άνδρες. Οι μαύροι Αμερικανοί έχουν την πιο μεγάλη συχνότητα καρκίνου του προστάτη στον κόσμο, για λόγους όχι πλήρως κατανοητούς. Παγκόσμια, η συχνότητα είναι πιο μεγάλη στις σκανδιναβικές χώρες και τη Β. Αμερική και πολύ μικρή στην Ιαπωνία.

Τρεις ανεξάρτητες ερευνητικές ομάδες από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη αναγνώρισαν δέκα επιπλέον γονίδια που φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη. Η ανακάλυψη αυτή, πρι μερικά χρόνια βοήθησε σημαντικά στη δημιουργία γενετικών ελέγχων προδιάθεσης για δημιουργία καρκίνου του προστάτη που θα μετρούν την προδιάθεση και θα προωθούν τη δημιουργία νέων θεραπειών.

Και οι τρεις μελέτες, που δημοσιεύονται στο βρετανικό περιοδικό Nature, συνέκριναν το DNA υγιών ανδρών και ασθενών με καρκίνο.

Ο προστάτης είναι ο αδένας που παράγει το υγρό του σπέρματος, μέσα στο οποίο κολυμπούν τα σπερματοζωάρια. Ο καρκίνος του προστάτη είναι η συχνότερη μορφή καρκίνου στους άνδρες και δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Αν και οι όγκοι αναπτύσσονται πολύ αργά, το ένα τρίτο των ασθενών υποκύπτουν τελικά στη νόσο.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι ο καρκίνος του προστάτη έχει σε ορισμένες περιπτώσεις κληρονομικό υπόστρωμα, δεδομένου ότι οι αδελφοί ανδρών που εμφάνισαν την ασθένεια κινδυνεύουν και οι ίδιοι περισσότερο από ότι ο γενικός πληθυσμός.

Ο προσδιορισμός των γενετικών παραγόντων που επηρεάζουν τον κίνδυνο θα επέτρεπε την αναγνώριση των ανδρών που χρειάζονται συχνότερη εξέταση.

Αιτίες, παράγοντες κινδύνου

Το 80% περίπου των καρκίνων του προστάτη διαγιγνώσκονται πάνω από την ηλικία των 56. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι μπορεί να υπάρχει μια οικογενειακή προδιάθεση στον καρκίνο του προστάτη. Εργάτες που εκτίθενται σε κάδμιο διατρέχουν ελαφρά μεγαλύτερο κίνδυνο. Ο καρκίνος του προστάτη είναι ένας από τους λίγους καρκίνους για τον οποίο δεν έχει βρεθεί σχέση με το κάπνισμα.

Τύποι και εξελίξεις

Ο καρκίνος του προστάτη αναπτύσσεται αργά. Στο 65% των περιπτώσεων διαγιγνώσκεται όταν είναι εντοπισμένος μέσα στον αδένα. Σε άλλες περιπτώσεις, εξαπλώνεται ραγδαία σε γειτονικούς ιστούς ή άλλα όργανα.

Συμπτώματα και σημάδια

Οι ασθενείς των οποίων ο καρκίνος είναι περιορισμένος στον προστάτη συχνά δεν έχουν συμπτώματα. Διάγνωση μπορεί να γίνει κατά τη δακτυλική εξέταση του ορθού. Τα συμπτώματα, αν υπάρχουν, μπορεί να περιλαμβάνουν πόνο κατά την ούρηση, μια αδύνατη, διακοπτόμενη ροή ούρων και συχνουρία (ειδικά τη νύχτα). Προχωρημένος καρκίνος μπορεί να εξαπλωθεί στα οστά, προκαλώντας πόνο και κατάγματα.

Διάγνωση

Η Αμερικάνικη Εταιρεία Καρκίνου συστήνει ότι για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη πρέπει να γίνεται μέτρηση του ΡSA ορού και δακτυλική εξέταση ορθού ετησίως σε άνδρες, αρχίζοντας από την ηλικία των 50. Η χρήση υπερήχων και μαγνητικής τομογραφίας για παρατήρηση του προστάτη είναι νέα τεχνική, για να αξιολογηθεί αν ο καρκίνος είναι περιορισμένος στον αδένα ή έχει εξαπλωθεί στους γύρω ιστούς. Η διάγνωση γίνεται με διορθική βιοψία προστάτη, με τοπική αναισθησία.

Θεραπεία

Αν ο καρκίνος βρεθεί έγκαιρα, μπορεί να γίνει χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία. Αν ο καρκίνος είναι εξαπλωμένος, γίνεται χειραγώγηση των επιπέδων της αντρικής ορμόνης, με αφαίρεση των όρχεων ή χορήγηση φαρμακευτικής ορχειοτομής: χορήγηση φαρμάκων που αποκλείουν τη δράση των ανδρογόνων ή χορήγηση γυναικείων ορμονών μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο για μεγάλες περιόδους, συρρικνώνοντας τον όγκο.

Προοπτική

Αν ο καρκίνος του προστάτη διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί, ενώ είναι ακόμα εντοπισμένος στον αδένα του προστάτη, το 80% των ασθενών ζουν πέντε χρόνια ή περισσότερο. Αν ο όγκος έχει περάσει τα τοιχώματα του αδένα, το ποσοστό επιβίωσης πέφτει στο 60%. Αν έχουν προσβληθεί επίσης οι λεμφαδένες, το ποσοστό επιβίωσης μετά τη θεραπεία είναι μεταξύ 50 και 55%. Κάποτε, η ανικανότητα ήταν ένα μεγάλο πρόβλημα της αφαίρεσης του προστάτη όμως, η εξέλιξη των χειρουργικών διαδικασιών που αφήνουν ανέπαφα τα νεύρα που ελέγχουν τη στύση προλαβαίνει σήμερα την ανικανότητα στο 70% των περιπτώσεων.

Γονιδιακή Πρόγνωση

Οι προσπάθειες των ερευνητών εστιάστηκαν στο γονίδιο IGFR1R. Το γονίδιο αυτό δραστηριοποιείται υπερβολικά στον καρκίνο του προστάτη. Βοηθά την ανάπτυξη του καρκίνου και επιτρέπει στα κύτταρα του να αποφεύγουν την απόπτωση. Αποφεύγοντας την απόπτωση, τα καρκινικά κύτταρα δεν πεθαίνουν και ο καρκίνος ξαπλώνεται σκοτώνοντας τον άρρωστο.

Ευρωπαίοι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μια νέα τεχνική που ονομάζεται RNA interference. Ο μηχανισμός RNAi ανακαλύφθηκε μετά από εκτενείς έρευνες σε σκουλήκια. Χρησιμοποιώντας το μηχανισμό αυτό τα σκουλήκια αδρανοποιούν επικίνδυνα γονίδια.
Εφαρμόζοντας την τεχνική RNAi σε καλλιέργειες κυττάρων από καρκίνο του προστάτη, οι ερευνητές από την Αγγλία, και συγκεκριμένα από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, κατάφεραν να αδρανοποιήσουν το γονίδιο IGFR1R.

Αφού κατάφεραν να αδρανοποιήσουν το συγκεκριμένο γονίδιο, διαπίστωσαν ότι τα καρκινικά κύτταρα έγιναν κατά πολύ πιο ευαίσθητα στην ακτινοθεραπεία με κοβάλτιο 60, καθώς και στη χημειοθεραπεία και σε φάρμακα χημειοθεραπείας που προκαλούν βλάβες στο δικό τους DNA.

Σχεδόν συγχρόνως, άλλοι Βρετανοί Μοριακοί Βιολόγοι ανακάλυψαν επτά νέα γονίδια που σχετίζονται με τον καρκίνο του προστάτη, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον εντοπισμό των ασθενών υψηλού κινδύνου με περισσότερη ακρίβεια.

Ορισμένα από τα γονίδια αυτά μπορούν ενδεχομένως να συντελέσουν στη δημιουργία νέων θεραπευτικών σχημάτων και αργότερα φέτος σχεδιάζεται η έναρξη ενός προγράμματος ελέγχου ανδρών με τα γονίδια κινδύνου και οικογενειακό ιστορικό καρκίνου. Τα γονίδια εντοπίστηκαν μετά από έλεγχο 10.000 ατόμων και ήταν παρόντα στις μισές περιπτώσεις καρκίνου του προστάτη.

Επί του παρόντος δεν υπάρχει πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου, αν και οι άνδρες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη μπορούν να υποβληθούν σε τεστ ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) για να ανιχνευθούν τα σημάδια της νόσου.

Αλλά το τεστ PSA μπορεί να είναι ανακριβές, αν και το 10-15% των ανδρών έχουν επαρκή επίπεδα PSA για τη διενέργεια προστατικής βιοψίας, και μόνο το 2-3% θα χρειαστεί τελικά αγωγή. Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Έρευνας για τον Καρκίνο με επικεφαλής την Δρ Ρος Εελες ανέλυσαν περισσότερο από μισό εκατομμύριο μεταλλάξεις μονού γράμματος στον γενετικό κώδικα ανδρών από τη Μ.Βρετανία και την Αυστραλία.

Επτά γονίδια δεν είχαν παλαιότερα σχετιστεί με τον καρκίνο του προστάτη. Ένα εξ αυτών, το MSMB, μπορεί να μετρηθεί στο αίμα και είναι ιδιαιτέρως επιβοηθητικό στον έλεγχο ή την παρακολούθηση της προώθησης της νόσου. Το LMTK2 είναι ένας πιθανός στόχος για νέες θεραπείες.

Ήδη το Μοριακό Κέντρο Ιατρικής Γενετικής Geno-Type biotechnology, το οποίο συγκαταλέγεται στα κορυφαία ευρωπαϊκά Μοριακά Κέντρα Μελέτης και Ταυτοποίησης του DNA έχει εκπονήσει και αναπτύξει ένα γενετικό προφίλ για τους άνδρες μέσω του οποίου να γνωρίζουν τον ατομικό κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του προστάτη. Από την πλευρά της δημόσιας υγείας τα γονίδια αυτά προσφέρουν μεγάλη βοήθεια διότι επιτρέπουν στους ειδικούς να στοχεύουν σε πηγές όπου πραγματικά υπάρχει ανάγκη αντιμετώπισης.