Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Οι αυξημένες επενδύσεις σε ασθένειες που είχαν προηγουμένως παραμεληθεί, θα μπορούσαν να αφήσουν πίσω τις φτωχότερες χώρες.
Τα ξημερώματα της τελευταίας ημέρας του Αυγούστου, οι Παριζιάνοι βίωσαν για πρώτη φορά μια πρακτική που συνήθως περιορίζεται σε τροπικές περιοχές – οι αρχές προχώρησαν σε απολύμανση της πόλης ενάντια στα κουνούπια – τίγρη. Το γεγονός ήταν μια απτή επιβεβαίωση αυτού που έδειχναν ήδη οι στατιστικές για τη δημόσια υγεία: ο δάγκειος πυρετός, η δυνητικά θανατηφόρα ασθένεια που μεταδίδεται από τα κουνούπια, είχε φτάσει για τα καλά και στην Ευρώπη.
Το 2022, η Ευρώπη είδε περισσότερα τοπικά κρούσματα δάγκειου πυρετού από ό,τι στο σύνολο της προηγούμενης δεκαετίας. Η αύξηση σηματοδοτεί τόσο μια απειλή για τη δημόσια υγεία όσο και μια αντίστοιχη ευκαιρία στην αγορά για εμβόλια και θεραπείες για τον δάγκειο πυρετό – νέα που θα πρέπει να ωθήσουν τη φαρμακευτική βιομηχανία να ενισχύσει τις επενδύσεις στην παραμελημένη ασθένεια.
Εκ πρώτης όψεως, αυτή η αλλαγή φαίνεται να ωφελεί όχι μόνο χώρες όπως η Γαλλία αλλά και άλλες όπως το Μπαγκλαντές και οι Φιλιππίνες που δίνουν εδώ και χρόνια μάχη με τον δάγκειο πυρετό. Όμως αυτή η υποθετική εξέλιξη θα μπορούσε να είναι μοιραία εσφαλμένη, λένε ειδικοί.
Άνθρωποι που εργάζονται στον τομέα λένε ότι η εμφάνιση του δάγκειου πυρετού στη Δύση θα μπορούσε, στην πραγματικότητα, να καταστήσει δυσκολότερη την παροχή φαρμάκων που σώζουν ζωές σε όσους τα χρειάζονται περισσότερο, επειδή οι φαρμακευτικές εταιρείες αναπτύσσουν εργαλεία που είναι λιγότερο αποτελεσματικά σε χώρες όπου το βάρος του δάγκειου πυρετού είναι το υψηλότερο ή επειδή τα πλούσια κράτη καταλήγουν να συσσωρεύουν αυτά τα φάρμακα και τα εμβόλια, στερώντας τα από τις χώρες που τα χρειάζονται περισσότερο.
«Μπορεί να φαίνεται καλό – και είναι θετικό – το γεγονός ότι αναπτύσσουμε περισσότερα προϊόντα, αλλά στη συνέχεια δημιουργείται ένα σύστημα δύο επιπέδων όπου οι πληθυσμοί υψηλού εισοδήματος έχουν πρόσβαση σε αυτά, ενώ διατηρείται το κενό πρόσβασης για χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος», λέει η Lindsay Keir, διευθύντρια της συμβουλευτικής ομάδας επιστήμης και πολιτικής στο think tank Policy Cures Research.
Η κλιματική αλλαγή και η μετανάστευση σημαίνουν ότι τα κουνούπια που μεταδίδουν τον δάγκειο πυρετό, καθώς και άλλες ασθένειες όπως η τσικουνγκούνια και ο Ζίκα, «φτιάχνουν τα σπίτια τους» στην Ευρώπη. Τα πιο πρόσφατα ετήσια στοιχεία από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων δείχνουν ότι, το 2022 η Ευρώπη παρουσίασε 71 περιπτώσεις τοπικού δάγκειου πυρετού: 65 στη Γαλλία και έξι στην Ισπανία.
Ενώ ο δάγκειος πυρετός συνήθως οδηγεί σε ήπια ή αμελητέα συμπτώματα, μπορεί επίσης να προκαλέσει υψηλό πυρετό, έντονο πονοκέφαλο και έμετο. Ο σοβαρός δάγκειος πυρετός μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία από τα ούλα, κοιλιακό άλγος και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και θάνατο.
Μέχρι στιγμής, το κουνούπι – τίγρης έχει περιοριστεί ως επί το πλείστον στη Νότια Ευρώπη, αλλά έχει προκαλέσει ανησυχία σε όλη την ήπειρο. Στο Βέλγιο, το εθνικό ινστιτούτο έρευνας δημόσιας υγείας Sciensano κυκλοφόρησε ακόμη και μια εφαρμογή όπου τα μέλη του κοινού μπορούν να υποβάλουν φωτογραφίες οποιωνδήποτε ασιατικών κουνουπιών – τίγρης εντοπίζουν.
Οι ασθένειες που μεταδίδονται από αυτά τα κουνούπια έχουν παραδοσιακά πέσει κάτω από την ομπρέλα των παραμελημένων τροπικών ασθενειών, μιας ομάδας λοιμώξεων που πλήττουν κυρίως χώρες χαμηλού εισοδήματος και αγωνίζονται να προσελκύσουν επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη (Ε&Α). Όμως αυτό φαίνεται να αλλάζει.
Η Policy Cures Research, η οποία δημοσιεύει ετήσια έκθεση για επενδύσεις Ε&Α σε παραμελημένες ασθένειες, αφαίρεσε τα εμβόλια για τον δάγκειο πυρετό από την αξιολόγησή της το 2013. Ο δάγκειος πυρετός δεν θεωρούνταν πλέον περιοχή όπου υπήρχε έλλειψη αγοράς, λόγω της εμφάνισης μιας αγοράς που ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε να αξιοποιήσει.
Ο οργανισμός εξακολουθεί να παρακολουθεί τα φάρμακα και τα βιολογικά προϊόντα για τον δάγκειο πυρετό και η ανάλυσή του για το 2022 έδειξε αύξηση 33% στη χρηματοδότηση για έρευνα σε μη εμβολιακά προϊόντα σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, με τις επενδύσεις της βιομηχανίας να αγγίζουν το υψηλό ρεκόρ των 28 εκατ. δολαρίων.
Η Sibilia Quilici, εκτελεστική διευθύντρια της ομάδας λόμπι κατασκευαστών εμβολίων Vaccines Europe, είπε ότι η πιο πρόσφατη κυλιόμενη ανασκόπηση των μελών της διαπίστωσε ότι περίπου το 10% στόχευαν παραμελημένες ασθένειες. Γίνεται περισσότερη Ε&Α σε αυτόν τον τομέα, δήλωσε η Quilici.
Από τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες, η Johnson & Johnson (J&J) εργάζεται σε μια αντιική θεραπεία για τον δάγκειο πυρετό και η Merck Sharp & Dohme (MSD) έχει ένα εμβόλιο για την ίδια ασθένεια στα σκαριά, ενώ η Sanofi έχει ένα δεύτερο εμβόλιο για τον κίτρινο πυρετό υπό ανάπτυξη. Δύο εμβόλια για τον δάγκειο πυρετό έχουν ήδη εγκριθεί στην ΕΕ – ένα από τη Sanofi και ένα άλλο από την Takeda. Η Moderna ανακοίνωσε πρόσφατα ότι εξετάζει προσεκτικά ένα υποψήφιο εμβόλιο για τον δάγκειο πυρετό και έχει ήδη ένα υποψήφιο για τον Ζίκα.
Όμως, μόνο και μόνο επειδή ενδέχεται να υπάρξουν σύντομα μεγαλύτερες αγορές για τη Big Pharma δεν σημαίνει ότι τα προϊόντα θα είναι κατάλληλα για τους πληθυσμούς που περίμεναν χρόνια για αυτά τα εργαλεία.
Η Rachael Crockett, ανώτερη υπεύθυνη υπεράσπισης πολιτικής στη μη κερδοσκοπική πρωτοβουλία Drugs for Neglected Diseases (DNDi), φρονεί ότι η αυξημένη φαρμακευτική επένδυση σε μια συγκεκριμένη ασθένεια δεν θα οδηγήσει απαραίτητα σε ανάπτυξη προϊόντων που να είναι παγκόσμια. «Η βιομηχανία – και το πιθανότερο και οι κυβερνήσεις – μάλλον θα επικεντρωθούν στην πρόληψη», προσθέτει.
Αυτό σημαίνει ότι εργαλεία όπως τα εμβόλια θα έχουν προτεραιότητα, αλλά σε χώρες όπου ο δάγκειος πυρετός είναι ενδημικός, η περίοδος των βροχών επιβαρύνει εντελώς τα συστήματα υγείας τους και αυτό που χρειάζονται απεγνωσμένα είναι θεραπείες, συνεχίζει η Crockett και έτσι μια τεράστια αύξηση των επενδύσεων χωρίς δομή που να διασφαλίζει την πρόσβαση στα προϊόντα που προκύπτουν σημαίνει ότι «δεν έχουμε καμία απολύτως εγγύηση ότι δεν θα υπάρξει συσσώρευση από πλούσιες χώρες, (ότι) δεν θα υπάρξουν υψηλές τιμές». Παράδειγμα: Το εθνικό απόθεμα εμβολίων για τον Έμπολα των ΗΠΑ, το οποίο υπάρχει παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε ποτέ ξέσπασμα του Έμπολα στη χώρα. Πολλοί από αυτούς τους φόβους κρύβονται πίσω από τα λάθη που έγιναν με την πανδημία COVID-19, που είδε χώρες με λιγότερα μετρητά και πολιτικό βάρος, στο πίσω μέρος της ουράς – όσον αφορά τα εμβόλια.
Η Lisa Goerlitz, επικεφαλής του γραφείου του γερμανικού φιλανθρωπικού ιδρύματος Deutsche Stiftung Weltbevölkerung (DSW) στις Βρυξέλλες, προειδοποίησε ότι εάν επιταχυνθεί η ανάπτυξη φαρμάκων λόγω μιας αναπτυσσόμενης αγοράς σε χώρες υψηλού εισοδήματος, στη συνέχεια η προσβασιμότητα, η οικονομική προσιτότητα και άλλα κριτήρια που το καθιστούν κατάλληλο για χώρες χαμηλού εισοδήματος μπορεί να βρεθούν εκτός προτεραιότητας.
Η Quilici της Vaccines Europe προσπαθεί να κατευνάσει αυτές τις ανησυχίες, επισημαίνοντας τη Διακήρυξη του Βερολίνου της φαρμακοβιομηχανίας, μια πρόταση που υπόσχεται την κατανομή της παραγωγής εμβολίων σε πραγματικό χρόνο σε μια κρίση υγείας. Η Quilici πιστεύει ότι αυτή ήταν μια «πραγματικά ισχυρή δέσμευση που προέρχεται από τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τον COVID-19 και η οποία θα μπορούσε σίγουρα να ξεπεράσει τις προκλήσεις που είχαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εάν ληφθεί σοβαρά υπόψη».
