Επιμέλεια: Θάνος Ξυδόπουλος
Εκατόν δεκαέξι υπουργοί, 7 υπουργοί αναπληρωτές και 58 υφυπουργοί, ήτοι 182 διαφορετικά πρόσωπα και σχεδόν 17 τροποποιήσεις στην ονομασία του μετράει το υπουργείο Υγείας μέχρι σήμερα και με την νέα κυβέρνηση Μητσοτάκη. Αυτό αναφέρεται στο λεύκωμα του υπουργείου υγείας με τίτλο «Ένας αιώνας Υγείας», που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2017.
Δυστυχώς το σύστημα υγείας στην Ελλάδα έχει αποτύχει στην παροχή ποιότητας των υπηρεσιών, παρά την την ικανοποιητική χρηματοδότησή του, (που βέβαια μειώθηκε λόγω της κρίσης) και το ικανό (τουλάχιστον σε αριθμό) ανθρώπινο δυναμικό.
Από τις βασικές διαφορές με τα άλλα Ευρωπαϊκά κράτη είναι η κατάσταση των υπηρεσιών, ο κομματικός στρατός αλλά και η έλλειψη αποφασιστικής και εμπνευσμένης ηγεσίας να προχωρήσει έγκαιρα στις απαραίτητες αλλαγές που είχε ανάγκη το σύστημα υγείας.
Το έλλειμμα ηγεσίας επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα (στο πολιτικό, στο επιστημονικό, στο συνδικαλιστικό, και ιδιαίτερα στην διοίκηση του συστήματος και των ασφαλιστικών ταμείων). Η κομματικοποίηση και οι συχνές αλλαγές προσώπων στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου υγείας οδήγησαν στην αναξιοκρατία και σε ένα σύστημα υγείας γραφειοκρατικό με έντονες αγκυλώσεις.
Ίδρυση υπουργείου Περιθάλψεως
Το 1917 ιδρύεται το υπουργείο Περιθάλψεως με σκοπό «τη φροντίδα και την περίθαλψη, με ιδιαίτερη έμφαση στην αντιμετώπιση των μεγάλων υγειονομικών και προνοιακών αναγκών που ανέκυψαν από την προσφυγική κρίση, η οποία κορυφώθηκε το 1922 με τη Μικρασιατική Καταστροφή».
Όπως αναφέρεται στο λεύκωμα, «στην περίοδο 1928-1932 συντελείται η πρώτη αποφασιστική υγειονομική μεταρρύθμιση, η οποία περιλαμβάνει την ευρύτερη αναδιοργάνωση των υπηρεσιών υγείας της χώρας, με τη συμβολή της Κοινωνίας των Εθνών και τη δημιουργία υποδομών και δεξιοτήτων, ώστε η χώρα να μπορεί μόνη της να ανταποκρίνεται στις υγειονομικές ανάγκες της εποχής. Με την ίδρυση της Υγειονομικής Σχολής Αθηνών, τη νομοθέτηση του Υγειονομικού Κέντρου Αθηνών και άλλων φορέων δημόσιας υγείας και την αναβάθμιση του υπουργείου Υγιεινής σε υπουργείο, επιχειρείται η δημιουργία ενός εθνικού συστήματος υγείας».
Ο πρώτος που τέθηκε επικεφαλής του υπουργείου, με θητεία από το 1917 έως το 1920, ήταν ο δημοσιογράφος Σπυρίδων Σίμος, στενός συνεργάτης του Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο Σίμος υπήρξε εκδότης της εφημερίδας «Πατρίς».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που παραθέτει στο λεύκωμα ο Θεόδωρος Δαρδαβέσης, καθηγητής Υγιεινής και Κοινωνικής Ιατρικής του Τμήματος Ιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης: «Ο υπουργός με τις περισσότερες θητείες, που ανέρχονται σε πέντε, είναι ο Απόστολος Δοξιάδης. Ακολουθούν με τέσσερις ο Βασίλειος Βαρδόπουλος και με τρεις οι Σπυρίδων Δοξιάδης, Μιχαήλ Κύρκος, Πέτρος Λεβαντής, Απόστολος Ορφανίδης, Νικόλαος Σμπαρούνης-Τρίκορφος και Κωνσταντίνος Ροδόπουλος. Τη μεγαλύτερη θητεία στη θέση του υπουργού, 48 μήνες, την είχε ο Σπυρίδων Δοξιάδης, που συμμετείχε στις κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Γεώργιου Ράλλη. Ο μόνος εν ενεργεία πρωθυπουργός που κατείχε ταυτόχρονα και τον θώκο του υπουργείου ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος».
Σχετικά με τον μεγάλο αριθμό προσώπων που πέρασαν από την καρέκλα του υπουργείου ο κ. Δαρδαβέσης εξηγεί ότι «ο συνολικός αριθμός των 182 προσώπων που τοποθετήθηκαν στην ηγεσία του υπουργείου κατά τη διάρκεια της εκατονταετίας μπορεί να χαρακτηριστεί υπερβολικός και υπονομευτικός για μια προσπάθεια άσκησης μακρόπνοης και αποτελεσματικής πολιτικής υγείας. Λαμβάνοντας όμως υπόψη ότι κατά την περίοδο 1917-2019 διαχειρίστηκαν την εξουσία 114 κυβερνήσεις, δημοκρατικά εκλεγμένες, οικουμενικές, μεταβατικές, υπηρεσιακές, de facto, κατοχικές και δικτατορικές, γίνεται κατανοητή η υπερβολή του μεγάλου αριθμού προσώπων που ηγήθηκαν του υπουργείου Υγείας στην Ελλάδα».
Άνθρωποι των γραμμάτων
Στο υπουργείο όμως θήτευσαν και σημαντικοί εκπρόσωποι των γραμμάτων. Ο Νίκος Καζαντζάκης διετέλεσε γενικός διευθυντής στο υπουργείο Περιθάλψεως με αποστολή από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο να αναλάβει την ευθύνη για τον επαναπατρισμό 500.000 προσφύγων από την περιοχή του Καυκάσου. Ο ίδιος ταξίδεψε εκεί και έζησε από κοντά τις κακουχίες των προσφύγων, οι οποίες περιγράφονται στο λογοτεχνικό του έργο. Ο Καζαντζάκης αποχώρησε από το υπουργείο το 1920, μετά την εκλογική ήττα του Κόμματος των Φιλελευθέρων.
Ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης είχε εργαστεί το 1923 στο υπουργείο Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως ως προϊστάμενος του Β΄ Γραφείου Εποπτείας Εγκαταστάσεως Προσφύγων. Παρέμεινε στο υπουργείο μέχρι την κατάργησή του, το 1925, από τη δικτατορία του Θόδωρου Πάγκαλου, οπότε και μετακινήθηκε στη Διεύθυνση Υγιεινής του υπουργείου Εσωτερικών.
Ως επιθεωρητής Υγιεινής της Εργασίας στο υπουργείο Εργασίας διορίζεται ο λογοτέχνης Μάρκος Αυγέρης από το 1926 έως το 1947.
Γένος θηλυκού
Όσον αφορά τις γυναίκες, μόλις τρεις πέρασαν από το υπουργείο Υγείας. Η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος ελληνικής κυβέρνησης, αναλαμβάνοντας το υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, ήταν η Λίνα Τσαλδάρη, σύζυγος του Παναγή Τσαλδάρη, την περίοδο 1956-1958. Μετά τη Λίνα Τσαλδάρη, όμως, μόνο δύο γυναίκες τέθηκαν επικεφαλής του υπουργείου Υγείας. Η Μαριέττα Γιαννάκου στην κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή και η Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου στην κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου.
Πηγή: Λεύκωμα του υπουργείου υγείας με τίτλο : «Ένας αιώνας Υγείας», Δεκέμβριος 2017.
