Η σύρραξη στην Ουκρανία και ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής θα αποτελέσουν μέρος των βασικών παραγόντων που ευθύνονται για ένα παλιρροϊκό κύμα αυξανόμενων ψυχικών διαταραχών στην Ευρώπη σύμφωνα με ευρήματα της τελευταίας έκθεσης της Headway με τίτλο A new roadmap in Mental Health (Ένας νέος οδικός χάρτης της ψυχικής υγείας). Η έκθεση παρουσιάστηκε σήμερα από το The European House – Ambrosetti, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα την Ιταλία, από κοινού με την Angelini Pharma, μια διεθνή φαρμακευτική εταιρεία που ανήκει στον ιδιωτικό όμιλο Angelini Industries.
Η Έκθεση συγκρίνει την ψυχική υγεία σε 28 ευρωπαϊκές χώρες με χρήση 55 βασικών δεικτών απόδοσης (KPI), επισημαίνει προφανείς διαφορές όσον αφορά στο επίπεδο της ψυχικής υγείας, καθώς και στον τρόπο που οι χώρες οργανώνονται ώστε να αντιμετωπίσουν τα σχετικά ζητήματα και να υποστηρίξουν τον πληθυσμό. Εμφανίζοντας μια σταθερή τάση ήδη παρούσα στα αποτελέσματα του 2021, οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης σημειώνουν σε γενικές γραμμές καλύτερες βαθμολογίες του Δείκτη, ενώ η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Σλοβακία συγκαταλέγονται σε αυτές με τις χαμηλότερες συνολικές βαθμολογίες.
Για πρώτη φορά μετά την παρουσίαση της πρωτοβουλίας Headway το 2017, ο Δείκτης Ψυχικής Υγείας αξιολογεί ειδικά περιβαλλοντικούς καθοριστικούς παράγοντες της ψυχικής υγείας και συνεπώς αναδεικνύει τον καταστροφικό αντίκτυπο ζητημάτων όπως η κλιματική αλλαγή ή οι συρράξεις και η μετανάστευση. Οι περιβαλλοντικοί καθοριστές είναι μια προσφάτως διαμορφωμένη κατηγορία στον τομέα της ψυχικής υγείας που ενσωματώνει όλες τις εξωτερικές συνθήκες οι οποίες επηρεάζουν τη ζωή, την ανάπτυξη και την επιβίωση του ατόμου. Η εξέταση αυτών των περιβαλλοντικών παραγόντων της ψυχικής υγείας δείχνει ότι η Δανία, η Φινλανδία, η Σουηδία, η Εσθονία και η Ιρλανδία παρουσιάζουν συγκριτικά καλή οργάνωση υπό αυτό το πρίσμα, ενώ οι χώρες της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης εξακολουθούν να υπολείπονται όσον αφορά στην αντιμετώπιση αυτών των καθοριστών υγείας, με τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Ελλάδα να παρουσιάζουν τους λιγότερο ευνοϊκούς περιβαλλοντικούς παράγοντες.
«Αυτή η έκθεση συγκεντρώνει εκ νέου την προσοχή της διεθνούς κοινότητας στη σημασία των περιβαλλοντικών επιδράσεων στην ψυχική υγεία, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η οικονομική ύφεση ή οι γεωπολιτικές κρίσεις σαν τον πόλεμο στην Ουκρανία», δήλωσε ο Pierluigi Antonelli, Διευθύνων Σύμβουλος της Angelini Pharma. «Οι ψυχικές διαταραχές εξακολουθούν να δημιουργούν τεράστια κοινωνική και οικονομική επιβάρυνση στις κοινότητες. Πληροφορίες από τον Δείκτη Ψυχικής Υγείας 2.0 δείχνουν ότι μέχρι το 2030 οι ψυχικές διαταραχές αναμένεται να λάβουν διαστάσεις που αντιστοιχούν σε άνω του μισού της παγκόσμιας οικονομικής επιβάρυνσης που οφείλεται σε μη μεταδοτικές ασθένειες, γεγονός που εξηγεί το γιατί πρέπει να δράσουμε τώρα!»
Οι περιβαλλοντικοί καθοριστές επηρεάζουν με διαφορετικό τρόπο τα επιμέρους άτομα
Ενώ έχει καταγραφεί ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τις εκβάσεις ψυχικής υγείας με παρόμοιο τρόπο σε διαφορετικούς πληθυσμούς, ο Δείκτης υποστηρίζει ότι θα επηρεάσει με διαφορετικό τρόπο τα επιμέρους άτομα. Άτομα νεαρής ηλικίας και οι γηγενείς, καθώς και όσοι ζουν με προϋπάρχοντα προβλήματα που τους καθιστούν ευάλωτους, με γνωσιακές/κινητικές αναπηρίες ή άτομα που ζουν σε καθεστώς φτώχειας αναμένεται να επηρεαστούν περισσότερο. Ο Δείκτης περιγράφει τις επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης θνησιμότητας, της παρορμητικής και επιθετικής συμπεριφοράς και των υψηλότερων ποσοστών αυτοκτονιών. Αποκαλύπτει επιπλέον ότι παράγοντες που είχαν αποτελέσει αντικείμενο περιορισμένης πραγμάτευσης, όπως η μέση μηνιαία αύξηση της θερμοκρασίας της τάξης του ενός βαθμού, σχετίζονται με 0,48% αύξηση στις επισκέψεις στα τμήματα επειγόντων περιστατικών ψυχικής υγείας και με 0,35% αύξηση στις αυτοκτονίες.
Εξετάζοντας τις επιπτώσεις των συρράξεων και της μετανάστευσης, ο Δείκτης αποκαλύπτει ότι περίπου το 22,1% των ανθρώπων υποφέρουν από κάποια ψυχική διαταραχή σε εμπόλεμα περιβάλλοντα (13% από ήπιες μορφές κατάθλιψης, άγχος και διαταραχή μετατραυματικού στρες· 4% από πιο μέτριες μορφές· 5,1% από σοβαρή κατάθλιψη και άγχος, σχιζοφρένεια και διπολική διαταραχή). Μετά το πέρας της σύρραξης, περίπου ένα στα πέντε άτομα εξακολουθούν να πάσχουν από κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχή μετατραυματικού στρες, διπολικές διαταραχές και σχιζοφρένεια. Με 25 εν εξελίξει συρράξεις ανά τον κόσμο και 68,6 εκατομμύρια ανθρώπους εκτοπισμένους παγκοσμίως σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, η αντιμετώπιση των αναγκών ψυχικής υγείας των ανθρώπων που επηρεάζονται από συρράξεις και τη μετανάστευση αποτελεί επείγουσα προτεραιότητα.
Πρόσθετα ευρήματα από την έκθεση δείχνουν τη συνεχιζόμενη επίδραση της πανδημίας
Η πανδημία της COVID-19 οδήγησε σε μια πρωτόγνωρη επιδείνωση της ψυχικής υγείας, με παθήσεις όπως η αγχώδης διαταραχή και η μείζων καταθλιπτική διαταραχή να παρουσιάζουν αύξηση άνω του 25% παγκοσμίως. Όπως περιγράφεται στην έκθεση, αυτό οφείλεται στο ότι το 19% των ασθενών δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας και το 52% ανέφερε επιδείνωση της πάθησής του κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Επιπλέον, η πανδημία είχε σοβαρό αντίκτυπο στους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης: ο μεγαλύτερος κίνδυνος λοιμώξεων, η παράταση του ωραρίου εργασίας και οι μεγάλοι αριθμοί ασθενών έχουν ως αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης να παρουσιάζουν αρκετά υψηλότερα ποσοστά άγχους (13% έναντι 8,5%) και κατάθλιψης (12,2% έναντι 9,5%) σε σχέση με άτομα που δραστηριοποιούνται σε άλλα επαγγέλματα.
«Πολλά ακόμη πρέπει να γίνουν όσον αφορά την υποστήριξη των αναγκών ψυχικής υγείας των ασθενών και των επαγγελματιών του τομέα υγειονομικής περίθαλψης στον απόηχο της πανδημίας της COVID-19», δήλωσε η Hilkka Kärkkäinen, Πρόεδρος του οργανισμού GAMIAN Europe. «Η ψυχική και η σωματική υγεία είναι αξεδιάλυτα συνδεδεμένες, και δεδομένου ότι η πανδημία COVID-19 έχει αλλάξει την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη αλλά και τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την τελευταία, η επίτευξη ισοτιμίας ανάμεσα στην υποστήριξη της ψυχικής υγείας και της σωματικής υγείας έχει γίνει προτεραιότητα.»
Τεράστιες διαφορές στον τρόπο που οι επιμέρους χώρες είναι προετοιμασμένες ώστε να βελτιώσουν ή να διατηρήσουν το επίπεδο ψυχικής υγείας
Ο Δείκτης επιπλέον περιγράφει βασικές δυνατότητες των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης να βελτιώσουν ή να διατηρήσουν τις εκβάσεις ψυχικής υγείας στο μέλλον. Παρόλο που τα δεδομένα εξακολουθούν να αποκαλύπτουν σημαντικές διαφορές στις πολιτικές, στη νομοθεσία και στις στρατηγικές υγειονομικής περίθαλψης που αφορούν την ψυχική υγεία, κι ενώ υπάρχουν ιδιαίτερα έντονες διακυμάνσεις στις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών (π.χ. Γαλλία 14,5% έναντι Λουξεμβούργου 1%), έχουν γίνει αποφασιστικά βήματα, με αύξηση του αριθμού των εγκαταστάσεων εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών ψυχικής υγείας από 3,9 σε 9,1 ανά 1.000.000 κατοίκους.
«Ο Δείκτης Ψυχικής Υγείας της Headway παρακολουθεί διαφορετικές πτυχές της ψυχικής υγείας παρέχοντας ένα πλήρες και δυναμικό εργαλείο παρακολούθησης και σχεδιασμού περιβαλλοντικών πολιτικών, καθώς και πολιτικών υγειονομικής περίθαλψης, πρόνοιας και εκπαίδευσης στον τομέα της ψυχικής υγείας στις ευρωπαϊκές χώρες», δήλωσε η Daniela Bianco, Εταίρος και Επικεφαλής του τμήματος Healthcare Practice του οργανισμού The European House – Ambrosetti. «Μπορεί να θεωρηθεί ως πυξίδα για αυτούς που είναι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικών με σκοπό την αντιμετώπιση των προκλήσεων του σήμερα και του αύριο, βελτιώνοντας την υποστήριξη της ψυχικής υγείας για τα άτομα και τις οικογένειές τους προκειμένου να εγγυηθεί την ευημερία, τη συμπερίληψη, την κοινωνική συνοχή, τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη των κοινωνιών μας.»
Βελτιωμένη υποστήριξη στον χώρο εργασίας, στα σχολεία και γενικά στην κοινωνία
Μια τελική πτυχή του Δείκτη καλύπτει τον βαθμό απόκρισης των κρατών μελών στις ανάγκες των ατόμων με ψυχικές διαταραχές στον χώρο εργασίας, στα σχολεία και στην κοινωνία. Οι ψυχικές διαταραχές επηρεάζουν περίπου το 20% του πληθυσμού σε ηλικία απασχόλησης, με το ποσοστό ανεργίας των ατόμων που πάσχουν από κάποια ψυχική νόσο να είναι κατά 7,7% υψηλότερο από αυτό των ατόμων που δεν εμφανίζουν ψυχική νόσο. Το συνολικό κόστος που σχετίζεται με την ψυχική νόσο στην Ευρώπη ανέρχεται στο 4% του συνολικού ευρωπαϊκού ΑΕΠ (περισσότερα από 600 δισ. ευρώ), το οποίο ενδέχεται να έχει αυξηθεί περαιτέρω από το ξέσπασμα της COVID-19. Από μια θετική σκοπιά, άνω του 45% των ευρωπαϊκών χωρών έχουν ήδη εφαρμόσει προγράμματα πρόληψης ψυχικών διαταραχών και προαγωγής της ψυχικής υγείας σχετικά με την εργασία, και το 68% των ευρωπαϊκών χωρών έχουν εφαρμόσει κάποια εθνική στρατηγική ή κάποιο πρόγραμμα που εστιάζει στην προαγωγή της ψυχικής υγείας και την πρόληψη για παιδιά και εφήβους.«Σε αυτή την εποχή αβεβαιότητας στην οποία ζούμε, οι νέοι είναι ολοένα και πιο εκτεθειμένοι σε φόβους και ανησυχίες, συχνά με αρνητικές συνέπειες στην ψυχική τους υγεία. Περιττό να πούμε ότι κάποιο άτομο που γεννήθηκε στις αρχές του 2000 έχει ήδη βιώσει μια βαθιά ύφεση και τα επακόλουθα μέτρα λιτότητας, μια παγκόσμια πανδημία, γεωπολιτικές συρράξεις, μια κρίση που αφορά το κόστος ζωής και έναν κόσμο που προσπαθεί να συμφιλιωθεί με το μέγεθος της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Προκειμένου να διασφαλίσει ένα υγιές μέλλον για το νεαρότερο τμήμα του πληθυσμού της Ευρώπης, μια Στρατηγική για την ψυχική υγεία της ΕΕ πρέπει να περιλαμβάνει και να κινητοποιεί όλους τους εμπλεκόμενους παράγοντες και τομείς. Αυτή η πολύπλευρη προσέγγιση δεν θα ήταν απλώς πιο αποτελεσματική, αλλά επιπλέον και πιο συμπεριληπτική και θα απευθυνόταν στις πλέον ευάλωτες ή περιθωριοποιημένες ομάδες των νέων», δήλωσε ο ευρωβουλευτής Brando Benifei, μέλος της Συμμαχίας για την Ψυχική Υγεία της σχετικής Ομάδας Ενδιαφέροντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
