Συνέντευξη: Σωτήρης Σκουλούδης
«Η καραντίνα βιώνεται ως μετατραυματικό στρες. Και μετά τη λήξη της, επέρχεται το νέο κύμα αυτού του… μετατραυματικού στρες. Αυτό μας δείχνει η εμπειρία από άλλες καραντίνες, όπως έχει συμβεί με τον Έμπολα». Όπερ σημαίνει, ότι τα χειρότερα όσον αφορά στην ψυχική υγεία μας δεν είναι αυτά που περάσαμε και θα τελειώσουν με την επικείμενη άρση των μέτρων – αλλά είναι αυτά που έρχονται, κι απαιτείται από όλους μας -και ειδικά από τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας- η κατάλληλη διαχείριση, ώστε να μην παραμείνει ανοιχτό αυτό το τραύμα στην κοινωνία.
«Έχουμε δημιουργήσει τις ζωές μας πάνω σε σταθερές – τώρα έχουμε μια διαρκή αβεβαιότητα. Και η αβεβαιότητα, μειώνει την ανθεκτικότητα μας. Και φέρνει φόβο. Και ο φόβος, θυμό. Και ο θυμός…»
Σε ποια κοινωνία όμως αναφερόμαστε ακριβώς; Διότι υπάρχουν οι Έλληνες που περνάνε τις εβδομάδες αυτές σε ένα ευρύχωρο σπίτι, με όλες τις ανέσεις, τις βιντεοκλήσεις τους, τις προμήθειες τους και τον «χώρο» τους. Δεν αποτελούν όμως αυτοί την πλειοψηφία…
Τι γίνεται με τους ανθρώπους που ήταν ήδη επιβαρυμένοι ψυχικά και ψυχολογικά, και που για αυτούς η έξοδος από την κατοικία βιώνεται ως… διέξοδος μιας πολύ προβληματικής και ίσως και επώδυνης κατάστασης. Τι γίνεται με τους ανθρώπους για τους οποίους το βάρος της «κανονικότητας» έγινε εφιάλτης, στον καιρό της καραντίνας;
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ο Ηλίας Γκότσης, ψυχολόγος-κοινωνιολόγος-συγγραφέας έχει εργαστεί στην ψυχολογική υποστήριξη ειδικών ομάδων για περισσότερα από 25 χρόνια, και αυτό που βλέπει να συμβαίνει εξαιτίας της πανδημίας, τον ανησυχεί πολύ περισσότερο από ότι ανησυχούν οι γιατροί για το επερχόμενο νέο κύμα του κορωνοϊού αν και όποτε έλθει.
Σε συνέντευξη του στο zougla.gr, ο ειδικός θεωρεί ότι οι αρνητικές ψυχικές συνέπειες σε σημαντικό μέρος του πληθυσμού, συμβαίνουν ήδη και η κατάσταση θα γίνει χειρότερη με την άρση των μέτρων, λόγω της καθόλου εύκολης επούλωσης της τραυματικής αυτής εμπειρίας.
Δείτε τη συνέντευξη:
Πώς επηρεάζει η κρίση πάνω στην κρίση τους ήδη ευάλωτους ανθρώπους
«Δυστυχώς ελάχιστοι ασχολούνται με ορισμένες παρενέργειες που συνδέονται με την καραντίνα. Άνθρωποι που δεν μένουν σπίτι, αλλά στον δρόμο, σε ξενώνες, σε στρατόπεδα… Το “μένουμε σπίτι” φαντάζει αστείο για αυτούς τους ανθρώπους. Δεν έχει δοθεί βάρος σε ανθρώπους που χρειάζονται ούτως ή άλλως ψυχολογική ενδυνάμωση – και τώρα πολύ περισσότερο. Θα έρθουν στην επιφάνεια πολλά προβλήματα που θα κληθούμε να διαχειριστούμε», εκτιμά ο ψυχολόγος.
Επίσης, μάλλον αβίαστα ξεπεράσαμε και το πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας: «Εκτός από τις αναφορές που γίνονται, φανταστείτε αυτές που δεν γίνονται… Για παράδειγμα, μια γυναίκα θύμα είναι υποχρεωμένη να ζει και να βρίσκεται διαρκώς με τον άνδρα-θύτη της… Μέχρι τώρα μπορεί να είχαν «καταφύγια»… Αντίστοιχα οι βίαιοι άνθρωποι μπορεί να εκτονώνοντας εκτός σπιτιού , με διάφορους τρόπους π.χ. στο γυμναστήριο… Τώρα που εκτονώνουν τη βιαιότητά τους», αναρωτιέται ο Ηλίας Γκότσης προσθέτοντας ακόμα μερικές κατηγορίες ανθρώπων στους οποίους δυστυχώς η καραντίνα φαίνεται ότι θα αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια της:
«Εκτός από τους ευάλωτους πληθυσμούς, τους εξαρτημένους και τους ψυχικά ασθενείς, πρέπει να αντιληφθούμε ότι πρόκειται για μια κρίση στην οποία ο εχθρός είναι αόρατος – ο κάθε ένας μπορεί να είναι απειλή για τον άλλον. Αυτό φέρνει τρομακτική αγωνία. Σκεφτείτε πως μπορεί να νιώθουν οι γιατροί και οι νοσηλευτές όταν γυρνάνε σπίτι τους, θεωρώντας ότι λόγω του εργασιακού χώρου όπου βρίσκονται, αποτελούν διαρκώς «ενεργή απειλή» για τους δικούς τους. Πώς το διαχειρίζονται αυτό. Στο εξωτερικό, για παράδειγμα στη Γαλλία, έχουμε δει και φαινόμενα ρατσισμού εναντίον τους»…
Ή, «οι άνθρωποι που φροντίζουν συγγενείς τους που έχουν π.χ. άνοια. Αν είχαν ένα βάρος τώρα έχουν δεκαπλάσιο βάρος – και δεν έχουν καμία διέξοδο».
Αλήθεια, οι εξαρτημένοι άνθρωποι, που πλέον δεν βρίσκουν την εξάρτησή τους, τι κάνουν;
Και όλα αυτά, ενώ αναμένουμε μια νέα αβέβαιη οικονομική κρίση, που «θα λειτουργήσει προστιθέμενα στην προηγούμενη κρίση και στα υπάρχοντα προβλήματα που ζούμε. Ενώ οι πληγές από την προηγούμενη δεν είχαν επουλωθεί ακόμα».
Τι πρέπει να κάνουμε;
Καταρχάς, να ξεφύγουμε από την «Αορατότητα»… Οι παραπάνω καταστάσεις υπάρχουν, τα παραπάνω προβλήματα συμβαίνουν και επιδεινώνονται.
«Αν παγιδευτούμε μόνο στην εικόνα της μέσης ελληνικής οικογένειας και στα συγκεκριμένα προβλήματα, τότε έχουμε χάσει τη μάχη και θα το δούμε έντονα στη συνέχεια… Θα πρέπει αρχικά από την αορατότητα αυτών των προβλημάτων να πάμε στην ορατότητα, ώστε να στοχαστούμε πολιτικές και να προτείνουμε λύσεις. Αρχικά, να εξειδικεύσουμε τις υπηρεσίες που χρειάζονται αυτοί οι άνθρωποι», προτείνει ο Ηλίας Γκότσης, καθώς και τον εκσυγχρονισμό των πολιτικών πρόληψης και θεραπείας…
Από πού μπορούμε να «πιαστούμε» και πώς να επιτύχουμε την ψυχική μας θωράκιση;
«Είναι σημαντικό να αναπτύξουμε την ικανότητα να βλέπουμε νοητικά τον εαυτό μας στο μέλλον με τέτοιον τρόπο ώστε αυτό να μας κάνει να εστιάζουμε στο παρόν και να δρούμε ανάλογα… Αυτή μας η ικανότητα είναι ταυτόχρονα και ένας οδηγός για την ψυχική ανθεκτικότητα. Όταν είμαστε ευάλωτοι, πρέπει να μάθουμε να συνδεόμαστε με έναν συγκεκριμένο στόχο», προτείνει ο επιστήμονας.
Καθώς και να αντιληφθούμε πως «οι φόβοι μας τώρα δεν οφείλονται σε κάποια ευαλωτότητα – είναι φυσιολογικό γεγονός κι αν το αναγνωρίσουμε, μπορούν να το φροντίσουμε», επισημαίνει μετά λόγου γνώσεως, καθώς… αυτή είναι «η πρώτη φορά που και οι ψυχοθεραπευτές είναι μέρος της κρίσης… Βλέπουμε οι ίδιοι τους φόβους, τις ανασφάλειες μας, ταυτιζόμαστε πιο εύκολα με τον θεραπευόμενο»…
Για αυτή την πρωτόγνωρη κρίση, ο Ηλίας Γκότσης πρόλαβε και συνέγραψε το βιβλίο «Ονειροτοπία: Αφηγήσεις για την ψυχική ανθεκτικότητα σε δύσκολους καιρούς» που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Αρμάος.
Διαβάστε ακόμα:
