Ζήσης Ψάλλας
Υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι συχνά αυτό που μας σκοτώνει δεν είναι ο ιός ή κάποιο άλλο παθογόνο αλλά το ανοσοποιητικό σύστημα που αποτυγχάνει και ένα παράδειγμα είναι η νόσος Covid-19. Και καθώς αυτό φαίνεται να ισχύει σε πολλές περιπτώσεις, προκύπτει ένα εξελικτικό παζλ: ποιο είναι το νόημα του ανοσοποιητικού συστήματος αν μπορεί να σκοτώσει τον ίδιο τον άνθρωπο;
Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στην εξελικτική ιστορία της ανθρωπότητας: η ανοσία μπορεί να αφορά τόσο την επικοινωνία και τη συμπεριφορά όσο και την κυτταρική βιολογία.
Η έννοια ενός “συμπεριφορικού” ανοσοποιητικού συστήματος δεν είναι νέα. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι αισθάνονται μερικές φορές αηδία ή αποστροφή -συνήθως επειδή ό, τι μας έκανε να αισθανόμαστε έτσι αποτελεί απειλή για την υγεία μας. Και δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που έχει αυτές τις αντιδράσεις. Η έρευνα δείχνει ότι ορισμένα ζώα αποφεύγουν άλλα που παρουσιάζουν συμπτώματα ασθένειας.
Υπάρχει ίσως λόγος, γιατί οι άνθρωποι τείνουν να φωνάζουν όταν πονάνε και όχι απλά να απομακρύνονται σιωπηλά από ό, τι τους βλάπτει ή γιατί οι πυρετοί συνδέονται με πιο αργή συμπεριφορά. Ορισμένοι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή οι ανοσολογικές αντιδράσεις αφορούν τόσο την επικοινωνία όσο και την αυτοσυντήρηση. Οι άνθρωποι που λάμβαναν φροντίδα στην ιστορία της ανθρωπότητας, είχαν την τάση να τα πηγαίνουν καλύτερα από εκείνους που προσπάθησαν να επιβιώσουν μόνοι τους.
Στην ευρύτερη εξελικτική βιβλιογραφία, οι ερευνητές αναφέρουν αυτού του είδους συμπεριφορά ως «σήματα». Και όπως πολλά από τα σήματα στον φυσικό κόσμο, αυτά που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ακόμη και ως “θέατρο”, για την αξιοποίηση του κόσμου γύρω μας. Μερικά πουλιά ή και άλλα ζώα, για παράδειγμα, προσποιούνται ότι τραυματίζονται ή παριστάνουν τα πεθαμένα όταν τα έχει πλησιάσει ένα αρπαχτικό στη φωλιά τους. Επίσης, οι αρουραίοι καταστέλλουν τα συμπτώματα μιας νόσου, ώστε οι πιθανοί σύντροφοι να μην τα αγνοούν. Οι άνθρωποι μεταφέρουν σήματα πόνου ή ασθένειας όλη την ώρα για να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους και να ζητήσουν υποστήριξη από άλλους.
Αυτές οι παρατηρήσεις χρωματίζουν μια εντελώς διαφορετική εικόνα από την παραδοσιακή άποψη του ανοσοποιητικού συστήματος ως μια συλλογή βιολογικών και χημικών άμυνας κατά μιας ασθένειας. Το να βλέπουμε το ανοσοποιητικό σύστημα όχι μόνο ως βιολογικό αλλά και ως ένα ευρύτερο σύστημα σηματοδότησης, μπορεί να βοηθήσει να κατανοήσουμε πιο αποτελεσματικά τις πολύπλοκες σχέσεις μας με τα παθογόνα.
