Ζήσης Ψάλλας
Ο εγκέφαλος είναι πολύτιμος και η εξέλιξη έχει καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να τον προστατεύσει από τυχόν βλάβες. Ένα προστατευτικό στοιχείο είναι ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός.
Γνωρίζουμε ότι η βασική δομή του αιματοεγκεφαλικού φραγμού που προσφέρει εμπόδιο είναι η “σφιχτή ενδοθηλιακή σύνδεση”. Τα ενδοθηλιακά κύτταρα ευθυγραμμίζουν το εσωτερικό όλων των αιμοφόρων αγγείων. Στα τριχοειδή που σχηματίζουν το φράγμα αίματος-εγκεφάλου, τα ενδοθηλιακά κύτταρα ενώνονται πολύ κοντά μεταξύ τους, σχηματίζοντας τις λεγόμενες σφιχτές συνδέσεις.
Τα μικρά κενά επιτρέπουν μόνο τα μικρά μόρια, τα λιποδιαλυτά μόρια και ορισμένα αέρια να περάσουν ελεύθερα μέσω του τριχοειδούς τοιχώματος στον εγκεφαλικό ιστό. Μερικά μεγαλύτερα μόρια, όπως η γλυκόζη, μπορούν να εισέλθουν μέσω πρωτεϊνών μεταφοράς, οι οποίες δρουν σαν ειδικές πόρτες που ανοίγουν μόνο για συγκεκριμένα μόρια.
Ο σκοπός του φραγμού αίματος-εγκεφάλου είναι η προστασία από κυκλοφορούσες τοξίνες ή παθογόνα που θα μπορούσαν να προκαλέσουν εγκεφαλικές λοιμώξεις, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπουν στα ζωτικά θρεπτικά συστατικά να φτάσουν στον εγκέφαλο.
Τι συμβαίνει λοιπόν εάν το φράγμα αίματος-εγκεφάλου έχει καταστραφεί ή με κάποιον τρόπο παραβιαστεί;
Ένας κοινός τρόπος που συμβαίνει αυτό είναι μέσω βακτηριακής λοίμωξης, όπως στην μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο. Τα μηνιγγιτιδοκοκκικά βακτήρια μπορούν να προσκολληθούν στο ενδοθηλιακό τοίχωμα, προκαλώντας ελαφρώς πιο ανοιχτές συνδέσεις. Ως αποτέλεσμα, το φράγμα αίματος-εγκεφάλου γίνεται πιο πορώδες, επιτρέποντας σε βακτήρια και τοξίνες να μολύνουν τον εγκεφαλικό ιστό, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή και μερικές φορές θάνατο.
Ο φραγμός αίματος-εγκεφάλου είναι γενικά πολύ αποτελεσματικός στην πρόληψη της πρόσβασης ανεπιθύμητων ουσιών στον εγκέφαλο, αλλά έχει ένα μειονέκτημα. Η συντριπτική πλειονότητα των πιθανών θεραπειών φαρμάκων δεν διασχίζουν εύκολα το φράγμα, θέτοντας τεράστιο εμπόδιο στη θεραπεία ψυχικών και νευρολογικών διαταραχών. Ένας πιθανός τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος είναι να «ξεγελάσετε» το φράγμα αίματος-εγκεφάλου ώστε να επιτρέψετε τη διέλευση του φαρμάκου.
Μια προσέγγιση είναι να ανοίξετε προσωρινά το φράγμα αίματος-εγκεφάλου χρησιμοποιώντας υπερήχους. Σε ποντίκια με νόσο Αλτσχάιμερ, μια μελέτη έδειξε ότι η χρήση υπερήχων για το άνοιγμα του φραγμού αίματος-εγκεφάλου μπορεί να βελτιώσει τη γνώση και να μειώσει την ποσότητα της τοξικής πλάκας που συσσωρεύεται στον εγκέφαλο. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην ικανότητα των υπερήχων, σε συνδυασμό με μικροφυσαλίδες εγχυμένου αερίου, να ανοίξει προσωρινά και με ασφάλεια το φράγμα αίματος-εγκεφάλου για να επιτρέψει στους προστατευτικούς παράγοντες του αίματος να περάσουν.
