Ζήσης Ψάλλας
Περίπου μια δεκαετία πριν, οι εξελικτικοί ψυχολόγοι πρότειναν μια καινούργια θεωρία. Ο άνθρωπος διαθέτει μια πρώτη γραμμή άμυνας κατά των ασθενειών, που ονόμασαν συμπεριφορικό ανοσοποιητικό σύστημα (BIS: behavioural immune system).
Αυτό το σύστημα πιστεύεται ότι ενεργοποιείται ασυνείδητα μέσω ενός ψυχολογικού μηχανισμού, σε διαφορετικό βαθμό κάθε φορά, όταν ένα άτομο υποπτεύεται -σωστά ή λανθασμένα- ότι υπάρχει απειλή νόσου στο περιβάλλον.
Αν και δεν μπορούμε να δούμε τους μικροοργανισμούς με γυμνό μάτι, μπορούμε ωστόσο να εντοπίσουμε ορισμένα σημεία (όπως βήχας, δυσάρεστες μυρωδιές ή δερματικές βλάβες) που υπονοούν πιθανή παρουσία παθογόνων, ανεξάρτητα από το αν υπάρχουν ή όχι πραγματικές απειλές κατά της υγείας. Τότε, λένε οι επιστήμονες, ενεργοποιείται το BIS. Αλλά αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε προκατειλημμένες συμπεριφορές.
Το μυαλό μας φαίνεται να βρίσκεται σε επιφυλακή για οτιδήποτε φαίνεται ότι μπορεί να είναι σύμπτωμα μόλυνσης. Αλλά υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη λοιμώξεων και πολλά διαφορετικά είδη συμπτωμάτων. Κατά συνέπεια, οτιδήποτε μας φαίνεται “ανώμαλο” στο περιβάλλον ενεργοποιεί το BIS είτε το θέλουμε είτε όχι.
Η ενεργοποίηση όμως του BIS μπορεί να προκληθεί ακόμα και από την εμφάνιση ή τη συμπεριφορά ενός ατόμου (που αποκλίνει από την υποκειμενική αίσθηση του πώς ένας “φυσιολογικός” άνθρωπος κοιτάζει και κινείται). Αυτό αυτόματα προκαλεί αποσπασματικές συναισθηματικές, γνωστικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις που μπορεί να λειτουργούν ως προκατάληψη. Με άλλα λόγια, μόλις βλέπουμε ένα “περίεργο” άτομο το αποφεύγουμε χωρίς στην πραγματικότητα να υπάρχει λόγος γι’ αυτό.
Μια μελέτη εξέτασε τη θεωρία αυτή στις έγκυες γυναίκες. Το ανοσοποιητικό σύστημα μιας γυναίκας καταστέλλεται κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων της εγκυμοσύνης, αφήνοντας το σώμα της πιο ευάλωτο στη μόλυνση. Μια συνέπεια αυτού είναι ότι οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες στις μυρωδιές. Μια άλλη συνέπεια είναι ότι, σε σύγκριση με τις γυναίκες σε μεταγενέστερα στάδια της εγκυμοσύνης, οι γυναίκες στο πρώτο τρίμηνο παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα εθνοκεντρισμού και ξενοφοβίας, βρήκε η μελέτη.
Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Personality and Social Psychology Bulletin έδειξε ότι η ενεργοποίηση του BIS μπορεί να επηρεάσει την ερωτική ζωή. Επιστήμονες του McGill διερεύνησαν την ενεργοποίηση του BIS σε νέα, ετεροφυλόφιλα άτομα από το Μόντρεαλ που συμμετείχαν σε speed dating. «Βρήκαμε πως με την ενεργοποίηση του ΒΙS, φαινόταν να μπαίνει φρένο στην προσπάθειά των ατόμων να συνδεθούν με τους γύρω τους», ανέφερε ο Natsumi Sawada, πρώτος συγγραφέας της μελέτης.
