Η προσωπικότητα αποτελείται από πολλά μετρήσιμα, σταθερά, μεμονωμένα χαρακτηριστικά που προβλέπουν μια συμπεριφορά. Και φαίνεται πως υπάρχουν γνωρίσματα της προσωπικότητας που σχετίζονται με τον εθισμό.
Τα πέντε βασικά χαρακτηριστικά που οδηγούν σε έναν τύπο συμπεριφοράς περιλαμβάνουν τα εξής: Εξωστρέφεια, ευσυνειδησία, δεκτικότητα, διάθεση για νέες εμπειρίες και τον νευρωτισμό.
Ο νευρωτισμός έχει συνδεθεί με μια σειρά συνθηκών ψυχικής υγείας, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν κάποιον να αναρωτηθεί εάν ο εθισμός προκαλείται από ψυχική ασθένεια.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι τόσο η προσωπικότητα όσο και η εθιστική συμπεριφορά έχουν γενετική συνιστώσα. Πέντε βασικά γονίδια έχουν βρεθεί ότι προδιαθέτουν τους ανθρώπους να βιώσουν εξάρτηση από ουσίες και άλλες συμπεριφορές εθισμού. Ένα από αυτά τα γονίδια έχει επίσης συσχετιστεί με την εξωστρέφεια, μια από τις πέντε μεγάλες διαστάσεις της προσωπικότητας. Η εξωστρέφεια αναφέρεται στον βαθμό που οι άνθρωποι αναζητούν νέες εμπειρίες και κοινωνικές σχέσεις που τους επιτρέπουν να αλληλεπιδρούν όσο το δυνατόν περισσότερο με άλλους ανθρώπους.
Αυτά τα πέντε γονίδια μειώνουν τη λειτουργία του συστήματος της ντοπαμίνης ή της ανταμοιβής του εγκεφάλου. Οι εγκέφαλοι των ανθρώπων με παραλλαγές γονιδίων που σχετίζονται με την εξωστρέφεια και τις εθιστικές συμπεριφορές χρησιμοποιούν την ντοπαμίνη λιγότερο αποτελεσματικά. Έχει προταθεί ότι αυτό τους οδηγεί να αναζητήσουν περισσότερη ευχαρίστηση.
Οι παραλλαγές αυτών των γονιδίων έχουν βρεθεί ότι σχετίζονται με την “αίσθηση της αναζήτησης”, μια άλλη διάσταση των πέντε μεγάλων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας. Αυτή παρακινεί προς για νέες αισθήσεις και προθυμία να αναληφθούν φυσικοί, κοινωνικοί, νομικοί και οικονομικοί κίνδυνοι για χάρη νέων εμπειριών. Οι άνθρωποι με συμπεριφορές εθισμού έχουν υψηλή βαθμολογία σ’ αυτό το γνώρισμα.
Είναι πιθανό κάποιοι άνθρωποι των οποίων το σύστημα ντοπαμίνης είναι λιγότερο αποτελεσματικό, λόγω γενετικών παραλλαγών, να καθορίζουν τη ντοπαμίνη τους μέσω άλλων δραστηριοτήτων όπως τα αγωνιστικά αυτοκίνητα, το σέρφινγκ, κλπ. Και μερικοί άνθρωποι που αναπτύσσουν εξάρτηση από το αλκοόλ και άλλες ουσίες δεν έχουν τέτοια γενετική προδιάθεση. Μπορεί να αναπτύξουν προβλήματα εξαιτίας ποικίλων παραγόντων, όπως π.χ. είναι ένα ψυχικό τραύμα.
Έτσι, ενώ υπάρχουν συνηθισμένοι παράγοντες που σχετίζονται με την προσωπικότητα και προβλέπουν τον εθισμό, δεν υπάρχει τύπος προσωπικότητας που να σπρώχνει κάποιον να συμμετέχει σε υπερβολικές συμπεριφορές. Η τοξικομανία έχει πολλαπλές αιτίες και η ανάλυση της προσωπικότητας κάποιου πιθανότατα δεν είναι πολύ χρήσιμη για την αντιμετώπισή της.
