Ζήσης Ψάλλας
Η αποκάλυψη των νευρωνικών κυκλωμάτων που αποτελούν τη βάση αυτής της συμπεριφοράς κάθε άλλο παρά ασήμαντη είναι. «Υπάρχει μια ενσωματωμένη πρόκληση στη μελέτη των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων: Για εμάς ως παρατηρητές, οι ενέργειες και οι αντιδράσεις αναμειγνύονται, τόσο στη συμπεριφορά των ζώων όσο και σε νευρωνικό επίπεδο», εξηγεί ο Johannes Larsch, επικεφαλής του έργου στο τμήμα του Herwig Baier στο Max Planck Institute for Biological Intelligence.
Η ερευνητική ομάδα βρήκε έναν τρόπο να αποσαφηνίσει τη σημασία του οπτικού συστήματος στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Οι επιστήμονες ανέπτυξαν μια πειραματική διάταξη εικονικής πραγματικότητας για προνύμφες ψαριών ζέβρα που προσομοιώνει τα μέλη αυτού του είδους. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια προβαλλόμενη κουκκίδα σε μια οθόνη, η οποία -αυτό είναι σημαντικό- κινείται στην οθόνη με ένα μοτίβο σπασμωδικής κίνησης που είναι στερεότυπο για το ψάρι ζέβρα όταν κολυμπάει. Τα ζώα δεν μπορούν να αντισταθούν σε αυτό το μήνυμα: το ακολουθούν για ώρες, μπερδεύοντας προφανώς την κινούμενη κουκκίδα με μια πραγματική κίνηση. Οι ερευνητές ανακάλυψαν έτσι ένα καθορισμένο οπτικό ερέθισμα που πυροδοτεί τη συμπεριφορά του.
Η ερευνητική ομάδα μπόρεσε να διερευνήσει τη νευρωνική επεξεργασία του ερεθίσματος. Για να το κάνει αυτό, επέκτεινε τη ρύθμιση εικονικής πραγματικότητας, επιτρέποντας τη μέτρηση της δραστηριότητας στον εγκέφαλο των ψαριών. Τα πειράματα αποκάλυψαν ότι μια κινούμενη κουκκίδα ενεργοποιεί ένα συγκεκριμένο σύνολο νευρώνων σε μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι γνωστή ως θάλαμος. Η περιοχή του θαλάμου ενεργοποιείται όταν μια άλλη προνύμφη ψαριού ζέβρα κολυμπά κοντά.
Τα νευρικά κύτταρα που εντόπισαν οι ερευνητές σε αυτήν την περιοχή συνδέουν το οπτικό σύστημα του ψαριού ζέβρα με άλλες περιοχές του εγκεφάλου που είναι ενεργές κατά τη διάρκεια της κοινωνικής συμπεριφοράς. Η σημασία των νευρώνων που εντοπίστηκαν επιβεβαιώθηκε όταν οι ερευνητές εμπόδισαν ειδικά τη λειτουργία αυτών των κυττάρων. Οι προνύμφες των ψαριών ζέβρα έχασαν το ενδιαφέρον τους για τα άλλα ψάρια του είδους τους καθώς και για τις κινούμενες κουκκίδες και σχεδόν δεν τις ακολουθούσαν πια.
Η μελέτη έχει ρίξει φως σε ένα μέρος του εγκεφάλου του οποίου η ενεργοποίηση παρέχει τη στοιχειώδη «κόλλα» για τη σύνδεση δύο ψαριών ζέβρα. Συλλογικά, τέτοιες αλληλεπιδράσεις μικρής κλίμακας δημιουργούν κοπάδια ψαριών. Η κοινωνική συμπεριφορά καθοδηγείται από δίκτυα νευρώνων του εγκεφάλου.
