Ζήσης Ψάλλας
Η έννοια της διανοητικής ανθεκτικότητας παρέχει έναν όρο “ομπρέλα” ο οποίος, αν και καλύπτει πολλές από τις βασικές ιδέες που σχετίζονται με την ανθεκτικότητα, προσφέρει ένα πιο θετικό και στοχοθετημένο τρόπο για να βοηθήσει τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τις αγχωτικές καταστάσεις.
Το “μοντέλο 4C” (Confidence, Control, Commitment,, Challenge) της διανοητικής αντοχής είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο μοντέλο για τον προσδιορισμό και τη μέτρηση της ψυχικής σκληρότητας. Περιλαμβάνει τέσσερα στοιχεία: Εμπιστοσύνη (αυτοπεποίθηση), έλεγχος, δέσμευση (αφοσίωση) και πρόκληση.
Το αντίθετο της σκληρότητας στο μοντέλο 4Cs δεν είναι η αδυναμία, αλλά η ευαισθησία. Τα ευαίσθητα άτομα δυσκολεύονται να χειριστούν το στρες αλλά έχουν μια μοναδική και ενδιαφέρουσα άποψη του κόσμου που προσθέτει στην ποικιλία των συζητήσεων. Ενώ τα διανοητικά σκληρά άτομα μπορεί να δουν τον κόσμο σε λεπτομέρειες υψηλής ευκρίνειας, οι ευαίσθητοι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να τον δουν ως μια ιμπρεσιονιστική περίληψη.
Και οι δύο απόψεις είναι έγκυρες και πρέπει να ενθαρρυνθούν και να τιμηθούν. Ωστόσο, τα διανοητικά σκληρά άτομα τείνουν να ευημερούν σε αγχωτικές καταστάσεις και έτσι είναι πολύ πιθανότερο να είναι σε ανώτερες κοινωνικά θέσεις, θέτοντας αυτοί την ατζέντα. Αυτή η εξέλιξη προς την κορυφή αρχίζει συχνά από το σχολείο.
Όσοι είναι εκ φύσεως διανοητικά σκληρά επωφελούνται από νεαρή ηλικία αλλά αυτό μπορεί να διδαχθεί και σε εκείνους που δεν το έχουν. Θα ήταν εξαιρετικά επωφελές εάν τα σχολεία μπορούσαν να παράσχουν καλύτερη υποστήριξη σε πιο ευαίσθητους μαθητές, αλλά, με τους μειωμένους πόρους, αυτό είναι απίθανο.
Ενώ οι μελέτες σε διδύμους έχουν υποδείξει ότι υπάρχει μια γενετική πτυχή της διανοητικής αντοχής, είναι δυνατόν να διδαχτούν οι δεξιότητες ψυχικής σκληρότητας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια εργαλειοθήκη τεχνικών κατάρτισης ψυχολογικών δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της χαλάρωσης, της θετικής σκέψης, του καθορισμού στόχων και, κυρίως, μιας ακριβούς αξιολόγησης της διανοητικής αντοχής με ανατροφοδότηση.
Ένα παράδειγμα είναι το πρόγραμμα Tougher Minds, έργο του Salford Foundation σε τρία δημοτικά σχολεία της πόλης Salford, στη Μεγάλη Βρετανία. Εστιάζοντας σε μαθητές ηλικίας εννέα έως δέκα ετών, το Tougher Minds χρησιμοποιεί δραστηριότητες όπως η διδασκαλία των μαθητών για το πώς να κάνουν θετικές δηλώσεις, να εντοπίζουν τους ήρωες και τις ηρωίδες και να θέτουν αποτελεσματικούς στόχους, είτε ως ολόκληρη ομάδα είτε ατομικά. Τα αποτελέσματα αυτού του προγράμματος έδειξαν σημαντικές θετικές αλλαγές στην ψυχική αντοχή.
