Ζήσης Ψάλλας
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη Veena Prahlad, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Αϊόβα, εξέτασαν το στρογγυλό σκουλήκι που ονομάζεται ασκαρίδα (roundworm), το οποίο παρασιτεί στον άνθρωπο.
Οι βιολόγοι ανακάλυψαν ότι η μητέρα ασκαρίδα απελευθερώνει σεροτονίνη, όταν αισθάνεται κίνδυνο. Η σεροτονίνη ταξιδεύει από το κεντρικό νευρικό της σύστημα για να προειδοποιήσει τα μη γονιμοποιημένα ωάρια της, όπου αποθηκεύεται η προειδοποίηση, θα λέγαμε, και στη συνέχεια περνά στους απογόνους μετά τη σύλληψη.
Δεν είναι ξεκάθαρο πώς δημιουργείται αυτή η μνήμη και πώς επιμένει μετά τη γονιμοποίηση, την εμβρυογένεση και μετά την ανάπτυξη του εμβρύου σε ενήλικα.
Η Prahlad και η ομάδα της στράφηκαν για ενδείξεις στην ασκαρίδα, ένα πλάσμα που μελετάται τακτικά από τους επιστήμονες. Έθεσαν τη μητέρα σε απροσδόκητο στρες και διαπίστωσαν ότι η μνήμη του στρες ήταν ριζωμένη στα αυγά της μητέρας, μέσω της δράσης μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται «παράγοντας μεταγραφής θερμικού σοκ» ή «HSF1» (heat shock transcription factor). Η πρωτεΐνη HSF1 υπάρχει σε όλα τα φυτά και τα ζώα και ενεργοποιείται από αλλαγές στη θερμοκρασία, την αλατότητα και άλλους στρεσογόνους παράγοντες.
Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι η HSF1 στρατολογεί μια άλλη πρωτεΐνη, ένα ένζυμο που ονομάζεται μεθυλτρανσφεράση H3K9. Το τελευταίο συνήθως δρα κατά τη διάρκεια της εμβρυογένεσης για να αποσιωπήσει τα γονίδια και να διαγράψει τη μνήμη της προηγούμενης δραστηριότητάς τους. Ωστόσο, η ομάδα της Prahald παρατήρησε κάτι εντελώς διαφορετικό. «Διαπιστώσαμε ότι η HSF1 συνεργάζεται με τους μηχανισμούς που κανονικά ενεργούν για να επαναφέρουν τη μνήμη της γονιδιακής έκφρασης κατά τη διάρκεια της εμβρυογένεσης για να δημιουργήσουν, αντί αυτού, τη μνήμη του στρες», είπε η Prahlad.
«Αυτό που βρήκαμε ήταν ότι εάν η μητέρα εκτεθεί σε στρες για σύντομο χρονικό διάστημα, μόνο οι απόγονοι που αναπτύχθηκαν από τα γεννητικά της κύτταρα που υποβλήθηκαν σε αυτό το στρες στη μήτρα είχαν τη μνήμη», είπε η Prahlad. «Οι απόγονοι αυτών των απογόνων (τα εγγόνια της μητέρας) είχαν χάσει τη μνήμη. Ωστόσο, εάν η μητέρα υποβλήθηκε σε μεγαλύτερη περίοδο στρες, η γενιά των εγγονών διατήρησε τη μνήμη. Κατά κάποιο τρόπο η “δοσολογία” της έκθεσης στο στρες της μητέρας καταγράφεται στον πληθυσμό».
