Η επίδραση των εικονικών θεραπειών αποτελεί ένα ενδιαφέρον θέμα στην ψυχολογία.  Το φαινόμενο αυτό είναι τόσο διαδεδομένο και ισχυρό, ώστε όλες οι κλινικές δοκιμές νέων φαρμάκων περιλαμβάνουν πάντοτε μια ομάδα ελέγχου στην οποία χορηγείται εικονικό φάρμακο. Μόνο εφόσον η δραστική ουσία είναι αποτελεσματικότερη από το εικονικό φάρμακο μπορεί να εγκριθεί.

Η αποτελεσματικότητα των χαπιών επηρεάζεται, ανά περίπτωση, από το χρώμα τους: το λευκό προσφέρεται για παυσίπονα (πιθανόν λόγω της ομοιότητας με την ασπιρίνη), το κόκκινο, το πορτοκαλί και το κίτρινο για διεγερτικά, το μπλε και το πράσινο για ηρεμιστικά. Μάλιστα, τα μπλε χάπια μπορούν, από το χρώμα τους και μόνο, να διευκολύνουν τον ύπνο παρέχοντας, κατά πάσαν πιθανότητα, άμεσα ανοσιακά οφέλη.

Η επίδραση των εικονικών φαρμάκων στην ανακούφιση του πόνου έχει μελετηθεί με αρκετή λεπτομέρεια. Δεν χωρά αμφιβολία ότι, για κάποια άτομα, η απλή πεποίθηση πως έλαβαν παυσίπονο αρκεί για να αρχίσουν να παράγουν ενδορφίνες, οι οποίες, με τη σειρά τους, απαλύνουν το αίσθημα του πόνου. Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλός τους προβλέπει ότι θα απαλυνθεί ο πόνος, ευχαριστήθηκε μ’ αυτό, οπότε έκανε πράξη την πρόβλεψή του. Το ότι οι πάσχοντες από τη νόσο Αλτσχάιμερ φαίνεται να μην επηρεάζονται καθόλου από τη λήψη εικονικών φαρμάκων ίσως οφείλεται στην αδυναμία τους να κάνουν προβολές στο μέλλον.

Το φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου φαίνεται να έχει ιδιαίτερα έντονη επίδραση σε άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη. Όπως έχουν δείξει πολυάριθμες μελέτες σε ασθενείς που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα, μόλις το 25% της βελτίωσης οφείλεται στη λήψη των φαρμάκων το υπόλοιπο 75% οφείλεται στο φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου. Το μεγαλύτερο όφελος έγκειται στην πεποίθηση ότι παίρνεις κάτι που θα σε βοηθήσει. Στο κάτω κάτω, χαρακτηριστικό στοιχείο της κατάθλιψης είναι το αίσθημα απελπισίας και τα εικονικά φάρμακα, αν μη τι άλλο, προσφέρουν ελπίδα. 

Τα εικονικά φάρμακα μπορούν να έχουν ωφέλιμη επίδραση ακόμη και όταν ο ασθενής τα λαμβάνει εν γνώσει του. Έστω ότι λέτε σε κάποιον με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ότι θα λάβει ένα εικονικό φάρμακο και κατόπιν του εξηγείτε ότι η λήψη εικονικών φαρμάκων συχνά έχει ισχυρή θεραπευτική επίδραση, ότι είναι σημαντικό ο ίδιος να έχει θετική διάθεση και ότι πρέπει να παίρνει τα χάπια με θρησκευτική ευλάβεια. 

Ένα αξιοσημείωτο γνώρισμα των εικονικών θεραπειών είναι ότι η επίδρασή τους διαφοροποιείται έντονα στον πληθυσμό. Σε γενικές γραμμές, το ένα τρίτο του πληθυσμού απολαμβάνει ισχυρά οφέλη· από τους υπόλοιπους, οι μισοί ωφελούνται ελαφρώς και οι άλλοι μισοί καθόλου.