Ζήσης Ψάλλας
Οι άνθρωποι εξελίχθηκαν σε κοινωνίες όπου δεν υπήρχαν πολλοί ξένοι. Ήξεραν τους άλλους αλλά και αν δεν γνώριζαν κάποιον, σίγουρα γνώριζαν έναν γνωστό του. Oπότε δεν μπορούσαν να γίνουν πολύ κακοί. Οι άλλοι θα έλεγαν: “Πρόκειται για κακό άτομο”. Τώρα ζούμε σε πόλεις με εκατομμύρια ανθρώπους και συναντάμε άτομα που ποτέ δεν θα ξαναδούμε. Μας κάνει αυτό να έχουμε πιο κακή συμπεριφορά;
Μια μελέτη από ψυχολόγους του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι ερεύνησε τις ανώνυμες αλληλεπιδράσεις διαπιστώνοντας ότι οι άνθρωποι που μαθαίνουν για καιρό να είναι γενναιόδωροι και δίκαιοι προς τους άλλους, μπορούν γρήγορα να το ξεχάσουν αυτό όταν συναντούν ξένους.
Έχουμε ένα φυσικό “κάρμα” ενσωματωμένο μέσα μας και το μυαλό μας εξελίχθηκε στο να σκέφτεται αυτό που συμβαίνει γύρω μας και τι επιπτώσεις μπορεί να έχειΟ πρώτος συγγραφέας της μελέτης William H.B. McAuliffe, Ph.D. και ο ανώτερος ερευνητής Michael E. McCullough, καθηγητής ψυχολογίας, λένε ότι η μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Human Behavior, υποστηρίζει τη θεωρία ότι το βαθύ πνεύμα του συνεταιρισμού είναι ένα απόθεμα του εξελικτικού μας παρελθόντος. Όταν ζούσαμε σε μικρές ομάδες, γνωρίζαμε κάθε άνθρωπο στον κοινωνικό μας κύκλο και με την πάροδο του χρόνου αυτοματοποιήσαμε την απόφαση να είμαστε καλοί, και για το δικό μας συμφέρον.
Ο McCullough λέει ότι το μυαλό μας εξακολουθεί να σκέφτεται πώς να αντιμετωπίζουμε όσους συναντάμε γιατί αυτό θα μπορούσε να έχει συνέπειες. Έχουμε ένα φυσικό “κάρμα” ενσωματωμένο μέσα μας και το μυαλό μας εξελίχθηκε στο να σκέφτεται αυτό που συμβαίνει γύρω μας και τι επιπτώσεις μπορεί να έχει.
Όμως η μελέτη δείχνει ότι οι ανώνυμες αλληλεπιδράσεις μειώνουν τη διαισθητική συνεργασία. Η “γνωστική συντόμευση” που έχουμε ενσωματώσει στο μυαλό μας για να είμαστε γενναιόδωροι ή δίκαιοι μπορεί εύκολα να απενεργοποιηθεί εάν μάθουμε ότι δεν υπάρχουν συνέπειες, θετικές ή αρνητικές.
Οι ερευνητές το έδειξαν αυτό εκθέτοντας 200 εθελοντές σε ένα κοινωνικό περιβάλλον χωρίς κανένα κίνητρο ή τιμωρία για το πώς αντιμετωπίζουν τους άλλους και παρακολουθώντας τη συμπεριφορά τους που άλλαξε με την πάροδο του χρόνου.
Οι εθελοντές πήγαν στο εργαστήριο σε μικρές ομάδες σε δύο ξεχωριστές περιόδους, με απόσταση ένα μήνα. Κλήθηκαν να παίξουν τρία παιχνίδια που απαιτούσαν από αυτούς να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με την επένδυση των χρημάτων τους και την ανταλλαγή των κερδών τους με τους άλλους στην αίθουσα και τελικά με ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα. Όμως, όταν κάθισαν σε κονσόλες με ακουστικά, δεν αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και συγκέντρωσαν όλα τα κέρδη τους ανώνυμα και ιδιωτικά.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου γύρου, η μελέτη έδειξε ότι οι συμμετέχοντες συμπεριφέρθηκαν κατά τρόπο προβλέψιμο, ενεργώντας με τις συνήθειες που διαμορφώνονται από τις καθημερινές εμπειρίες τους, χωρίζοντας τα κέρδη με τους ξένους δίκαια και μοιράζοντας το μισό των αποδοχών για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Αλλά κατά την επιστροφή τους, περίπου ένα μήνα αργότερα, δεν ήταν τόσο γενναιόδωροι, μοιράζοντας, κατά μέσο όρο, 20% λιγότερο κέρδη.
Αυτό έγινε επειδή συνειδητοποίησαν ότι ήταν εξαιρετικά διαφορετικό από τις καταστάσεις της καθημερινής ζωής, δήλωσε ο McAuliffe. Συνειδητοποίησαν ότι αυτό που κάνουν δεν έχει κοινωνικές συνέπειες, κανείς δεν πρόκειται να τους χτυπήσει στην πλάτη αν είναι γενναιόδωροι και κανείς δεν σκέφτεται αν είναι τσιγκούνηδες ή όχι. Έτσι, όταν επέστρεψαν δεν ενήργησαν με τη “γνωστική συντόμευση” επειδή κατάλαβαν ότι δεν ισχύουν οι ίδιοι κανόνες.
Ο McCullough, ο οποίος έχει αφιερώσει την καριέρα του στο να φωτίζει την ανθρώπινη συμπεριφορά εξετάζοντας το εξελικτικό παρελθόν μας, δήλωσε ότι η μελέτη θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί οι κάτοικοι των μεγάλων πόλεων είναι λιγότερο φιλικοί σε σχέση με του κατοίκους των χωριών.
