Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, δεν είμαστε απόλυτα σίγουροι πόσες ασθένειες καλύπτει η ετικέτα «διαβήτης». Ωστόσο, δεν έχει σημασία τι προκαλεί το σώμα μας να αγωνιστεί με τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Σημασία έχει πως είναι μια σοβαρή κατάσταση που απαιτεί καθημερινή φροντίδα.
Οι επιστήμονες εργάστηκαν σκληρά για να βρουν νέες θεραπείες και καλύτερες τεχνικές διαχείρισης για τα εκατομμύρια των ανθρώπων παγκοσμίως που πάσχουν από διαβήτη.
Ορισμένες από τις τελευταίες εξελίξεις πρέπει οπωσδήποτε να τις ξέρετε!
1. Προηγμένη κυτταρική θεραπεία
Παρόλο που βρίσκεται ακόμη σε πολύ πρώιμα στάδια ανάπτυξης, η κυτταροθεραπεία είναι μία από τις μεγαλύτερες ελπίδες για την ίαση του διαβήτη – και ειδικά τον τύπου 1. Η αντικατάσταση των κυττάρων τα οποία παράγουν ινσουλίνη έχει τις δυνατότητες να ανακτήσει την κανονική παραγωγή ινσουλίνης και να θεραπεύσει τους ασθενείς.
Ωστόσο, οι πρώιμες προσπάθειες μεταμόσχευσης παγκρεατικών κυττάρων έχουν αποτύχει σε μεγάλο βαθμό, κυρίως λόγω ανοσοανταπόκρισης έναντι των κυττάρων-δοτών, που προκαλούν επιπλοκές και, τελικά, καταστρέφουν τα εμφυτευμένα κύτταρα. Η έλλειψη δωρητών είναι επίσης ένας περιορισμός.
Μία από τις πιο προηγμένες εναλλακτικές λύσεις προέρχεται από το Ινστιτούτο Έρευνας για τον Διαβήτη (DRI) στις ΗΠΑ, το οποίο αναπτύσσει ένα βιοτεχνικό μικρο-όργανο όπου τα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη ενθυλακώνονται μέσα σε ένα προστατευτικό φράγμα. Πριν από δύο χρόνια, η DRI ανακοίνωσε ότι ο πρώτος ασθενής που έλαβε το μικρο-όργανο δεν χρειάζεται πλέον θεραπεία με ινσουλίνη.
Αυτό μπορεί να είναι η αρχή μιας νέας εποχής στη μεταμόσχευση νησίδων. Ο απώτερος στόχος είναι να αποτρέψουμε την ανάγκη για διά βίου θεραπεία.
Μια παρόμοια συσκευή αναπτύσσεται από άλλη εταιρεία, σε συνεργασία με το Ίδρυμα για την Έρευνα του Νεανικού Διαβήτη (JDRF) στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ύστερα από τη δοκιμή της πρώτης φάσης, κατά την οποία η συσκευή αποδείχθηκε ασφαλής, η εταιρεία εργάζεται τώρα για τη βελτίωση της ενσωμάτωσης των κυττάρων που παράγουν ινσουλίνη.
Όλες οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες βρίσκονται στα αρχικά στάδια ανάπτυξης των δικών τους μεθόδων κυτταροθεραπείας για τον διαβήτη.
2. Εμφυτεύματα που παράγουν ινσουλίνη και προέρχονται από βλαστοκύτταρα
Οι κλινικές δοκιμές άρχισαν πέρυσι. Πρόκειται για ένα εμφύτευμα μεγέθους πιστωτικής κάρτας, που περιέχει κύτταρα τα οποία παράγουν ινσουλίνη και προέρχονται από βλαστοκύτταρα.
Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι τα εμφυτεύματα θα μπορούσαν να λειτουργούν μέσα στους ασθενείς. Η νέα έρευνα θα μας ενημερώσει σύντομα εάν η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με διαβήτη τύπου 1.
3. Ολοκαίνουργια βήτα κύτταρα
Ο διαβήτης τύπου 1 αναπτύσσεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου καταστρέφει τα βήτα κύτταρα, που παράγουν ινσουλίνη στο πάγκρεας.
Ωστόσο, αποδεικνύεται ότι ένας άλλος τύπος ανώριμων βήτα κυττάρων κρύβεται στο πάγκρεάς μας, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας! Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι πιθανό να χρησιμοποιηθούν αυτά τα «παρθένα βήτα κύτταρα» για να αποκατασταθεί η λειτουργικότητα του παγκρέατος.
4. Μια κοινή φαρμακευτική αγωγή για την πίεση του αίματος
Ένα σκεύασμα που βρίσκεται στον κατάλογο των βασικών φαρμάκων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας θα μπορούσε να έχει κι άλλον σκοπό: Να παρεμποδίσει ένα μόριο το οποίο εφαρμόζεται στην αυτοάνοση απόκριση που μπορεί να προκαλέσει διαβήτη τύπου 1.
Ονομάζεται methyldopa και κάνει ήδη σημαντική δουλειά, αφού θεραπεύει την υψηλή αρτηριακή πίεση σε έγκυες και παιδιά. Μένει να δούμε αν θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης του διαβήτη με κάποιον τρόπο, αλλά το γεγονός ότι χρησιμοποιείται ήδη το καθιστά ένα ελπιδοφόρο εύρημα.
5. Μια μοναδική μεταμόσχευση
Μια γυναίκα με σοβαρό διαβήτη τύπου 1 έχει περάσει έναν χρόνο χωρίς ενέσεις ινσουλίνης χάρη σε μια πειραματική μεταμόσχευση! Οι γιατροί εμφύτευσαν κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη σε μια λιπαρή μεμβράνη στην κοιλότητα του στομάχου της. Η επιτυχία της επέμβασης ανοίγει τον δρόμο για περισσότερους ανθρώπους που λαμβάνουν τεχνητό πάγκρεας.
6. Μια εξαιρετική διατροφή
Μια κλινική δοκιμή που διεξήχθη σε μόλις 298 εθελοντές στο Ηνωμένο Βασίλειο, πέρυσι, διαπίστωσε ότι ένα πρόγραμμα διαχείρισης του βάρους θα μπορούσε να θέσει τον διαβήτη τύπου 2 σε ύφεση!
Οι εθελοντές περιορίστηκαν σε περίπου 850 θερμίδες ημερησίως, για τρεις έως πέντε μήνες, καταναλώνοντας κυρίως σούπες και κρέμες, προτού να λάβουν περισσότερα τρόφιμα.
Μια παρόμοια μελέτη που διεξήχθη σε αρουραίους το περασμένο έτος στις ΗΠΑ έδειξε επίσης ότι οι δίαιτες χαμηλών θερμίδων μπορούν να βοηθήσουν κάποια άτομα να αντιστρέψουν την κατάστασή τους.
7. Φακοί επαφής για την παρακολούθηση της γλυκόζης
Μέχρι να μπορέσουμε να βρούμε μια θεραπεία, θα πρέπει πάντα να παρακολουθούμε τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
Ο έλεγχος των δακρύων σας με τη χρήση ενός έξυπνου φακού επαφής ή η παρακολούθηση του ιδρώτα σας με ένα μελάνι αλλαγής χρώματος μπορεί να είναι πολύ λιγότερο επεμβατικά από το να παίρνετε αίμα.
Δεν πρόκειται για νέες ιδέες, αλλά για συνεχείς βελτιώσεις στην τεχνολογία μινιατούρας, κάτι που θα μπορούσε να σημαίνει ότι αυτά τα είδη συσκευών δεν είναι πολύ μακριά!
8. Η μοναξιά προκαλεί διαβήτη
Ενώ μπορούμε να απαριθμήσουμε μια ποικιλία παραγόντων -γενετικών και τρόπου ζωής- που επηρεάζει την αυξανόμενη αντίσταση του σώματος στην ινσουλίνη, υπάρχουν ακόμα πολλά τα οποία πρέπει να μάθουμε.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στα τέλη του περασμένου έτους, στην οποία συμμετείχαν περίπου 3.000 άτομα, ηλικίας 40 έως 75 ετών, δείχνει πως υπάρχει μια σημαντική σχέση μεταξύ της κοινωνικής απομόνωσης και του διαβήτη τύπου 2!
Δεν είναι σαφής ο σύνδεσμος, αλλά η παρέα συγκατοίκων ή μιας τοπικής κοινωνικής ομάδας μπορεί να κάνει τη διαφορά!
9. Τι είναι το «μεξικανικό σπηλαιόψαρο»;
Ενώ η ανάπτυξη αντοχής στην ινσουλίνη είναι κακή είδηση για τους ανθρώπους, το χλωμό, χωρίς μάτια ζώο που είναι γνωστό ως «mexican cavefish» (μεξικανικό σπηλαιόψαρο) έφερε στην επιφάνεια μια νέα εκδοχή του υποδοχέα ινσουλίνης, η οποία καθιστά δυσκολότερη τη δέσμευση της ορμόνης.
Δεν υπάρχει πρόβλημα για τα ψάρια αυτά, τα οποία έχουν αναπτύξει άλλα χαρακτηριστικά που τα βοηθούν να αντισταθμίσουν το «ελάττωμά» τους. Η μελέτη της βιολογίας τους θα μπορούσε να βοηθήσει να λάμψει ένα φως για το πώς ο διαβήτης εξελίχθηκε στους ανθρώπους και ίσως να οδηγήσει σε νέες θεραπείες!
10. Διαβήτης και μικροβίωμα
Ο διαβήτης τύπου 1 είναι μια αυτοάνοση νόσος: Τα αντισώματα επιτίθενται στα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη, προκαλώντας μεταβολές του σακχάρου στο αίμα και υπεργλυκαιμία.
Η έρευνα έχει προ πολλού αναγνωρίσει τη σχέση μεταξύ διαβήτη τύπου 1 και διαταραχών του μικροβιώματος, δηλαδή του συνόλου των βακτηρίων που κατοικούν στο έντερο και είναι υπεύθυνα για τη σωστή λειτουργία του οργάνου και, κατά συνέπεια, την υγεία του ιδιοκτήτη του.
Μέχρι τώρα, οι μελέτες δεν είχαν εξηγήσει τους μηχανισμούς με τους οποίους το μικροβίωμα θα μπορούσε να επηρεάσει τον κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη τύπου 1. Μια νέα έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο «Cell Host & Microbe», προσθέσει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τους μηχανισμούς πίσω από αυτόν τον σύνδεσμο.
Ο Aleksander Kostic και οι συνεργάτες του, από το Ινστιτούτο Broad των MIT και Χάρβαρντ, έχουν εντοπίσει μια σύνδεση μεταξύ των αλλαγών στο μικροβίωμα και της εμφάνισης του διαβήτη τύπου 1. Η ερευνητική ομάδα παρακολούθησε τα πρώτα χρόνια της ζωής 33 παιδιών και την πιθανή προδιάθεση στο γονιδίωμα για την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 1. Από τη γέννηση έως τα 3 τους χρόνια αναλύθηκαν τακτικά δείγματα κοπράνων και έγινε συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με τη σύνθεση του μικροβιώματος του εντέρου. Στα παιδιά που ανέπτυξαν διαβήτη τύπου 1 οι ερευνητές παρατήρησαν 25% λιγότερα είδη στο μικροβίωμα του εντέρου περίπου έναν χρόνο πριν από την έναρξη της νόσου. Η αλλαγή στην ποικιλία μικροβίων οδήγησε σε μείωση των καλών βακτηρίων για την υγεία του εντέρου και σε αύξηση των δυνητικά επιβλαβών, κάτι που μπορεί να αύξησε τη φλεγμονή, η οποία είναι ένα φαινόμενο που σχετίζεται με τον διαβήτη τύπου 1.
Από συγκρίσεις και σε παιδιά που δεν έχουν διαβήτη τύπου 1, στο τέλος της μελέτης, οι ερευνητές μπόρεσαν να αποκτήσουν γνώσεις για την ομαλή ανάπτυξη του μικροβιώματος στην παιδική ηλικία και διαπίστωσαν ότι, ενώ τα είδη των βακτηρίων που υπάρχουν στο μικροβίωμα του εντέρου ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ των ανηλίκων, η σύνθεση του μικροβιώματος και οι λειτουργίες του κάθε βακτηρίου είναι γενικά σταθερά σε όλα τα άτομα με την πάροδο του χρόνου.
«Γνωρίζοντας ποια είδη απουσιάζουν και ποια ακμάζουν στον γαστρεντερικό σωλήνα των παιδιών με διαβήτη τύπου 1, μπορούμε να βοηθήσουμε στην επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου, αν ανακαλύψουμε τους τρόπους για να χειραγωγήσουμε το μικροβίωμα. Με τη σειρά του, το μικροβίωμα προκαλεί ανοσορρυθμίσεις», λέει ο δρ Kostic. «Η έλλειψη της έκθεσης των παιδιών στο μικροβίωμα και σε άλλους δυνητικά μολυσματικούς παράγοντες μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος και να προκαλέσει αυξημένη ευπάθεια σε ανοσολογικές παθήσεις».
Τα ευρήματα αυτά θα μπορούσαν να βοηθήσουν να ανοίξει ο δρόμος για νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές επιλογές για τα άτομα με διαβήτη τύπου 1.
Σημείωση: Το μικροβίωμα είναι ένα σύνολο μικροβίων με τα συνοδά τους γονίδια που υπάρχουν μέσα και πάνω στο ανθρώπινο σώμα. Ουσιαστικά, είναι ένα νέο «όργανο», με μεγάλο εύρος μεταβολικών δραστηριοτήτων.
Εν αναμονή της πλήρους θεραπείας
Αν και το τοπίο της θεραπείας του διαβήτη και η έρευνα έχουν αλλάξει ριζικά τα τελευταία 50 χρόνια, οι γιατροί εξακολουθούν να είναι σε θέση μόνο να διαχειριστούν την ασθένεια και όχι να τη θεραπεύσουν εντελώς. Ο δρ Robert Ratner, επικεφαλής ιατρικός σύμβουλος για την ADA, περιγράφει τι πρέπει να γίνει: «Τα επόμενα 50 χρόνια πρέπει να διαλευκανθούν οι μηχανισμοί με τους οποίους τόσο ο τύπου 1 όσο και ο τύπου 2 διαβήτης εμφανίζονται, μαζί με τα κρίσιμα στάδια στα οποία θα μπορούσαμε να παρέμβουμε για να αποτρέψουμε τη νόσο. Οι θεραπείες πρέπει να παρέχουν τη βέλτιστη διαχείριση της γλυκόζης και του μεταβολικού ελέγχου, χωρίς τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας, ώστε οι επιπλοκές του διαβήτη να γίνουν ιστορικές μνήμες».
Αν η έρευνα και η θεραπεία προχωρήσουν με τον ίδιο ρυθμό τις επόμενες πέντε δεκαετίες, όπως έχει κατά τις τελευταίες πέντε, ποιος μπορεί να πει τι μπορεί να επιτευχθεί;
Πηγές: Alessandra Gilardini, «Cell Host & Microbe», Panorama Online, https://labiotech.eu/features/diabetes-treatment-cure-review/, Medical News Today, Diabete Ricerca, https://www.sciencealert.com/new-breakthroughs-diabetes-research-treatments-2018
