Θάνος Ξυδόπουλος
H ανθρωπότητα έχει μειώσει δραστικά τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας, ωστόσο αντιμετωπίζει παθήσεις όπως είναι οι καρδιακές προσβολές, η παχυσαρκία, ο καρκίνος και ο διαβήτης, που αποτελούν σοβαρές απειλές για την υγεία μας. Πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτές τις ασθένειες; Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στο παρελθόν μας.
Ο Herman Pontzer, αναπληρωτής καθηγητής Εξελικτικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Duke, πιστεύει ότι έχουμε κάτι να μάθουμε κοιτάζοντας τους κυνηγούς-συλλέκτες. Ο Pontzer θεωρεί ότι αν μπορούσαμε να ζήσουμε περισσότερο όπως οι πρόγονοί μας, ίσως να μην αρρωσταίναμε από τις ασθένειες του πολιτισμού. Για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης εξέλιξης, έπρεπε να εργαστούμε για το φαγητό μας. Τα σούπερ μάρκετ όμως και οι πόλεις έχουν ανατρέψει το παλιό σενάριο της καθημερινής ζωής.
Ο Pontzer ξεκίνησε μελετώντας μια ομάδα κυνηγών-συλλεκτών στην Τανζανία, γνωστή ως Hadza (Χάντζα). Οι Hadza έχουν προσκολληθεί στις πολιτιστικές παραδόσεις τους στην αφρικανική σαβάνα. Δεν υπάρχουν κατοικίδια ζώα, όπλα ή οχήματα. Οι γυναίκες περνούν τις μέρες τους εξάγοντας ινώδεις κόνδυλους και μαζεύοντας μούρα και φρούτα. Όταν οι άντρες δεν κυνηγούν, μαζεύουν μέλι. Το μέλι παίζει σημαντικό ρόλο στη διατροφή των Hadza προσφέροντας το 15-20% της συνολικής θερμιδικής πρόσληψης. Επίσης, οι Hadza ζουν έναν πολύ ενεργό τρόπο ζωής. Περπατούν μεταξύ 13.000 και 20.000 βημάτων την ημέρα, ενώ ο δικός μας στόχος σήμερα είναι τα 10.000 βήματα (που, ας είμαστε ειλικρινείς, δεν τα φτάνουμε καν).
Περίεργος να δει αν τα έντονα επίπεδα δραστηριότητας των Hadza έχουν σχέση με την υγεία τους, ο Pontzer μέτρησε τη συνολική τους ενεργειακή δαπάνη και διαπίστωσε ότι τόσο οι Hadza όσο και οι Αμερικανοί καίνε την ίδια ποσότητα θερμίδων κατά μέσο όρο. Αυτό ήταν ένα σοκαριστικό εύρημα γιατί, ενώ λέμε συνεχώς ότι με την άσκηση καίμε περισσότερες θερμίδες, τα στοιχεία από τους Hadza μάς λένε κάτι διαφορετικό. Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι τα φυσικά συστήματα στο σώμα μας να προσαρμόζονται έτσι ώστε να καταστέλλουν άλλες δραστηριότητες, διατηρώντας τις συνολικές ενεργειακές δαπάνες περίπου σταθερές – αυτή είναι μια ερμηνεία του Pontzer φυσικά. Αν είναι έτσι, σημαίνει ότι η άσκηση από μόνη της είναι ένα αναποτελεσματικό εργαλείο για την απώλεια βάρους.
Αλλά μην εγκαταλείψετε το γυμναστήριο ακόμη. Οι Hadza ξοδεύουν το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής τους ενέργειας ως φυσική σωματική δραστηριότητα, ενώ εμείς που δεν είμαστε τόσο ενεργοί καίμε θερμίδες με ανθυγιεινά πράγματα όπως φλεγμονές και γεγονότα που προκαλούν άγχος. Ο περιορισμένος ενεργειακός μηχανισμός μας κάνει την προγραμματισμένη άσκηση απαραίτητη για την καλή γενική υγεία. Ωστόσο «για να τερματίσουμε την παχυσαρκία, πρέπει να διορθώσουμε τη διατροφή μας» λέει ο Pontzer.
Η ιδέα ότι η παλαιολιθική διατροφή είναι απαραιτήτως χαμηλή σε υδατάνθρακες είναι μύθος, λέει ο Pontzer. Οι Hadza βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα άμυλα και τη φρουκτόζη. Επιπλέον αυτό που τρώνε ως κυνηγοί συλλέκτες εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τη γεωγραφική θέση τους. Οι δίαιτες των κυνηγών-συλλεκτών έχουν δύο κοινά πράγματα: δεν τρώνε επεξεργασμένα τρόφιμα και είναι δύσκολο να φάνε τρόφιμα πυκνά σε ενέργεια.
Ποτέ στο παρελθόν δεν είχαμε τόσες πολλές τροφές υψηλής ενέργειας με τόσο χαμηλή προσπάθεια όσο σήμερα. Στα σούπερ μάρκετ, το φθηνότερο φαγητό είναι το πιο πλούσιο σε ενέργεια. Στην άγρια φύση ισχύει το αντίθετο. Όπως λέει ο Pontzer, «οι σύγχρονες δίαιτες είναι το ανάποδο των παραδοσιακών». Ο ίδιος υπολόγισε ότι ένας Αμερικανός μπορεί να πάρει 20 φορές περισσότερη ενέργεια από την τροφή που αντιστοιχεί σε μια ώρα εργασίας του από έναν Hadza που καταβάλλει την ίδια προσπάθεια. Επιπλέον, οι Hadza δεν διαθέτουν τα ακαταμάχητα Doritos, τα οποία δεν μπορείς να σταματήσεις να τρως.
Οι Hadza προστατεύονται από τις «ασθένειες του πολιτισμού» από τις οποίες είναι πιθανό να πεθάνουμε εμείς. Ένας όμορφος συνδυασμός διατροφής και του τρόπου με τον οποίο ξοδεύουν τις θερμίδες τους παρέχει προστασία. Υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να μάθουμε από τις κοινωνίες των κυνηγών-συλλεκτών, αλλά προς το παρόν, οι Hadza μπορούν να σας εμπνεύσουν να κόψετε τα μεταποιημένα τρόφιμα.
