Toυ Παναγιώτη Β. Τσακλή, Καθηγητή Εμβιομηχανικής και Εργονομίας, ΤΕΦΑΑ – Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Ερευνητή, Τμήμα Μοριακής Ιατρικής και Χειρουργικής, Karolinska Institute, Σουηδία
Είναι γεγονός και αδιαμφισβήτητη ανάγκη πλέον, η συνεχής (αδιάκοπη) χρήση της μάσκας και της ειδικής προστατευτικής στολής (hazmatsuit) ή της ποδιάς εργασίας και σκούφου προστασίας από τους φροντιστές της Υγείας, κυρίως τους Ιατρούς και Νοσηλευτές στο χώρο του Νοσοκομείου για την πολύωρη και εξαντλητική πάλη τους ενάντια στον COVID-19. Η παρατεταμένη χρήση όμως των παραπάνω μέσων ατομικής προστασίας, μπορεί να επιφορτίσει σε υψηλό βαθμό τη σωματική και πνευματική απόδοση των Ιατρών και πολύ περισσότερο των Νοσηλευτών, αφού επιβαρύνει τόσο την αναπνευστική τους προσπάθεια, όσο και την διαχείριση των ενεργειακών τους αποθεμάτων.
Οι ενδονοσοκομειακές συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας είναι σχετικά υψηλές (23-25C°, 70%) και δυνητικά προκύπτει ένα επιπρόσθετο αρνητικό στοιχείο, αυτό της έντονης εφίδρωσης (ειδικά σε συνεχή χειρονακτική διαχείριση του ασθενή και νοσηλεία), η οποία επιβαρύνει την ήδη αυξημένη δαπάνη ενέργειας. Έτσι λοιπόν, μία εργασία όπως αυτή της νοσηλείας η οποία κατατάσσεται υπό φυσιολογικές συνθήκες στις μέσες τιμές δαπάνης μεταβολικών ισοδυνάμων (ΜΕΤs), μεταστρέφεται σε πολύ υψηλότερες τιμές ενεργειακών αναγκών.
Η μάσκα ως μέσο που εφαρμόζει στις αναπνευστικές οδούς μας (μύτη-στόμα), καθίσταται άμεσο εμπόδιο στην ήρεμη είσοδο και έξοδο του αέρα και έτσι αυξάνεται η αναπνευστική προσπάθεια, με γραμμικές μεταβολές και στον καρδιακό ρυθμό. Υπάρχουν διαφορές στα είδη μάσκας (απλής χειρουργικής και μάσκες τύπου Ν95), όπου όμως είναι μικρές και αφορούν κυρίως τα επίπεδα υγρασίας και θερμοκρασίας έξω και μέσα από αυτές (με ηπιότερες τις απλές χειρουργικές) και δίχως ιδιαίτερες διαφορές μεταξύ τους στην αντίσταση στην αναπνοή και στα επίπεδα δυσφορίας που προκαλεί η χρήση τους.
Οι μελέτες στη χρήση μάσκας από τους χειρούργους σε πολύ λιγότερες ώρες χειρουργείου (3-4 ώρες) έχουν δείξει αύξηση του καρδιακού ρυθμού και σταδιακή ελάττωση της οξυγόνωσης του αίματος (SpO2)από την πρώτη κιόλας ώρα και αποδόθηκαν στη χρήση της μάσκας και το στρες κατά την εγχείρηση. Είχαν δε ως αποτέλεσμα τον αποπροσανατολισμό τους και την κόπωση (κεντρική-εγκεφαλική), καθώς και ένα αίσθημα δυσφορίας, το οποίο και εκκινούσε έναν Φαύλο κύκλο στρες. Στην παρούσα φάση της άοκνης μάχης με τον COVID-19, το στρες είναι πλέον υπαρκτός παράγοντας και η μάσκα επιβεβλημένα δεδομένη, οπότε μπορούμε να υποθέσουμε πως έχουμε το ίδιο σενάριο, αλλά σε πολύ μεγαλύτερο χρόνο και πιο ιδιαίτερες ψυχοκοινωνικές συνθήκες.
.Στα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε τις δραματικές αλλαγές που υφίσταται ο Κιρκάδιος ρυθμός όλων πλέον των εμπλεκόμενων στη νυχθημερόν νοσηλεία. Είναι γνωστή η διασύνδεση της έντασης της εργασίας με τη δυνατότητα ύπνου και την εγρήγορση των ατόμων που εργάζονται σε μεταβλητά ωράρια και ειδικά των νοσηλευτών. Έτσι λοιπόν έχουμε μία απορρύθμιση ορμονική και μεταβολική η οποία επηρεάζει αρνητικά τον ύπνο και την ψυχοκινητική επαγρύπνηση των ατόμων αυτών. Πολλές φορές μάλιστα καταφεύγουν στη χρήση φαρμάκων και διεγερτικών (π.χ. υψηλές τιμές καφεϊνης), για να αντιπαλέψουν αυτήν την αποδιοργάνωση του οργανισμού τους.
Η κόπωση των Ιατρών και Νοσηλευτών που προκύπτει ως συνέπεια του εργασιακού στρες που πλέον βιώνουν, ως ένας καθαρά ψυχοκοινωνικός παράγοντας μπορεί να καταλήξει στο σύνδρομο «Burnout» (κάψιμο), καθώς, τόσο εργασιακοί όσο και οι ατομικοί παράγοντες, θα οδηγήσουν στην υπερφόρτιση με τρία συμπτώματα προοδευτικής χειροτέρευσης: α) την εξάντληση, β) τον κυνισμό και γ) εν τέλει, την αναποτελεσματικότητα με αρνητικές επιπτώσεις και στην παρεχόμενη φροντίδα των ασθενών.
Να κλείσουμε το καταιγιστικό αυτό σενάριο και με την αμφίβολη τήρηση από πλευράς των εργαζόμενων της σωστής και χρονικά ρυθμισμένης διατροφής τους, αφού κάτω από τα σημερινά δεδομένα όλα αυτά μπορεί να αποτελούν πολυτέλεια.
ΓιατουςλόγουςαυτούςπουαφορούντηνΑσφάλεια της Εργασίας Ιατρών και Νοσηλευτών, όσο και την καλύτερη παροχή φροντίδας, χρειάζεταιναυιοθετηθούνατομικέςκαιοργανωτικέςδράσεις και προτείνουμε κατ’ ελάχιστο:
α) Ελαφριά ένδυση μέσα από την ειδική στολή ή την νοσηλευτική ποδιά και να έχουν μαζί ρούχα για άλλαγμα στην περίπτωση που ιδρώνουν.
β) Διάλειμμα (10-12 λεπτών), τουλάχιστον ανά μία ώρα. Να πηγαίνουν σε χώρο καθαρό (δωμάτιο) και ανοιχτό στον αέρα, να αφαιρούν τη μάσκα (και εάν είναι δυνατόν και τη στολή)και να εκτελούν ασκήσεις αναπνοής με έντονες παρατεταμένες εισπνοές και παρατεταμένες χαλαρές εκπνοές
γ) Ενυδάτωση με νερό ή ακόμα καλύτερα ενός ποτού υδατανθράκων/ηλεκτρολητών. Κατανάλωση ενός φρούτου (π.χ. μπανάνα). Τουαλέτα
δ) Επαρκή και ουσιαστικά γεύματα στο σπίτι (ή στη βάρδια)
ε) Περιορισμό/διακοπή του καπνίσματος ή της χρήσης ουσιών και άσκηση όπου και όπως είναι δυνατόν, προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες συνθήκες
στ) Οργανωτικά θα μπορούσε να μεθοδευτεί, όπου είναι δυνατόν, η συνέργεια μεταξύ των νοσηλευτών με επιμερισμό των πράξεων για την επιτέλεση της νοσηλείας και η εναλλαγή των θέσεων (υπηρεσιών) που προσφέρει ο νοσηλευτής, μέσα στο ίδιο ωράριο ή και την επόμενη βάρδια εργασίας.
ζ) Θα πρέπει τέλος, να συνυπολογιστούν και να καταγραφούν όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φυσικής κατάστασης και του ιατρικού ιστορικού του κάθε εργαζόμενου (ιατρού, νοσηλευτή), ώστε και ο υπεύθυνος Ιατρός Εργασίας του νοσοκομείου, να μπορεί να παρακολουθεί την απόδοση του και να παρεμβαίνει συμβουλευτικά, τόσο ομαδικά, όσο και εξατομικευμένα, ενώ χρήσιμη θα είναι και η επίβλεψη της ομάδας από ειδικό κλινικό ψυχολόγο για ανάλογη υποστήριξη στις συνθήκες στρες και burnout.
Είναι πλέον αδιαμφισβήτητο, πως η μάχη δίδεται ακατάπαυστα στα χαρακώματα του Νοσοκομείου και οι στρατιώτες θα πρέπει να τύχουν αναγνώρισης μεν αλλά και υπεύθυνης οργάνωσης και διοίκησης με πρώτιστη την εξασφάλιση των εργασιακών τους συνθηκών και ατομικών μέσων προστασίας, υπό την προϋπόθεση βέβαια, της ορθής χρήσης.
