Ζήσης Ψάλλας
Το Νοέμβριο του 1964 ένα πλοίο του Βασιλικού Καναδικού Ναυτικού σάλπαρε από το λιμάνι του Halifax, μεταφέροντας μια ομάδα 38 επιστημόνων με προορισμό το Ράπα Νούι (Νησί του Πάσχα), στον Ειρηνικό ωκεανό.Οι επιστήμονες θα μελετούσαν ό,τι μπορούσαν περισσότερο στον νησί: τα μικρόβια, τους ανθρώπους, τον πολιτισμό, την οικονομία.
Tο μεγαλύτερο εύρημα ήταν ένα βακτήριο που υπήρχε σε ένα δοκιμαστικό σωλήνα με χώμα. Το βακτήριο παρήγαγε μια χημική ουσία που ονομάστηκε ραπαμυκίνη (από το όνομα του νησιού) και αποδείχτηκεότι παρατείνει τη διάρκεια ζωής των εργαστηριακών ποντικών.
Τα αντιγηραντικά αποτελέσματα της ραπαμυκίνης ανακοινώθηκαν στα μέσα του 2009. Τρία εργαστήρια ανέφεραν από κοινού ότι η ραπαμυκίνη, που μέχρι τότε ήταν γνωστό ότι εμποδίζει την κυτταρική ανάπτυξη, παρατείνει τη διάρκεια ζωής κατά 12% στα ποντίκια.
Σπάζοντας το ηλικιακό φράγμα της ζωής των ποντικικών, η ραπαμυκίνη έκανε του επιστήμονες να εστιάσουν την προσοχή τους σε ένα μηχανισμό δισεκατομμυρίων ετών που φαίνεται να ρυθμίζει τη γήρανση στα ποντίκια και άλλα ζώα, ίσως και στον άνθρωπο. Η ραπαμυκίνη επιδρά σε μια πρωτεΐνη η οποία πήρε το όνομά της ακριβώς από αυτή την επίδραση: TOR (target of rapamycin: στόχος της ραπαμυκίνης). Η ραπαμυκίνη επηρεάζει ένα γονίδιο που ελέγχει την παραγωγή της πρωτεΐνης TOR.
Οι έρευνες έδειξαν περαιτέρω ότι η TOR είναι ένας αισθητήρας θρεπτικών ουσιών. Όταν η τροφή είναι άφθονη μέσα στα κύτταρα, η δραστηριότητά του ενζύμου ενισχύεται ωθώντας τα κύτταρα να αυξήσουν την παραγωγή πρωτεϊνών και να πολλαπλασιαστούν. Αντίθετα, όταν η τροφή λείπει, το ένζυμο ηρεμεί με επακόλουθο τη μείωση της παραγωγής πρωτεϊνών και τη μείωση της κυτταρικής διαίρεσης προκειμένου να διατηρηθούν οι πόροι. Ταυτόχρονα, όταν λείπει η τροφή, επιταχύνεται μια διαδικασία που ονομάζεται αυτοφαγία κατά την οποία τα κύτταρα καταστρέφουν ελαττωματικά συστατικά, π.χ. αποδιοργανωμένες πρωτεΐνες και δυσλειτουργικά μιτοχόνδρια δημιουργώντας προϊόντα που μπορούν να αξιοποιηθούν ως καύσιμα ή δομικά υλικά -τα νεογέννητα ποντίκια βασίζονται στην αυτοφαγία για την παροχή ενέργειας πριν αρχίσουν να θηλάζουν. Όταν η τροφή επιστρέφει, η TOR δραστηριοποιείται και η αυτοφαγία επιβραδύνεται.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ότι οι διαδρομές σηματοδότησης της TOR και της ινσουλίνης στα ζώα είναι αλληλένδετες. Η ινσουλίνη απελευθερώνεται από το πάγκρεας όταν τρώμε κυρίως υδατάνθρακες και υπάρχει σημαντική ποσότητα γλυκόζης στο αίμα. Η ορμόνη αυτή δίνει σήμα στους μύες και σε άλλα κύτταρα να απορροφήσουν τη γλυκόζη αλλά είναι συγχρόνως και παράγοντας ανάπτυξης. Τόσο η ίδια όσο και ορισμένες σχετιζόμενες πρωτεΐνες “μαρσάρουν” την TOR και αυτό βοηθά στην σωματική ανάπτυξη.
Το γεγονός ότι η αναστολή της TOR παρατείνει τη ζωή σε όλα τα είδη άρχισε να ξεχωρίζει ως ένας φάρος στην έρευνα για τη μακροζωία. Ωστόσο, άλλες διαδρομές που σχετίζονται με τη γήρανση μπορεί να είναι επίσης σημαντικές. Πράγματι, οι γεροντολόγοι βλέπουν ολοένα και περισσότερο ένα πολύπλοκο δίκτυο που μπορεί να τροποποιηθεί με διάφορους τρόπους για να προωθήσει την υγιή γήρανση. Τα συστατικά του δικτύου περιλαμβάνουν ένζυμα που σχετίζονται με την ινσουλίνη και πρωτεΐνες που ονομάζονται FoxOs. Σημαντικές ενδείξεις επίσης υπάρχουν για τις σιρτουίνες οι οποίες βοηθούν να προκληθούν τα οφέλη του περιορισμού των θερμίδων και μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να συμμετέχουν στην αναστολή της TOR. Επικεφαλής ο αυτού του δικτύου που ελέγχει τη γήρανση φαίνεται να είναι η TOR.
