Ζήσης Ψάλλας
Η θεωρία ότι η γήρανση οφείλεται στις ελεύθερες ρίζες πάει πίσω στον Denham Harman, ο οποίος την σκέφτηκε τον Δεκέμβριο του 1945.
Σύμφωνα με τη θεωρία των ελευθέρων ριζών, η ανεξέλεγκτη οξείδωση χαλάει τα λιπίδια, τις πρωτεΐνες, το DNA και άλλα βασικά συστατικά των κυττάρων με την πάροδο του χρόνου, πλήττοντας ιστούς και όργανα. Αυτό τελικά προκαλεί τη γήρανση.
H θεωρία επικράτησε αλλά τα πειράματα θα άλλαζαν την εικόνα. Μελέτη του 1996 σε περίπου 18.000 άντρες και γυναίκες βρήκε 28% περισσότερους καρκίνους του πνεύμονα και 17% περισσότερους θανάτους σε μια ομάδα που έλαβε βήτα-καροτένιο και ρετινόλη σε σύγκριση με άτομα που δεν έλαβαν αυτά τα αντιοξειδωτικά.
Στη δεκαετία του 1990 οι γενετικές πρόοδοι επέτρεψαν στους επιστήμονες να δοκιμάσουν τις επιπτώσεις των αντιοξειδωτικών με πιο ακριβή τρόπο: με το χειρισμό των γονιδίων, κάτι που μεταβάλλει την ποσότητα των αντιοξειδωτικών ενζύμων τα οποία τα ζώα είναι ικανά να παράγουν. Ξανά και ξανά, τα πειράματα με τα γενετικά τροποποιημένα ποντίκια έδειξαν ότι τα επίπεδα των ελευθέρων ριζών που κυκλοφορούν στα σώματα των ζώων δεν επηρέαζαν τη διάρκεια της ζωής τους.
Ένας επιστήμονας, ο Siegfried Hekimi, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο McGill, εξέθρεψε νηματοσκώληκες που υπερπαράγουν μια συγκεκριμένη ελεύθερη ρίζα γνωστή ως υπεροξείδιο. Ο Hekim προέβλεψε ότι τα σκουλήκια θα πεθάνουν σε νεαρή ηλικία αλλά αντί γι’ αυτό ανέφερε το 2010 σε ένα άρθρο στο PLOS Biology ότι δεν εμφάνισαν υψηλά επίπεδα οξειδωτικής βλάβης και ότι έζησαν 32% παραπάνω από τα κανονικά σκουλήκια.
Οι ελεύθερες ρίζες, για την ακρίβεια κάποιες από αυτές, φαίνεται πως είναι μέρος του αμυντικού μηχανισμού. Σε ορισμένες περιπτώσεις παράγονται ως απάντηση στην κυτταρική βλάβη, ως ένας τρόπος που σηματοδοτεί την ενεργοποίηση των μηχανισμών επισκευής του σώματος.
Το 2010, ερευνητές του University of California, στο Σαν Φρανσίσκο, ανέφεραν ότι μερικές ελεύθερες ρίζες ενεργοποιούν ένα γονίδιο που ονομάζεται HIF-1 το οποίο με τη σειρά του είναι υπεύθυνο για την ενεργοποίηση άλλων γονιδίων που εμπλέκονται στην κυτταρική επισκευή, συμπεριλαμβανομένου ενός που βοηθά στην αποκατάσταση του μεταλλαγμένου DNA.
Το 2007 δημοσιεύθηκε στο Journal of the American Medical Association μια ανασκόπηση 68 μελετών καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι τα αντιοξειδωτικά συμπληρώματα δεν μειώνουν τον κίνδυνο θανάτου. Όταν οι συγγραφείς περιόρισαν την ανασκόπησή τους στις κλινικές μελέτες που ήταν πιο πιθανό να είναι αντικειμενικές -στις τυχαιοποιημένες και διπλά τυφλές- βρήκαν ότι ορισμένα αντιοξειδωτικά συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο θανάτου, σε ορισμένες περιπτώσεις έως και 16%.
Τα στοιχεία λοιπόν δείχνουν ότι η γήρανση είναι κάτι πιο περίπλοκο από αυτό που ο Harman φαντάστηκε πριν από 65 χρόνια πριν.
