Γράφει ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης*
Η μακροζωία και παράλληλα η ευζωία, αποτέλεσε και αποτελεί έναν πρωταρχικό στόχο του ανθρώπου. Αυτή η επιδίωξη συνδέεται άρρηκτα με το βασικό ένστικτο της αυτοσυντήρησης…
Ακολουθώντας αυτό τον θεμελιώδη στόχο του ζώντος ανθρώπου, η ιατρική επιστήμη από την εποχή του Ιπποκράτη μέχρι σήμερα, προσπαθεί να παρατείνει την ανθρώπινη ζωή και να διατηρήσει τον άνθρωπο νέο…
Αναφέρονται αποσπασματικά ορισμένες τέτοιες προσπάθειες: Τον 15ο αιώνα , ο γνωστός γιατρός της εποχής εκείνης, ο Παράκελσος, συνέστηνε ως ελιξίριο νεότητας πόσιμο διάλυμα χρυσού. Τον ίδια εποχή, ως μέθοδος αντιγήρανσης, προτάθηκε για τους ηλικιωμένους άνδρες, η επαφή (όχι την σεξουαλική απαραίτητα), με νεαρές κοπέλες. Με τον τρόπο αυτό , πίστευαν ότι γινόταν, κατά κάποιο τρόπο, μετάγγιση νεότητας. Η μέθοδος αυτή ήταν γνωστή ως Σουναμιτισμός.
Τον 17ο αιώνα, εισάγεται ως μέθοδος αντιγήρανσης μια αποτρόπαια διαδικασία… Πλούσιες γυναίκες προχωρημένης ηλικίας, έκαναν λουτρό μέσα σε αίμα δούλων(!), για να αναστρέψουν το γήρας…
Τον 19οι αιώνα, εισάγεται η ετερομεταμόσχευση όρχεων νεαρών πιθήκων σε όρχεις ηλικιωμένων ανδρών, με στόχο την αντιγήρανση, μέσω των ορμονών του άρρενος. Πρωτοπόρος της μεθόδου εκείνης ήταν ο Ρώσος Βορονώφ οποίος μάλιστα επισκέφτηκε και την Ελλάδα το 1929 για προώθηση της μεθόδου του. Πληροφορίες από τον Τύπο της εποχής, ανέφεραν ότι τον επισκέφθηκε, μαζί με πάρα πολλούς άλλους και ο τότε πρωθυπουργός της χώρας μας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Σχετικά με την μακροβιότητα και τους παράγοντες που την ευνοούν, γνωρίζουμε αρκετά σήμερα. Έχουμε επιδημιολογικά, βιολογικά και γενετικά δεδομένα που προκύπτουν από πολλές ερευνητικές μελέτες, ιδιαίτερα των τελευταίων δεκαετιών.
Γνωρίζουμε σήμερα ότι υπάρχουν πέντε περιοχές στον πλανήτη, και οι πέντε στο ίδιο περίπου γεωγραφικό πλάτος και με εύκρατο κλίμα, που έχουν τους μακροβιότερους κατοίκους και που αναφέρονται ως “μπλε ζώνες”. Μία από αυτές τις περιοχές του κόσμου, είναι στην χώρα μας και είναι το ακριτικό νησί της Ικαρίας. Στο Ελληνικό αυτό νησί, με στοιχεία της Ελληνικής στατιστικής αρχής, το ποσοστό των υπερηλίκων είναι 10πλάσιο από τον ανάλογο μέσο όρο υπερηλίκων της χώρας μας.
Ήδη, από το 1677, ένας τοπικός επίσκοπος (Σάμου, Ικαρίας και Κορσεών), ο Ιωσήφ Γεωργιρίνης, είχε επισημάνει το φαινόμενο της μακροζωίας των κατοίκων της Ικαρίας και κατέγραψε τις παρατηρήσεις του σε βιβλίο που εξέδωσε στο Λονδίνο. Τότε περιέγραψε με τρόπο αξιοθαύμαστο, τους παράγοντες που σχετιζόταν με το περιβάλλον, την διατροφή, την ψυχολογία και την άσκηση των κατοίκων του νησιού.
Την τελευταία δεκαετία, οργανώσαμε μεγάλη επιδημιολογική μελέτη, την μελέτη ΙΚΑΡΙΑ, για να μελετήσουμε επί τόπου, με επιστημονικές μεθόδους, το φαινόμενο της μακροζωίας στην Ικαρία. Μελετήθηκε και μελετάται μεγάλος αριθμός κατοίκων μεγάλης ηλικίας και τα ευρήματα συγκρίνονται με άλλους πληθυσμούς της χώρας μας αλλά και παγκόσμιους. Τα ευρήματα είναι σημαντικά και από αυτά έχει προκύψει μεγάλος αριθμός δημοσιεύσεων σε έγκυρα ιατρικά περιοδικά και ανακοινώσεων στα μεγαλύτερα ιατρικά συνέδρια.
Επισημάναμε παράγοντες τόσο βιολογικούς, όσο και περιβαλλοντικούς, που συνδέονται με την μακροβιότητα:
- Διατροφικούς παράγοντες: Μεσογειακή διατροφή με πολλά λαχανικά, όσπρια, φρούτα, ψάρι και λιγότερο κρέας. Και λίγες θερμίδες ημερησίως.
- Σωματομετρικούς παράγοντες: Χαμηλό σωματικό βάρος.
- Βιολογικούς παράγοντες: Χαμηλή χοληστερίνη, χαμηλή Αρτηριακή πίεση, μικρή επίπτωση σακχαρώδους διαβήτη, καλή Νεφρική λειτουργία.
- Ορμονικούς παράγοντες: συγκριτικά υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης στους άνδρες, σε σχέση με άλλους πληθυσμούς.
- Καλύτερη καρδιοαγγειακή υγεία: Όπως αυτή μετρήθηκε με την μελέτη της καρδιακής λειτουργίας και την μελέτη του ενδοθηλίου των αρτηριών των υπερηλίκων.
- Ψυχοσωματική ισορροπία: Αυτή συνδέεται με την συντροφικότητα, την αλληλεγγύη και την οικογενειακή ισορροπία.
- Χαμηλά ποσοστά κατάθλιψης.
- Καθημερινή άσκηση: Αναφέρεται σε βάδισμα για πολλά χιλιόμετρα την ημέρα, για τις αγροτικές εργασίες.
- Γονιδιακές διαφορές του πληθυσμού των μακρόβιων, σε σχέση με ανάλογα δείγματα από άλλες περιοχές.
- Ευνοϊκό περιβάλλον: Αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση. Αλλά πιθανόν και την ευνοϊκή δράση πολύ μικρών ποσοστών ακτινοβολίας από τα γρανιτικά πετρώματα, ιδιαίτερα στο Βόρειο τμήμα του νησιού.
Η μελέτη συνεχίζεται και πιστεύομε ότι το επόμενο χρονικό διάστημα θα είμαστε σε θέση να ανακοινώσουμε πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία από την ανάλυση του γενετικού υλικού των μακρόβιων κατοίκων του νησιού της Ικαρίας, αλλά και του Νομού της Σάμου γενικότερα. Παράλληλα σχεδιάζουμε την μόνιμη εγκατάσταση ερευνητικού κέντρου στο Βαθύ, την πρωτεύουσα του Νομού, για την καλλίτερη οργάνωση της επιδημιολογικής αυτής έρευνας.
Τα στοιχεία αυτά, πιστεύουμε ότι θα συμβάλλουν στην μελέτη των παραγόντων που προάγουν την μακροζωία αλλά και την ευζωία του ανθρώπου. Και θα βοηθήσουν την κοινωνία και την πολιτεία, στον καλύτερο σχεδιασμό της πρόνοιας και της πολιτικής της υγείας…
Ιδιαίτερα, σήμερα, στην μετά την πανδημία από τον Κορωνοϊό, εποχή…
* Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης είναι Καθηγητής Καρδιολογίας
