Νάξος Αξιοθέατα

Η Νάξος ή Αξιά είναι το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, στο Αιγαίο Πέλαγος. Ο περίπλους της είναι 44 ναυτικά μίλια και η έκτασή της φθάνει τα 428 τ.χλμ. Βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο του Αιγαίου, στις ανατολικές Κυκλάδες έχοντας προς Β. τη Μύκονο, Α. τη Δονούσα, ΝΑ. την Αμοργό, προς Ν. την Ίο και Δ. τη Πάρο.   

Ο κάτοικος της Νάξου oνομάζεται Νάξιος ή Ναξιώτης, Αξιώτης ή Αξώτης (και Ναξιώτισσα, Αξιώτισσα ή Αξώτισσα αντίστοιχα). Τα αγόρια γενικά λέγονται κοπέλια, τα κορίτσια κοπελούδια και τα μικρά παιδιά κοπελουδάκια. Μεταξύ τους οι κάτοικοι αποκαλούνται οι μεν της ορεινής Νάξου, (ανατολικής), Ανωμερίτες, και της πεδινής Νάξου (δυτικής) Κατωμερίτες, οι δε της πρωτεύουσας χώρας Νάξου Χωραΐτες. Λέγεται ότι το ωραιότερο χωριό της Νάξου είναι η Απείρανθος, ένα ορεινό χωριό.

Μορφολογία εδάφους
Γεωλογικά η Νάξος αποτελεί ένα πλούσιο γεωλογικό πάρκο από κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα μη αξιοποιήσιμο ακόμη. Τα πετρώματα αυτά είναι κυρίως κρυσταλλοπαγείς σχιστόλιθοι, γνεύσιοι και μάρμαρα σε εναλλασσόμενα στρώματα με όγκους γρανίτη, κοντά σχετικά στην πόλη της Νάξου και στο ΒΔ. τμήμα της νήσου. Πετρώματα πλειστόκαινου περιόδου υπάρχουν στη χερσόνησο της Στυλίδας, κυρίως ψαμμίτες, καθώς και Β., ΒΑ. κοντά στις παράκτιες περιοχές της νήσου. Επίσης απαντώνται και πλούσια εκρηξιγενή πετρώματα κοντά στις Εγγαρές και αλλού. Εκτός όμως των μαρμάρων στο κέντρο και ΒΑ. κοντά στη Κόρωνο, υπάρχουν επίσης τα περίφημα κοιτάσματα σμύριδας.

Τη Νάξο κατατέμνει από Β. προς Ν. μία ορεινή ράχη σχεδόν ενιαία γυμνή και βραχώδης με υπέροχες γεωλογικές μορφές κυρίως στην κεντρική πλευρά της, κοντά στην Κεραμωτή και στη νότια, σχηματίζοντας δύο κορυφές (όρη) τον Ζα (ή Ζευς) και το όρος Κόρωνος. Η ακτογραφία της Νάξου δεν παρουσιάζει κολπώσεις ανεπτυγμένες ούτε ασφαλείς φυσικούς λιμένες και εξ αυτού του λόγου οι κάτοικοι ασχολούνται περισσότερο με γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες και πολύ λίγο με αλιευτικές. Στο Β-ΒΑ. άκρο της νήσου υπάρχει ο ορμίσκος του Απόλλωνα που παρέχει μερική ασφάλεια στα πλοία, κυρίως από ΝΔ ανέμους. Προς Δ. η χερσόνησος Στελίς σχηματίζει τον όρμο του Αγ. Προκοπίου, προς τα βόρεια του οποίου βρίσκεται η ομώνυμη πόλη Χώρα και ο κύριος λιμένας της νήσου. Τα πρώτα λιμενικά έργα ξεκίνησαν το 1919 με την ένωση της νησίδας Παλάτια ή Στρογγύλης ή Βάκχου. Τέλος, προς Ν. υφίσταται ο ορμίσκος Πάνορμος που εξασφαλίζει τα πλοία από βορείους ανέμους. Γενικά η Νάξος έχει σχήμα ωοειδές και γεωφυσικά διακρίνεται στην ορεινή Νάξο (ανατολική και βόρεια) και στην πεδινή Νάξο (δυτική και νότια).

Αξιοθέατα της Νάξου

Σημεία αναφοράς κατά την περιδιάβαση στο νησί τα πανέμορφα παραδοσιακά χωριά της Νάξου: η υπέροχη Απείρανθος, απείραχτη μέσα στο χρόνο, με πετρόκτιστα σπίτια, όμορφες πλατείες και στενά σοκάκια, στρωμένα με μάρμαρο, και μακρά πνευματική και καλλιτεχνική παράδοση (πέντε μουσεία!) και σε απόσταση αναπνοής η Παναγία Δροσιανή (του 7ου αι.) από τις πιο όμορφες εκκλησιές στην Ελλάδα• το Φιλότι, γραφικότατο ορεινό χωριό χτισμένο στην πλαγιά του όρους Ζα, σε υψόμετρο 400 μ. με κυβόσχημα σπιτάκια και στενά πλακόστρωτα σοκάκια, τριγυρισμένα από πυκνή βλάστηση. Πολύ κοντά βρίσκεται η Παναγία Πρωτόθρονη (9ος -10ος αι.), η μεγαλύτερη βυζαντινή εκκλησία της Νάξου, με εξαιρετικές τοιχογραφίες.Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε το Σαγκρί• το χωριό αποτελείται από τρεις συνοικίες (Άνω, Κάτω και Κανακάρι) και έχει βενετσιάνικους πύργους και παραδοσιακούς ανεμόμυλους. Ο κάμπος του Κάτω Σαγκρίου αποκαλείται και «Μικρός Μυστράς» λόγω του μεγάλου αριθμού των βυζαντινών ναών, με σημαντικότερο τον Άγιο Μάμα (9ος αι.). Σε μικρή απόσταση από το Σαγκρί βρίσκεται το ιερό της Δήμητρας και του Απόλλωνα (στο ύψωμα Γύρουλα), εξολοκλήρου κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο, του 6ου αι. π.Χ.

Το ναξιώτικο τοπίο σημαδεύουν οι πολυάριθμοι πύργοι, μάρτυρες της ενετικής παρουσίας στο νησί, καθώς η Νάξος αποτέλεσε την έδρα του Δουκάτου του Αιγαίου. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους σημαντικότερους από αυτούς, τους οποίους και αξίζει να εξερευνήσετε: Πύργος  Μπαζαίου στο Σαγκρί, Πύργος Κρίσπι-Γλέζου στη Χώρα, Πύργος Μπελώνια στο Γαλανάδο, Πύργος Ντελα Ρόκα-Μπαρότσι στη Χώρα κ.α.

Μουσεία της Νάξου

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Νάξου καθώς και το Ιστορικό Αρχείο Νάξου στεγάζονται σήμερα στην άλλοτε Γαλλική Σχολή, που βρίσκεται μέσα στο Κάστρο της Νάξου και που μετασκευάστηκε ειδικά γι΄ αυτό το σκοπό. Στη Σχολή αυτή φοίτησε και ο Νίκος Καζαντζάκης.

Αρχαιολογικοί τόποι

Σημαντικότεροι αρχαιολογικοί τόποι στη Νάξο είναι τα ερείπια του αρχαϊκού ναού του Απόλλωνα του οποίου σώζεται μόνο η τεράστια πύλη, λεγόμενη “Πορτάρα” στη νησίδα “Παλάτια” που από το 1919 συνδέεται με τη νήσο ακριβώς βόρεια του λιμένα Νάξου και τα ερείπια μυκηναϊκού οικισμού στη θέση “Γκρότα”, βόρεια της πόλης μπροστά στη πλατεία Μητροπόλεως Νάξου. Επίσης επί του λόφου της Χώρας Νάξου το ενετικό Κάστρο της Νάξου με την παλιά ενετική Εκκλησία και τη Σχολή Ουρσουλινών. Στον ίδιο χώρο σώζονται απομεινάρια από τον Πύργο του Μάρκου Σανούδου, απέναντι από τη Μητρόπολη των Καθολικών, όπως επίσης σώζεται και ο Πύργος των Κρίσπι με τον θυρεό – οικόσημο της οικογένειας. Επίσης στο Σαγκρί υπάρχουν πολλά αρχαιολογικά ευρήματα και βυζαντινές εκκλησίες. Πολλοί επίσης ενετικοί πύργοι υπάρχουν στο Χαλκί, και στο Φιλώτι όπου και ο Πύργος του Χειμάρου, οχυρό ελληνιστικής περιόδου. Στη Παχειά Άμμο υφίσταται το άγαλμα του Απόλλωνα ή του Διονύσου μήκους 10,50 μ. καθώς και οι δύο κούροι, ένας στο Φλεριό και ένας στον Απόλλωνα Νάξου.

Τα Προϊόντα της Νάξου

Η Νάξος εκτός από τα θαλασσινά της, φημίζεται για τα κτηνοτροφικά της προϊόντα, όπωςτυρί (γραβιέρα, κεφαλοτύρι (γνωστό ως αρσενικό), ανθότυρο,ξυνότυρο, μυζήθρα) και κρέας. Ειδικότερα για τα τοπικά προϊόντα Νάξου αξίζει ν΄ αναφερθούν τα ακόλουθα στοιχεία κατ΄ είδος:

• Το λεγόμενο αρσενικό κεφαλοτύρι παρασκευάζεται από κατσικοπρόβειο γάλα κυρίως εκ των ορεινών χωριών, που συλλέγεται συνήθως στις στάνες ή μέσα στους μητάτους, και που με τη προσθήκη της “πυτιάς” βράζεται και δίνει τη λεγόμενη “μανούρα” η οποία στη συνέχεια στραγγίζεται μέσα σε ψάθινα καλαθάκια (φτιαγμένα από ξεραμένα βούρλα) τα λεγόμενα “τσιμίσκια”. Αφού στραγγίξουν στη συνέχεια αφαιρούνται από τα τσιμίσκια και τοποθετούνται πάνω σε τάβλες σε δροσερό και σκοτεινό μέρος, στις οικίες ή στους μητάτους. Μετά παρέλευση έξι περίπου μηνών στη διάρκεια των οποίων γίνονται τακτικές επαλλείψεις με αγνό λάδι το αρσενικό κεφαλοτύρι είναι έτοιμο προς κατανάλωση με μια ιδιαίτερη χαρακτηριστική γεύση.
• Το λεγόμενο λαδότυρο (Νάξου) είναι το αρσενικό τυρί που δημιουργείται αν τοποθετηθεί στη συνέχεια της παρασκευής του σε δοχείο με ελαιόλαδο για χρονικό διάστημα περίσσότερο των τριών μηνών. Πρόκειται για πικάντικο τυρί που συνοδεύεται με ρακί ασφαλώς τοπική.
• Η λεγόμενη γλυκειά μυζίθρα (Νάξου) παρασκευάζεται και αυτή από κατσικοπρόβειο γάλα. Συγκεκριμένα κατά το αρχικό βράσιμο του συλλεγέντος γάλακτος αφαιρείται η “μανούρα” (από την οποία όπως αναφέρθηκε παραπάνω παρασκευάζεται το αρσενικό τυρί) και μέσα από το καζάνι συλλέγεται πλέον η γλυκειά μυζήθρα η οποία και αυτή τοποθετείται σε ειδικά δοχεία. Πρόκειται για ιδιαίτερο τυροκομικό ανάλατο προϊόν περισσότερο για διατροφή χωρίς λιπαρά.
• Όπως υπάρχει το λεγόμενο “αρσενικό” τυρί, παρασκευάζεται στη Νάξο και το “θηλυκό” τυρί το λεγόμενο και ανθότυρο. Το ανθότυρο είναι μετασχηματισμένη μυζίθρα που έχει μείνει για φύλαξη περισσότερο από ένα χρόνο. Πρόκειται για προϊόν που εμφανίζεται ελαφρά αλατισμένο στερούμενο λιπαρών.
• Το ξινόγαλα ή ξινόγαλο παρασκευάζεται από ανόθευτο κρύο κατσικίσιο γάλα με τη προσθήκη πυτιάς το οποίο στη συνέχεια αν στραγγιστεί δημιουργείται η ξινομυζίθρα. Με προσθήκη λίγο πιπέρι παρουσιάζει μια πικάντική εξαιρετική νοστιμιά.
• Το λεγόμενο ξυνότυρο είναι ο μετασχηματισμός της ξυνομυζίθρας μετά από το στέγνωμά της για μερικές εβδομάδες πάνω σε τάβλες. Είναι προϊόν που με τη πάροδο του χρόνου λαμβάνει ιδιαίτερη απολαυστική γεύση.
• Τέλος, η γραβιέρα Νάξου είναι ένα τυποποιημένο τυρί που παρασκευάζεται από αγελαδινό γάλα, στη πεδινή κυρίως Νάξο από την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου που έχει καταξιωθεί για τη μοναδική απολαυστική της γεύση.

Ανεπτυγμένη είναι επίσης και η αγροτική παραγωγή με προϊόντα όπως πατάτες, κρεμμύδια, κρασί, ελιές (επιτραπέζιες γνωστές ως ασκούδες), λάδι, ρακί και το τοπικό ποτό κίτρο. Παράγονται ακόμα εσπεριδοειδή και διάφορα γλυκά κουταλιού (σταφύλι, βύσσινο, κεράσι, νεράτζι, περγαμόντο, σύκο,καρυδάκι κ.ά.). Σημαντικός είναι και ο ορυκτός πλούτος. Στη Νάξο βρίσκεται, κοντά στο χωριό Κόρωνος το μοναδικό στον κόσμο ορυχείο σμύριδας, ενώ γνωστά ήδη από την αρχαιότητα είναι ακόμα τα μάρμαρα και ογρανίτης που προέρχονται από το νησί.

Αξιοσημείωτα είναι και τα πολιτιστικά δρώμενα του νησιού, με σημείο αναφοράς τα παραδοσιακά δημοτικά-νησιώτικα τραγούδια τα οποία στην συντριπτική πλειοψηφία τους γράφτηκαν από τη γνωστή μουσική οικογένεια των Κονιτόπουλων, βασιζόμενοι στα απειραθήτικα κοτσάκια.

(πηγές:www.wikipedia.com, www.visitgreece.gr, www.naxos.gr, www.morguefile.com)