Το «Ζεϊτελνίκ» είναι το μεγαλύτερο στρατιωτικό νεκροταφείο στην Ελλάδα. Είναι το συμμαχικό στρατιωτικό νεκροταφείο του Βαλκανικού Μετώπου στη Θεσσαλονίκη. Στη νεκρόπολη που έχουν ταφεί περισσότεροι από 20 χιλιάδες στρατιώτες της Αντάντ. Νέοι άνδρες που άφησαν την τελευταία τους πνοή μαχόμενοι στο Μέτωπο της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τόπος προσκυνήματος και μνήμης των Σέρβων και Ρώσων που έπεσαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μαχόμενοι στα Βαλκάνια, μια «ανάσα» από το κέντρο της συμπρωτεύουσας της Ελλάδας.
«Το σερβικό νεκροταφείο εδώ το γνωρίζουν οι πάντες. Οι Σέρβοι που έρχονται στη Θεσσαλονίκη, θα περάσουν σίγουρα από εδώ».
Η απόσταση του νεκροταφείου από το κέντρο της πόλης είναι μόλις ενάμιση χιλιόμετρο μακριά. Μια διαδρομή, που μπορεί άνετα να γίνει με τα πόδια. Τα περήφανα πανύψηλα κυπαρίσσια του Ζεϊτελνίκ που δώρισε η αγιορείτικη Μονή Χιλανδαρίου, φαίνονται από μακριά και δεν σε αφήνουν να λοξοδρομήσεις…
Τον δρόμο για το «σερβικό νεκροταφείο» του «Μεγάλου Πολέμου» μπορεί να σας τον δείξει κάθε περαστικός Θεσσαλονικιός. Αλλά το ότι δίπλα στους Σέρβους, Γάλλους, Ιταλούς και Αγγλους πεσόντες, κείτονται περισσότεροι από τετρακόσιοι ρώσοι στρατιώτες, δεν το ξέρει σχεδόν κανείς.
Ο φύλακας της μνήμης
Η πλατιά αλέα που διασχίζει τη νεκρόπολη μας οδηγεί σ’ ένα επιβλητικό ορθόδοξο κτίσμα βυζαντινού ρυθμού. Πολύ λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν, ότι το κοινοτάφειο των Σέρβων πεσόντων σχεδιάστηκε από τον Ρώσο εμιγκρέ αρχιτέκτονα, Νικολάι Κρασνόφ.
«Φυλάω όχι μόνο τους τάφους, λίγα πράγματα μπορεί να συμβούν με τα μάρμαρα. Φυλάω τη μνήμη εκείνων που κείτονται σε αυτούς. Αυτή είναι που κινδυνεύει σήμερα περισσότερο», λέει ο Ντζόρντζε, τραβώντας έξω από το κόκκινο πακέτο ένα άφιλτρο τσιγάρο μάρκας «Drina». Σύμφωνα με τον ίδιο, τέτοια «βαριά» τσιγάρα κάπνιζαν οι στρατιώτες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και άλλα τσιγάρα ο ίδιος δεν καπνίζει.
Στο κέντρο της κρύπτης βρίσκεται ένα τραπέζι γεμάτο με δώρα, φωτογραφίες και μερικές χούφτες χώμα. Εδώ βρίσκονται και τα στεφάνια από τους προέδρους της Σερβίας, στρατιωτικά πηλίκια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, εθνόσημα και σήματα μονάδων από στολές πεσόντων στον πόλεμο της δεκαετίας του 1990. Αποκόμματα εφημερίδων, σημαίες ποδοσφαιρικών συλλόγων, εικόνες.
Οι ναζί κατέστρεψαν ρωσικούς τάφους
Όταν οι ναζί κατέλαβαν την Θεσσαλονίκη, το νεκροταφείο δεν το πείραξαν, αλλά ανεσκάψανε και καταστρέψανε τους ρωσικούς τάφους. Στη θέση τους, οι στρατιώτες της Βέρμαχτ αποφάσισαν να θάψουν τους δικούς τους νεκρούς.
Στη δεκαετία του 1950, υπεγράφη συμφωνία μεταξύ της Γερμανίας και της ΕΣΣΔ, βάσει της οποίας τα λείψανα των Γερμανών στρατιωτών του Ζεϊτενλίκ μεταφέρθηκαν πίσω στην πατρίδα τους και οι ρωσικοί τάφοι αποκαταστάθηκαν στις αρχικές τους θέσεις.
Από το 1961, τους αποκατασταθέντες τάφους επιβλέπει ο Ντζόρντζε. Αλλά απ’ ότι δείχνουν τα πράγματα, το τρίτο όνομα στον οικογενειακό τάφο των φυλάκων του Ζεϊτενλίκ θα είναι το τελευταίο. «Τη δουλειά αυτή μου την παρέδωσε ο πατέρας μου, και του ίδιου, ο πατέρας του. Φυσικά και εγώ θα έπρεπε κάποια στιγμή να κάνω το ίδιο. Αλλά γέννησα κορίτσι. Σκέφτηκα, η κόρη μου θα γεννήσει γιο και θα συνεχίσει αυτός την οικογενειακή παράδοση. Έχω δύο εγγονές!», είπε ο Ντζόρντζε με ένα χαμόγελο που δεν μπορώ να πω με σιγουριά αν ήταν χαράς ή λύπης…
Όπως στα χαρακώματα, ώμο με ώμο…
Από το κέντρο της κρύπτης προς τα δεξιά και τ’ αριστερά, ξεκινούν μερικοί στενοί διάδρομοι. Σε τοίχους που τους χωρίζουν, είναι χαραγμένα σε μαρμάρινες επιγραφές τα ονόματα των θυμάτων στο Μέτωπο της Θεσσαλονίκης. Δίπλα σε μερικά από τα ονόματα, οι Σέρβοι έχουν τοποθετήσει με κολλητική ταινία αποξηραμένα λουλούδια, κεριά και σημειώσεις. Κάποιος έγραψε με μπλε στυλό στα σέρβικα πάνω στο μάρμαρο: «Σας ευχαριστώ για όλα».
Ανάμεσα στα σερβικά ονόματα στις μαρμάρινες επιγραφές στους τοίχους, σε κάποια σημεία υπάρχουν επίσης και ρώσικα ονόματα. Όπως πολέμησαν μαζί Σέρβοι και Ρώσοι, έτσι και μετά το θάνατο τους, παρέμειναν ο ένας δίπλα στον άλλο.
Πηγή: Αικατερίνα Τούρισεβα –Ρωσία Σήμερα
Επιμέλεια: Κ. Μπετινάκης
