Του Μανώλη Φουσκολαγουδάκη
Ελευθέριος Βενιζέλος… Ένα όνομα συνώνυμο των μεγάλων στιγμών της νεότερης Ελλάδας. Μια λαμπρή προσωπικότητα που -μοιραία- προκαλεί… θλίψη, συγκρινόμενη με τη… θολή σημερινή πραγματικότητα…
Σαν σήμερα, πριν από 147 χρόνια, ο πολιτικός, που έμελλε να αλλάξει το ρουν της Ελληνικής Ιστορίας, ήρθε στον κόσμο. Ένας πολιτικός χαρισματικός και οξυδερκής, του οποίου το έργο στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της οικονομίας, αλλά και στο μεταρρυθμιστικό πεδίο, παραμένει αξεπέραστο. Ένας άνθρωπος που στο βλέμμα του ζωντάνεψε το όραμα όλων των Ελλήνων για μια χώρα ισχυρή, μια χώρα των «δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών».
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος γεννιέται στις 23 Αυγούστου του 1864, στη σκλαβομένη από τους Τούρκους Κρήτη. Σύντομα, όμως, θα αποδείξει ότι το όνομά του, το οποίο το έλαβε έπειτα από το τάμα που έκανε η μητέρα του, Δέσποινα, να «ελευθερωθεί» από τον οδυνηρό τοκετό και να επιβιώσει το κυοφορούμενο βρέφος, μετά από τρεις αποβολές, μόνο τυχαίο δεν είναι. Στα νεανικά του χρόνια, η οικογένειά του καταφεύγει στα Κύθηρα, και τη Σύρο, καθώς ο πατέρας του υφίσταται τις συνέπειες της επαναστατικής του δράσης.
Μετά την αποφοίτησή του από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1886, ασκεί για λίγο τη δικηγορία στα Χανιά, όμως, η μοίρα του είναι συνυφασμένη με την πολιτική… Ο Βενιζέλος της Κρήτης Το 1889 εκλέγεται Βουλευτής Κυδωνιών και άμεσα ξεχωρίζει, τόσο για την ευγλωττία, όσο και για τις ριζοσπαστικές του θέσεις. Μανιώδης αναγνώστης, ασχολείται επίσης με την εκμάθηση της γαλλικής και της αγγλικής γλώσσας.
Τον Δεκέμβρη του ίδιου έτους, η Τουρκία επεμβένει και αφαιρεί όλα τα προνόμια που είχε παραχωρήσει στους Κρητικούς, με βάση τη συνθήκη του Βερολίνου, διαλύοντας, ταυτόχρονα, τη Βουλή.
Ο 25χρονος, τότε, Βενιζέλος διαφεύγει στην Αθήνα με τη βοήθεια του Βρετανού προξένου, ενώ, ένα χρόνο μετά, οι Τούρκοι του παραχωρούν αμνηστία και ο νεαρός πολιτικός επιστρέφει στα Χανιά. Το 1894 είναι μια χρονιά που πραγματικά τον σημαδεύει σε προσωπικό επίπεδο, καθώς ο ερχομός του δεύτερου παιδιού του, Σοφοκλή, προκαλεί το θάνατο της συζύγου του, Μαρίας, με την οποία είχε παντρευτεί μόλις τρία χρόνια νωρίτερα. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1895 ξεσπά επανάσταση.
Ο Βενιζέλος διαφωνεί, θεωρώντας ότι οι Κρητικοί δεν πρέπει να ενεργούν αυτοβούλως, αλλά σε συνεννόηση με την ελληνική κυβέρνηση στην Αθήνα. Υποστηρίζει, παράλληλα, ότι το κίνημα τη συγκεκριμένη στιγμή δε θα έχει αποτέλεσμα, λόγω του γεγονότος ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις διάκειντο ευμενώς περί της ακεραιότητας των οθωμανικών εδαφών.
Επιπλέον, υπογραμμίζει ότι ο ξεσηκωμός των Κρητών θα φέρει σε δύσκολη θέση τη νεοσχηματισθείσα κυβέρνηση της Αθήνας, η οποία έχει να αντιμετωπίσει και το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας, που μόλις πριν από λίγο είχε κηρύξει πτώχευση.
Όντως, τελικά, το κίνημα προσωρινά αναστέλλεται. Το Κρητικό Ζήτημα φαίνεται, προσωρινά, να οδεύει προς λύση. Ωστόσο, η κατάσταση στο νησί παραμένει ταραγμένη, καθώς το 1897 ξεσπά νέα επανάσταση. Ακολουθούν σφαγές σε Ηράκλειο και Ρέθυμνο, ενώ πυρπολείται η πόλη των Χανίων. Ο Βενιζέλος συμμετέχει στη διοικητική Επιτροπή του Επαναστατικού Στρατοπέδου Ακρωτηρίου.
Με την ενθάρρυνση της ελληνικής κυβέρνησης η Επιτροπή κηρύσσει την ένωση και κοινοποιεί τη σχετική Διακήρυξη προς τους προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων. Η επανάσταση γενικεύεται σε ολόκληρη την Κρήτη, προκαλώντας την αντίδραση των Μεγάλων Δυνάμεων, των οποίων ο στόλος βομβαρδίζει τους επαναστάτες στο Ακρωτήρι. Η Διοικητική Επιτροπή του στρατοπέδου Ακρωτηρίου, με υπόμνημα που συντάσσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος, διαμαρτύρεται προς τους ναυάρχους για το βομβαρδισμό.
Άμεσα, οι Μεγάλες Δυνάμεις ανακοινώνουν την παραχώρηση αυτονομίας προς την Κρήτη. Ακολουθεί 
σύνοδος της Επαναστατικής Συνέλευσης στις Αρχάνες Ηρακλείου, κατά την οποία ο Βενιζέλος εκλέγεται πρόεδρος. Κατά τις εργασίες της συνόδου επέρχεται σύγκρουση «αυτονομιστών» και «ενωτικών» για τον τρόπο και το χρόνο αποδοχής της αυτονομίας, ενώ στις 5 Αυγούστου του ίδιου έτους πραγματοποιείται απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου.
Τον επόμενο χρόνο, τελεσίγραφο των Μεγάλων Δυνάμεων αναγκάζει τους Τούρκους να αποσύρουν τα στρατεύματά τους από την Κρήτη. Ο πρίγκιπας Γεώργιος, γιος του βασιλιά Γεωργίου της Ελλάδας, ορίζεται ύπατος αρμοστής των Μεγάλων Δυνάμεων στην Κρήτη.
Ο Βενιζέλος ορίζεται Υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση του πρίγκιπα και, παρά το σημαντικό νομοθετικό του έργο, εμφανίζονται τα πρώτα σύννεφα στις σχέσης του με τον Γεώργιο. Στην αυγή του νέου αιώνα, το 1901, ο Βενιζέλος συγκρούεται με τον πρίγκιπα, εξαιτίας των χειρισμών του πρώτου στο κρητικό ζήτημα και της αυταρχικής διακυβέρνησής του.
Η απομάκρυσή του από τον υπουργικό θώκο έρχεται άμεσα. Την άνοιξη του 1905 ο Βενιζέλος ηγείται της Επανάστασης του Θερίσου, προκαλώντας τις αντιδράσεις του πρίγκιπα Γεωργίου και των Μεγάλων Δυνάμεων.
Η αρμοστεία χρησιμοποιεί εναντίον των επαναστατών ρωσικά αγήματα, ενώ ένα χρόνο αργότερα, ο Γεώργιος φεύγει από την Κρήτη. Ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας Αλέξανδρος Ζαΐμης αναλαμβάνει νέος Ύπατος Αρμοστής. Το 1908, κατά τη διάρκεια νέας Επανάστασης στην Κρήτη, ο Βενιζέλος πείθει τις Μεγάλες Δυνάμεις να αναγνωρίσουν την επαναστατική κυβέρνηση.
Λίγους μήνες αργότερα, τα διεθνή στρατεύματα κατοχής αποχωρούν από το νησί. Έπειτα από δύο χρόνια, ο Ελευθέριος Βενιζέλος εκλέγεται πρόεδρος της Συνέλευσης των Κρητών και στις 2 Μαΐου αναλαμβάνει πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας.
Ο Βενιζέλος της Ελλάδας
Το ίδιο έτος, πολιτικοί φίλοι του Βενιζέλου θέτουν υποψηφιότητά του στο νομό Αττικοβοιωτίας. Ο Χανιώτης πολιτικός εκλέγεται βουλευτής, πρώτος σε ψήφους και στις 6 Οκτωβρίου ορκίζεται πρωθυπουργός της Ελλάδας.
Ακολουθεί νέα εκλογική αναμέτρηση, από την οποία απέχουν τα παλαιά κόμματα. Ο θρίαμβος των «Φιλελευθέρων» είναι γεγονός. Άμεσα, η κυβέρνηση Βενιζέλου προχωρεί σε μεγάλες μεταρρυθμίσεις και στην οικονομική και στρατιωτική αναδιοργάνωση της χώρας, ενώ ψηφίζεται νέο Σύνταγμα, το οποίο καθιερώνει για πρώτη φορά κράτους δικαίου στην Ελλάδα.
Μοιραία, το 1912 το κόμμα των «Φιλελευθέρων» κερδίζει ξανά τις εκλογές. Στα χρόνια που ακολουθούν, αλλεπάλληλες στατιωτικές και διπλωματικές επιτυχίες διπλασιάζουν την έκταση της χώρας, καθιστώντας τον Βενιζέλο ως τον απόλυτο προταγωνιστή της εσωτερικής πολιτικής σκηνής και μία από τις λαμπρότερες προσωπικότητες της Ευρώπης. Το 1919, έπειτα από τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο ελληνικός στόλος αποβιβάζεται στη Σμύρνη. Λίγους μήνες αργότερα, η «Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» είναι γεγονός.
Ωστόσο, η κούραση των πολιτών από τις συνεχείς πολεμικές επιχειρήσεις των τελευταίων ετών, και οι προεκλογικές υποσχέσεις των αντιπάλων του για τερματισμό της εκστρατείας στη Μικρά Ασία, προκαλούν την επώδυνη εκλογική ήττα των «Φιλελευθέρων».
Η περίοδος της αυτοεξορίας
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, μετά από την απώλεια της διακυβέρνησης της χώρας επέλεξε να απομονωθεί στο Παρίσι, τη στιγμή που οι πολιτικοί του αντίπαλοι κατέστρεφαν το οικοδόμημά του. Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι γεγονός.
Ένα εκατομμύριο διακόσιες χιλιάδες Έλληνες εγκαταλείπουν τις προαιώνιες εστίες τους στη Μικρά Ασία και καταφεύγουν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, σε μία από τις μελανότερες σελίδες της ιστορίας της χώρας. Το 1923 ο Βενιζέλος ηγείται της ελληνικής αντιπροσωπείας, κατά τις διαπραγματεύσεις στη 
Λωζάννη, οι οποίες καταλήγουν στην υπογραφή της σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών Ελλάδας-Τουρκίας και της Συνθήκης της Λωζάννης, που ορίζει τα νέα σύνορα με την Τουρκία. Στις αρχές του 1924 ο Βενιζέλος σχηματίζει νέα κυβέρνηση, η οποία, όμως, έχει διάρκεια ζωής λίγων ημερών, εξαιτίας διαφωνίας του με μερίδα φιλελευθέρων, όσον αφορά στο πολίτευμα.
Ο Κρητικός πολιτικός παραιτείται και μετακομίζει ξανά στο Παρίσι, όπου ασχολείται με τη μετάφραση του Θουκυδίδη. Τρία χρόνια αργότερα, και μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, ο Βενιζέλος επιστρέφει στην Ελλάδα και εγκαθίσταται στη Χαλέπα των Χανίων.
Η γόνιμη τετραετία και το τέλος Το 1928 ο Βενιζέλος επιστρέφει στην κεντρική πολιτική σκηνή. Μετά τις εκλογές της 19ης Αυγούστου ξεκινά μια τετραετία σταθερότητας και ανάπτυξης για τη χώρα.
Η ίδρυση της Τράπεζα της Ελλάδος και της Αγροτικής Τράπεζας, η θεσμοθέτηση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η δημιουργία του Εθνικού Θεάτρου, είναι μερικά μόνο από τα επιτεύγματα της εποχής. Επιπλέον, ανεγείρονται 3.000 σχολεία και εκτελούνται σημαντικά έργα υποδομής, ενώ η οικονομία της χώρας ακμάζει, παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929.
Την ίδια ώρα, οι επιτυχίες διαδέχονται η μία την άλλη, όσον αφορά και στο διπλωματικό πεδίο. Επιλύεται, σύμφωνα με τις ελληνικές απόψεις, το πρόβλημα της ελεύθερης ζώνης της Θεσσαλονίκης και υπογράφεται Σύμφωνο Ελληνογιουγκοσλαβικής συνεργασίας και Υποστηρίξεως , ενώ το 1930 επιτυγχάνεται η υπογραφή του Συμφώνου «φιλίας, ουδετερότητος και διαιτησίας» με την Τουρκία.
Η εκλογική ήττα των Φιλελευθέρων το 1932 και μία σειρά από ζημώσεις με ατυχή αποτελέσματα, οδήγησαν των μεγάλο πολιτικό στο ησυχαστήριό του, στο Παρίσι. Παρά την κλονισμένη υγεία του δεν παύει να ασχολείται στιγμή με όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, μία από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες που ανέδειξε ποτέ αυτή η χώρα, ένας άνθρωπος που αγάπησε την πατρίδα περισσότερο απ’ όσο τον αγάπησε αυτή, άφησε την τελευταία του πνοή στις 18 Μαρτίου του 1936.
Η είδηση του θανάτου του προκαλεί παγκόσμια συγκίνηση. Η κηδεία του δεν θα γίνει στην Αθήνα προς αποφυγή ταραχών. Η σορός του μεταφέρεται στα Χανιά, τη στιγμή που οι εκδηλώσεις πένθους σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι πρωτοφανείς. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ενταφιάζεται στο Ακρωτήρι σε ατμόσφαιρα πανελλήνιου πένθους.
Πηγή: apodimoikrites.gr
