Ρεπορτάζ: Σωτήρης Σκουλούδης
Εικονολήπτης: Νίκος Χριστοφάκης
Το 2020 θα μείνει ανεξίτηλο στη μνήμη όλων μας. Τα μελλοντικά βιβλία της Ιστορίας θα έχουν ξεχωριστά κεφάλαια για αυτό. Ήταν η χρονιά της πανδημίας, η χρονιά του κορωνοϊού, της υγειονομικής κρίσης και των νεκρών ενός «πολέμου» εναντίον ενός «αόρατου εχθρού», όπως τον περιγράφουν οι άνθρωποι που ζουν καθημερινά τη «μάχη» από την πρώτη γραμμή του «μετώπου».
Και όπως συμβαίνει σε κάθε πόλεμο, έτσι και σε αυτόν, υπάρχουν οι «ήρωες», εμφανείς και αφανείς, που είναι όλοι αυτοί οι οποίοι θέτουν εαυτόν στις επάλξεις για να σώσουν ζωές ή να βρουν τη λύση στην αντιμετώπιση της πανδημίας, αλλά και όλοι εκείνοι που γνώρισαν τον «εχθρό», νόσησαν βαριά αλλά τα κατάφεραν και πλέον βλέπουν τη ζωή εντελώς διαφορετικά. Και βεβαίως όλοι όσοι αναγκάζονται να προσαρμοστούν σε πρωτοφανείς συνθήκες για να αντεπεξέλθουν σε αυτή τη δύσκολη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.
Το zougla.gr αποχαιρετά το 2020 με ένα αφιέρωμα σε αυτούς τους ανθρώπους, προβάλλοντας τις ιστορίες και τις συγκλονιστικές περιγραφές υγειονομικών, επιστημόνων και ασθενών που έφτασαν ένα βήμα πριν τον θάνατο και που πλέον ατενίζουν το μέλλον με την αισιοδοξία και την ελπίδα ότι κάτι καλό θα βγει από όλα αυτά…
Οι ήρωες με τις «στολές»
Ο Κώστας Παγκράτης είναι πνευμονολόγος-φυματιολόγος, μέλος της ομάδας διαχείρισης Covid-19 στο Νοσοκομείο της Κέρκυρας. Στα «χέρια» του σώθηκε μία γυναίκα… 102 ετών, η οποία νοσηλεύτηκε, νίκησε τον κορωνοϊό και πλέον είναι καλά στην υγεία της. «Αυτό ήταν και μεγάλο μήνυμα ελπίδας για όλους. Δυστυχώς, όμως, πολλοί νέοι πεθαίνουν… Γιατί πρόκειται για πόλεμο και όλοι οι πόλεμοι έχουν θύματα. Δεν έχω ξαναδεί πιο ύπουλη ασθένεια από αυτή σε όλη μου την καριέρα. Πρόκειται για έναν “αόρατο εχθρό”. Τι πρέπει να κάνουμε; Ό,τι και στον πόλεμο. Όπως το 1940 ο κόσμος κρυβόταν στα καταφύγια για να γλιτώσει, το ίδιο πρέπει να κάνουμε και σήμερα. Και να μη θεωρούμε ποτέ τον εαυτό μας άτρωτο» επισημαίνει στη συνέντευξή του στο zougla.gr.
Ο Κώστας Παγκράτης περιγράφει στο zougla.gr την ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση που έζησαν όλοι στη μονάδα του. «Χύναμε κιλά ιδρώτα κάθε μέρα μέσα στην ειδική στολή. Δεν έπρεπε μόνο να τους σώσουμε, αλλά να έχουμε και τον ρόλο του ψυχολόγου… Φαντάζεστε τους ανθρώπους, εντελώς μόνους τους, με μόνη τους παρέα και ελπίδα έναν “εξωγήινο” μέσα σε μια στολή… Έπρεπε να τους λέμε ότι όλα θα πάνε καλά, ακόμα κι αν ξέραμε μέσα μας ότι αυτό δεν είναι αλήθεια… Νομίζω ότι όλους μάς άλλαξε αυτή η εμπειρία. Αποκτήσαμε, θεωρώ, μεγάλη κατανόηση για τον φόβο του ασθενούς, για τον επικείμενο θάνατο»…
Η Ράνια Κολτσίδα είναι Επιμελήτρια Β’ πνευμονολόγος στο Νοσοκομείο «Σωτηρία», την πρώτη μονάδα της χώρας που δέχτηκε ασθενείς Covid. Η ίδια, καθημερινά μέσα στη μάχη, δεν «γλίτωσε» και κόλλησε τον κορωνοϊό, έγινε όμως σύντομα καλά και ρίχτηκε πάλι στον καθημερινό αγώνα. «Ήταν μια χρονιά με τεράστιες προκλήσεις, αφού αυτό που ζούμε είναι κάτι πρωτόγνωρο. Λόγω του τεράστιου αριθμού των νοσηλευόμενων, ο φόρτος εργασίας αυξήθηκε πάρα πολύ και αναγκαστήκαμε να κάνουμε πολλές εφημερίες. Μαθαίνουμε όμως κι εμείς μέσα από όλο αυτό και γινόμαστε καλύτεροι. Στο τέλος, λόγω του εμβολίου, όλα θα πάνε καλά» μας λέει, θέλοντας να απευθύνει και ένα μήνυμα για όσους δεν παίρνουν την κατάσταση στα σοβαρά:
«Δυστυχώς υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που αρνούνται την ύπαρξη της πανδημίας και αυτό είναι αρνητικό γιατί δεν τηρούν ούτε τα μέτρα θέτοντας σε κίνδυνο τους εαυτούς τους αλλά και τους άλλους. Τους καλώ μια φορά να έρθουν εδώ, να δουν τι συμβαίνει κάθε μέρα».
Η Μαρία Πετράκη είναι παθολόγος-εντατικολόγος-διευθύντρια ΜΕΘ σε ιδιωτικό νοσοκομείο της Αττικής, όμως, όταν ξέσπασε η πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση, έφυγε να δουλέψει ως εθελόντρια στη μονάδα Covid σε νοσοκομείο στα Γρεβενά.
«Η γενιά μας δεν έχει ξαναζήσει πανδημίες. Για την Ιατρική όλο αυτό ήταν μια τεράστια πρόκληση. Βιώνοντας μέσα από τον εθελοντισμό αυτή τη διαδικασία, ήρθα αντιμέτωπη με το πρόσωπο του κορωνοϊού – και, πιστέψτε με, ήταν τραγικό. Μέσα από όλα αυτά όμως γεννιέται μια ελπίδα, μια ελπίδα νίκης της επιστήμης και του ανθρωπισμού» λέει στην κάμερα του zougla.gr.
Η επιστήμη φέρνει την ελπίδα
Μια συνέπεια της πανδημίας ήταν η επαναφορά της επιστημονικής γνώσης και έρευνας στο προσκήνιο, αφού σε αυτή βασίστηκε η ανθρωπότητα για την ανάπτυξη μεθόδων κατανόησης του Covid-19 και στη συνέχεια αντιμετώπισής του. Στην επιστήμη χρωστάμε τη διάσωση εκατομμυρίων ζωών, όσο και την ελπίδα πως η πανδημία θα αποτελέσει σύντομα παρελθόν. Επικοινωνήσαμε με δύο επιστήμονες που πραγματοποιούν έρευνα για τον ιό στη χώρα μας:
Τον Κωνσταντίνο Φαρσαλινό, που είναι γιατρός και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο King Abdulaziz, στο Πανεπιστήμιο Πατρών και στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, και τον Κωνσταντίνο Πουλά, αναπληρωτή καθηγητή Βιοχημείας στο Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας και Ανοσολογίας, στο Τμήμα Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Πατρών. Οι δύο επιστήμονες με τις έρευνές τους συμβάλλουν στην κατανόηση του ιού που πλήττει την ανθρωπότητα, ενώ είναι ιδρυτικά μέλη της ομάδας «Coronavirus Greece Research Group».
Ο Κωνσταντίνος Φαρσαλινός ήταν ο πρώτος παγκοσμίως που δημοσίευσε έρευνες σχετικά με την ενδεχόμενη προστατευτική δράση που έχει η νικοτίνη απέναντι στον Covid-19 – ακολούθησαν σχετικά πορίσματα κι από άλλους επιστήμονες του εξωτερικού, ενώ στη Γαλλία ήδη η ουσία αυτή χορηγείται σε υγειονομικούς ως μέσο προστασίας. Ο Κωνσταντίνος Πουλάς μελετάει μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη του κορωνοϊού, σε μία διαφορετική «περιοχή» που δεν μελετάται από άλλους επιστήμονες. Η ομάδα του ασχολείται με τη δημιουργία μιας σειράς από μονοκλωνικά αντισώματα, ώστε να αντιμετωπιστεί η βλάβη που προκαλεί αυτή η πρωτεΐνη κατά τη λοίμωξη από Covid-19.
«Είναι πρωτόγνωρη η πρόοδος της επιστήμης όλο αυτό το διάστημα και μάλιστα είναι η πρώτη φορά που τόσοι επιστημονικοί κλάδοι συνεργάστηκαν τόσο γόνιμα για ένα τόσο καλό αποτέλεσμα, όπως είναι η δημιουργία του εμβολίου. Βρισκόμαστε όμως ακόμα ούτε στα μισά του δρόμου. Το τελικό καλό αποτέλεσμα θα επέλθει όταν αφήσουν κάποιοι τους εγωισμούς και “επενδύσουν” περισσότερο στη διεπιστημονική αυτή συνεργασία» επισημαίνουν οι ερευνητές και εξηγούν:
«Θα πρέπει να επικεντρωθούμε σε ολοκληρωμένα μέτρα δημόσιας υγείας και όχι σε αστυνομικού τύπου μέτρα όπως κάνουμε τώρα. Πρέπει να βρεθεί η ισορροπία και το μέτρο, στα μέτρα που λαμβάνουμε, που θα ωφελούν τον πληθυσμό συνολικά. Το τέλος της πανδημίας θα επέλθει και με την έλευση και χρήση φαρμάκων -τόσο των φθηνών όσο και των ακριβών και εξειδικευμένων- και φυσικά όταν εμβολιαστεί ο πληθυσμός σε ποσοστό άνω του 70%. Έχουμε πολύ καιρό ακόμα για όλα αυτά» θεωρούν.
Οι ερευνητές αναφέρθηκαν και στο έργο και στα επιστημονικά πορίσματα της ομάδας Coronavirus Research Group, καθώς και στις έρευνές τους που είναι σε εξέλιξη. Προανήγγειλαν, δε, τη σύσταση νέας διεπιστημονικής ομάδας που θα εξετάζει ολιστικά το φαινόμενο της πανδημίας και τις συνέπειές της.
Νοσηλευτές και διασώστες του ΕΚΑΒ στην πρώτη γραμμή της μάχης
Επανερχόμαστε στους υγειονομικούς που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Ο Γαβριήλ Λάζος είναι προϊστάμενος νοσηλευτής ΜΕΘ της Α’ Πανεπιστημιακής Πνευμονολογικής ΕΚΠΑ και εργάζεται στο Νοσοκομείο «Σωτηρία». Ήταν κι αυτός από τους πρώτους που ασχολήθηκε με κρούσματα Covid-19. Τον συναντήσαμε 20 λεπτά ακριβώς μετά τον πρόσφατο εμβολιασμό του – τόσος είναι ο χρόνος αναμονής έπειτα από τη διαδικασία ώστε να ελεγχθούν τυχόν άμεσες παρενέργειες.
«Ήταν η πιο δύσκολη χρονιά στα 32 χρόνια της καριέρας μου. Πρόκληση ήταν επίσης και το γεγονός ότι τις πρώτες μέρες δεχτήκαμε νέο νοσηλευτικό προσωπικό, οπότε δώσαμε βαρύτητα στο κομμάτι της εκπαίδευσης, που θα έπρεπε να ολοκληρωθεί λόγω των συνθηκών πάρα πολύ γρήγορα. Τελικά αντεπεξήλθαμε όλοι. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αγωνία και τον φόβο των ασθενών μου, και τις εναλλαγές στην ψυχολογία τους, για όλο αυτό το άγνωστο. Τι προτείνω; Να κάνουμε, πολύ απλά, ό,τι κάναμε και στο σχολείο. Να τηρούμε τα βασικά μέτρα υγιεινής δηλαδή και να κάνουμε τα εμβόλια»…
Συναντήσαμε στο κέντρο του ΕΚΑΒ ένα πλήρωμα διασωστών, τον Δημήτρη Φούκα και την Αφροδίτη Δημαρά, ανθρώπους δηλαδή στην πρώτη γραμμή της «μάχης», που διαχειρίστηκαν εκατοντάδες περιστατικά από την αρχή της πανδημίας.
.jpg)
«Στην αρχή, το άγνωστο ήταν αυτό που φόβιζε περισσότερο, τόσο εμάς όσο και τους ασθενείς. Το σημαντικό είναι ότι τηρούσαμε όλοι μας πολύ αυστηρά τα μέτρα προστασίας και γι΄ αυτό δεν υπήρχαν κρούσματα στο προσωπικό του ΕΚΑΒ. Αυτό το γεγονός αναδεικνύει και τη σημασία των μέτρων, που πρέπει όλοι να τηρούν απαρέγκλιτα. Στο δεύτερο κύμα τα πράγματα ήταν πολύ πιο δύσκολα, αλλά ήμασταν καλύτερα προετοιμασμένοι» επισημαίνουν, περιγράφοντας τη δύσκολη πραγματικότητα που ζουν από τις αρχές σχεδόν του 2020.
Οι δύο διασώστες αφηγούνται επίσης στον φακό μας σοκαριστικά περιστατικά που τους έτυχαν, ενώ έχουν και ένα μήνυμα για τους «αρνητές» του ιού…
«Ένιωθα ότι έρχεται το τέλος, αλλά δεν με πείραζε. Αυτό που με πείραζε ήταν ότι θα πήγαινα από μια… γρίπη»
Ήρωες της πανδημίας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και οι εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που νόσησαν σοβαρά αλλά τα κατάφεραν και πλέον βλέπουν τη ζωή… αλλιώς.
Ο Βασίλης Γκουρνέλος είναι 62 ετών, ομογενής που ζει στη Νέα Υόρκη, μια μητρόπολη που σήκωσε τεράστιο βάρος από την πανδημία, μετρώντας πολλές χιλιάδες νεκρούς και κατάρρευση του συστήματος υγείας. Η ιστορία του είναι συγκλονιστική. Ο ίδιος δεν πίστευε ότι θα μπορούσε ποτέ να κολλήσει, αφού μέχρι τότε θεωρούσε τον κορωνοϊό μια «γρίπη». Το έπαθε όμως και μάλιστα δεν είχε τη δυνατότητα να νοσηλευτεί. Ο γιατρός του, με τον οποίο επικοινωνούσε καθημερινά για να λαμβάνει οδηγίες, κόλλησε και ο ίδιος και έτσι… έμεινε μόνος. Μετέτρεψε, λοιπόν, την κρεβατοκάμαρά του σε… ΜΕΘ.
«Ήταν μια οδυνηρή εμπειρία που δεν την εύχομαι σε κανέναν. Πέρασα την ασθένεια με φριχτά συμπτώματα. Υψηλός πυρετός, βήχας, δεν μπορούσα καν να φάω. Διαισθανόμουν ότι έρχεται το τέλος. Δεν με πείραζε όμως, γιατί, όταν τα περνάς όλα αυτά, δεν σε πειράζει το τέλος, εξοικειώνεσαι μαζί του. Αυτό που με πείραζε ήταν ότι θα πήγαινα από μια… γρίπη» μας εξιστορεί.
Οι μικροί αφανείς ήρωες
Εκτός από όσους βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, υπάρχουν όμως και οι αφανείς ήρωες… Ο λόγος για τα παιδιά μας, για τους μικρούς μαθητές, οι οποίοι αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν σε πρωτοφανείς συνθήκες, πηγαίνοντας σχολείο μέσω του… υπολογιστή του σπιτιού τους. Και ενώ πολλά από τα παιδιά δεν έχουν καν αυτή τη δυνατότητα.
Συνομιλήσαμε με τη Χαρά Ρέβη, που είναι εκπαιδευτικός-ειδική παιδαγωγός-θεατροπαιδαγωγός και η οποία μας περιέγραψε τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπισαν τόσο οι μαθητές, όσο και οι εκπαιδευτικοί, που «σε ελάχιστο χρόνο έπρεπε να συντονιστούν για να φέρουν αυτή τη νέα πρόκληση εις πέρας».
«Δυστυχώς, και πέρα από τις προφανείς δυσκολίες αλλά και την “ποιότητα” που έχει η εκπαίδευση εξ αποστάσεως, πάρα πολλοί μαθητές δεν μπορούσαν να συμμετέχουν όσο θα έπρεπε ή και καθόλου. Η διδασκαλία μέσω του υπολογιστή είναι πολύ δύσκολη και δεν αντικαθίσταται από την επαφή.
»Το στοίχημα είναι να κάνεις τα παιδιά να μη νιώθουν απομονωμένα και αποκομμένα και να τους μάθεις πώς να λειτουργούν σαν ομάδα. Όπως καταλαβαίνετε, αυτό δεν είναι εφικτό να επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό μέσω της τηλεκπαίδευσης, ό,τι και να κάνει ο εκπαιδευτικός… Πώς μπορώ να αξιολογήσω έναν μαθητή από μια οθόνη; Όταν είσαι από κοντά, με ένα βλέμμα καταλαβαίνεις αν έχει κατανοήσει το μάθημα ή αν έχει απορίες… Τίποτα δεν αντικαθιστά τη διά ζώσης εκπαίδευση και όλο αυτό θα αφήσει ανεξίτηλα σημάδια τόσο στα παιδιά όσο και σε εμάς» αναφέρει και σημειώνει: «Τα παιδιά αυτής της χρονιάς είναι πραγματικοί ήρωες!».
