Σύνταξη: Στέλιος Βασιλούδης
Μία εβδομάδα μετά την αποκάλυψη του Guardian για τις προαποφασισμένες απολύσεις των συντακτών του MSN.com και την αντικατάστασή τους από λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence-AI) της Microsoft, μια πρώιμη εκδοχή του λογισμικού δημοσίευσε ένα άρθρο για τις σκέψεις της τραγουδίστριας Jade Thirlwall σχετικά με τον ρατσισμό, χρησιμοποιώντας ωστόσο (λανθασμένα) μια φωτογραφία της συναδέλφου της (στο δημοφιλές συγκρότημα Little Mix) Leigh-Anne Pinnock. Η Thirlwall, που πρόσφατα συμμετείχε σε διαδήλωση του κινήματος Black Lives Matter στο Λονδίνο, επέκρινε το MSN γράφοντας στο Instagram: «@MSN Εάν πρόκειται να αντιγράψετε και να επικολλήσετε άρθρα από άλλα έγκυρα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ίσως θελήσετε να βεβαιωθείτε ότι χρησιμοποιείτε μια φωτογραφία του σωστού μιγάδα της μπάντας».
Αυτό που δεν θα μπορούσε να γνωρίζει η Thirlwall, σύμφωνα με πηγές της εταιρείας, είναι ότι η εικόνα επιλέχτηκε από το λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης της Microsoft, το οποίο είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία τμημάτων του ιστότοπου ειδήσεων και προσελκύει εκατοντάδες εκατομμύρια αναγνώστες παγκοσμίως. Η Microsoft δεν δημιουργεί πρωτότυπα ρεπορτάζ, αλλά χρησιμοποιεί συντάκτες για την επιλογή, επεξεργασία και επαναδημοσίευση άρθρων από ειδησεογραφικά πρακτορεία, συμπεριλαμβανομένου του Guardian. Τα άρθρα στη συνέχεια φιλοξενούνται στον ιστότοπο της Microsoft, η οποία μοιράζεται τα διαφημιστικά έσοδα με τους αρχικούς εκδότες. Στο τέλος του περασμένου μήνα όμως η Microsoft αποφάσισε να απολύσει εκατοντάδες δημοσιογράφους εν μέσω της πανδημίας και να τους αντικαταστήσει πλήρως με το λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης.
Σίγουρα όχι και η πιο ευοίωνη αρχή για την εφαρμογή της συγκεκριμένης τεχνολογίας, αλλά κάτι που είναι πολύ πιθανό να συμβεί ξανά με άλλους χρήστες Α.Ι. και το περιεχόμενο το οποίο διαχειρίζεται. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη διαδίδεται σταδιακά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, είναι πιθανό ένα λάθος σαν αυτό που προαναφέρθηκε να επηρεάσει άλλες βιομηχανίες. Συγκεκριμένα θα μπορούσε να συμβεί σε επιχειρήσεις και βιομηχανίες όπου τα λάθη θα είχαν εκτεταμένες και δυνητικά καταστροφικές επιπτώσεις.
Όσον αφορά τις θέσεις εργασίας, η μέχρι τώρα εκτίμηση ήταν ότι οι κύριες θέσεις εργασίας που θα επηρεαστούν από την τεχνητή νοημοσύνη είναι αυτές που αφορούν σε ανειδίκευτη, χειρωνακτική εργασία. Ωστόσο η απόφαση της MSN δείχνει ότι αυτό δεν ισχύει απόλυτα. Ποιες, λοιπόν, είναι οι εξειδικευμένες θέσεις εργασίας που πιθανό να επηρεαστούν;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τεχνητή νοημοσύνη και ο αυτοματισμός θα αλλάξουν τη ζωή μας. Το ερώτημα δεν είναι αν, είναι πώς και πότε. Οι αλλαγές που βασίζονται στην τεχνολογία προκαλούν πάντα ανησυχία και φόβο – δικαίως. Μια διετής μελέτη του McKinsey Global Institute ισχυρίζεται ότι έως το 2030 το Α.Ι. και τα ρομπότ θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν το 30% του τρέχοντος ανθρώπινου δυναμικού στον κόσμο. Το McKinsey εκτιμά ότι, όσον αφορά την κλίμακα, η επανάσταση του αυτοματισμού θα μπορούσε να συγκριθεί με τη μαζική απομάκρυνση από τη γεωργική εργασία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1900 στις ΗΠΑ και την Ευρώπη και πιο πρόσφατα την έκρηξη της κινεζικής οικονομίας εργασίας.
Σύμφωνα με διάφορα υποθετικά σενάρια υιοθέτησης της τεχνολογίας, ο αυτοματισμός θα εκτοπίσει 400 με 800 εκατομμύρια θέσεις εργασίας έως το 2030, απαιτώντας από 375 εκατομμύρια άτομα να αλλάξουν εντελώς κατηγορία εργασίας. Πώς θα μπορούσε μια τέτοια ριζική αλλαγή να μην προκαλεί φόβο και ανησυχία – ειδικά για τις ευάλωτες χώρες και πληθυσμούς του πλανήτη;
Για πολλά χρόνια, η τεχνητή νοημοσύνη έμοιαζε να αποτελεί το επόμενο μεγάλο βήμα στην εξέλιξη της τεχνολογίας – αλλά η πραγματικότητα ήταν απογοητευτική και δεν δικαίωνε τη διαφημιστική καμπάνια. Σήμερα οι αλλαγές που προκαλούνται από την πανδημία Covid-19 δείχνουν ότι η στιγμή που η A.I. θα μπορέσει να παίξει αποφασιστικό ρόλο έχει φτάσει. Τους τελευταίους δύο μήνες, πολλά στελέχη στον χώρο της τεχνολογίας έχουν καταλήξει σε ένα κοινό συμπέρασμα: οι εταιρείες πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τις λειτουργίες τους με γνώμονα έναν πολύ διαφορετικό κόσμο εργασίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυξάνουν δραματικά τις δαπάνες τους για ισχυρές τεχνολογίες cloud και μεταφέρουν τις εργασίες και τις επικοινωνίες τους στο διαδίκτυο.
Με λιγότερα άτομα στο γραφείο, αυτές οι αλλαγές σίγουρα θα βοηθήσουν τις εταιρείες να λειτουργούν πιο γρήγορα και πιο αξιόπιστα. Η συγκέντρωση περισσότερων εταιρικών δεδομένων στο cloud είναι ακριβώς αυτό που απαιτείται από τις εταιρείες για να αναπτυχθούν οι δυνατότητες της A.I. – από καλύτερους προγνωστικούς αλγόριθμους έως αυξημένο ρομποτικό αυτοματισμό. Αυτή η αλλαγή, αν οι ηγέτες των επιχειρήσεων επενδύσουν δυναμικά στους σωστούς τομείς, θα μπορούσε να αποτελέσει καθοριστική στιγμή για το μέλλον της καινοτομίας.
Όμως δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε τις πιο ύπουλες συνέπειες της (ανα)γέννησης της τεχνητής νοημοσύνης. Υπάρχουν πολλά ηθικά εμπόδια και επιπλοκές που περιλαμβάνουν ζητήματα ιδιωτικότητας και διάδοσης προκαταλήψεων. Οποιαδήποτε αύξηση αυτοματισμού μπορεί να οδηγήσει σε μειώσεις θέσεων εργασίας, καθώς το λογισμικό και τα ρομπότ αντικαθιστούν εργασίες που εκτελούνται από ανθρώπους. Ενόσω περισσότερα δεδομένα αποθηκεύονται κεντρικά στο cloud, ο κίνδυνος μεγαλύτερων και πιο ζημιογόνων παραβιάσεων δεδομένων θα αυξηθεί. Η κυβερνοασφάλεια πρέπει να γίνει ένας τομέας στον οποίο θα εστιάσουν την προσοχή τους τα στελέχη τεχνολογίας και επιχειρήσεων. Θα πρέπει επίσης να επαγρυπνούν και να εμποδίζουν τους αλγόριθμους να κάνουν διακρίσεις εναντίον ομάδων μειονοτήτων, ξεκινώντας με την παρακολούθηση της τρέχουσας τεχνολογίας τους και τη συλλογή ακριβέστερων δεδομένων.
Το συνολικό πλεονέκτημα μίας μεγαλύτερης υπολογιστικής δύναμης, των καλύτερων επιχειρηματικών πληροφοριών και της αποδοτικότητας κόστους που θα προσφέρει η A.I. είναι όμως πολύ μεγάλο για να το αγνοήσουμε. Εφόσον οι εταιρείες προχωρήσουν υπεύθυνα, οι εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη που καταλύονται από την κρίση του κορωνοϊού μπορεί να είναι μια από τις θετικές εξελίξεις που θα θυμόμαστε από το 2020.
Ανατρέχοντας στην ιστορία, είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι οι φόβοι και οι ανησυχίες σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη και τον αυτοματισμό είναι κατανοητοί, αλλά τελικά αδικαιολόγητοι. Η αλλαγή που επιφέρει η πρόοδος στην τεχνολογία μπορεί να εξαλείψει συγκεκριμένες θέσεις εργασίας, αλλά ιστορικά πάντα δημιουργεί περισσότερες στο σύνολο. Πέρα από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, υπάρχουν και άλλοι λόγοι για να είμαστε αισιόδοξοι σε ό,τι αφορά τον αντίκτυπο της εξάπλωσης αυτών των τεχνολογιών. Με την εξάλειψη της ανίας, η τεχνητή νοημοσύνη και ο αυτοματισμός μπορούν να μας απελευθερώσουν και να μας επιτρέψουν να ακολουθήσουμε καριέρες που θα μας δίνουν μεγαλύτερη αίσθηση ικανοποίησης και ευεξίας. Τέτοιες που θα μας προκαλούν, θα δημιουργούν μια αίσθηση προόδου, θα μας παρέχουν αυτονομία και θα μας κάνουν να νιώθουμε ότι ανήκουμε κάπου – τα βασικά χαρακτηριστικά μιας ικανοποιητικής εργασίας, σύμφωνα με τους σχετικούς ερευνητές.
Σε υψηλότερο επίπεδο, η τεχνητή νοημοσύνη και ο αυτοματισμός θα συμβάλουν ουσιαστικά στην εξάλειψη των ασθενειών και της παγκόσμιας φτώχειας. Ήδη η τεχνητή νοημοσύνη πρωτοστατεί σε μεγάλες προόδους στην ιατρική και στην υγειονομική περίθαλψη με καλύτερη πρόληψη ασθενειών, διάγνωση υψηλότερης ακρίβειας και πιο αποτελεσματικές θεραπείες. Όσον αφορά την εξάλειψη της παγκόσμιας φτώχειας, ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια που αντιμετωπίζεται διαχρονικά είναι ο εντοπισμός των σημείων όπου απαιτείται περισσότερη βοήθεια. Εφαρμόζοντας ανάλυση A.I. σε δεδομένα από δορυφορικές εικόνες, αυτό το εμπόδιο μπορεί να ξεπεραστεί, εστιάζοντας τη βοήθεια πιο αποτελεσματικά.
Η απάντηση, λοιπόν, στους φόβους και τις ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο της τεχνητής νοημοσύνης και του αυτοματισμού είναι να ανατρέξουμε στο παρελθόν. Ωστόσο αυτή η προσέγγιση λειτουργεί βάσιμα μόνο εάν το μέλλον συμπεριφερθεί παρόμοια. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που είναι διαφορετικοί τώρα απo ό,τι στο παρελθόν και αυτοί μας δίνουν έναν καλό λόγο να είμαστε επιφυλακτικοί.
Στο παρελθόν, η τεχνολογική προσαρμογή μιας βιομηχανίας δεν σήμαινε απαραίτητα τη διακοπή λειτουργίας μιας άλλης. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την κατασκευή αυτοκινήτων. Ένα ρομπότ στην αυτοκινητοβιομηχανία μπορεί να επιφέρει μεγάλη αύξηση παραγωγικότητας και αποδοτικότητας, αλλά το ίδιο ρομπότ θα ήταν άχρηστο εάν προσπαθούσε να κατασκευάσει οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτοκίνητο. Η υποκείμενη τεχνολογία του ρομπότ θα μπορούσε να προσαρμοστεί, αλλά στην καλύτερη περίπτωση μόνο σε ό,τι αφορά την κατασκευή.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι διαφορετική επειδή μπορεί να εφαρμοστεί σχεδόν σε οποιονδήποτε κλάδο. Όταν υπάρχει τεχνητή νοημοσύνη που μπορεί να κατανοήσει τη γλώσσα, να αναγνωρίσει μοτίβα και να λύσει προβλήματα, η προσαρμογή δεν περιορίζεται. Φανταστείτε τη δημιουργία μιας τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να διαγνώσει ασθένειες και να χειριστεί φάρμακα, να αντιμετωπίσει αγωγές και να γράψει άρθρα όπως αυτό.
Μια άλλη σημαντική διάκριση μεταξύ παρόντος και παρελθόντος είναι η ταχύτητα της τεχνολογικής προόδου. Η τεχνολογική πρόοδος δεν προχωρά γραμμικά, αλλά εκθετικά. Σύμφωνα με τον νόμο του Moore, ο αριθμός των τρανζίστορ σε ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα διπλασιάζεται περίπου κάθε δύο χρόνια. Κατά τον καθηγητή φυσικής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο Albert Allen Bartlett, «το μεγαλύτερο μειονέκτημα της ανθρώπινης φύσης είναι η αδυναμία κατανόησης της εκθετικής λειτουργίας». Υποτιμούμε δραστικά το τι συμβαίνει όταν μια τιμή συνεχίζει να διπλασιάζεται.
Τι συμβαίνει όταν επιταχύνεται η τεχνολογική πρόοδος και η τεχνητή νοημοσύνη καταλαμβάνει θέσεις εργασίας σε μια σειρά επιχειρήσεων; Ένας επιταχυνόμενος ρυθμός εξάλειψης θέσεων εργασίας.
Είναι γεγονός ότι στο παρελθόν η εφαρμογή της τεχνολογίας δημιούργησε περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες κατέστρεψε. Οι εργαζόμενοι μπόρεσαν να επαναπροσδιοριστούν και να μετακινηθούν πλευρικά σε άλλες βιομηχανίες. Όμως το παρελθόν δεν είναι πάντα ακριβής πρόβλεψη του μέλλοντος. Δεν μπορούμε να εφησυχάζουμε πιστεύοντας ότι όλα θα πάνε καλά.
Ας υποθέσουμε όμως ότι το παρελθόν θα είναι πραγματικά ένας καλός προγνωστικός παράγοντας του μέλλοντος. Θέσεις εργασίας θα εξαλειφθούν, αλλά θα δημιουργηθούν περισσότερες για την αντικατάστασή τους. Αυτό θέτει ένα απολύτως κρίσιμο ερώτημα, τι είδους θέσεις εργασίας δημιουργούνται και τι καταστρέφονται;
Οι θέσεις εργασίας που απαιτούν μεσαίες δεξιότητες, δηλαδή μεσαίο επίπεδο εκπαίδευσης θα εξαλειφθούν. Θα παραμείνουν θέσεις χειρωνακτικής εργασίας και χαμηλών δεξιοτήτων, όπως περιγράφηκε παραπάνω, καθώς επίσης θέσεις που απαιτούν υψηλές δεξιότητες και επίπεδα κατάρτισης και εκπαίδευσης. Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει ένας αυξανόμενος αριθμός θέσεων εργασίας που σχετίζονται με τον προγραμματισμό, τη ρομποτική, τη μηχανική κ.λπ. Εξάλλου αυτές οι δεξιότητες θα είναι απαραίτητες για τη βελτίωση και τη διατήρηση της A.I. και τον αυτοματισμό που θα μας περιβάλλουν.
Θα μπορέσουν όμως οι άνθρωποι που έχασαν τις δουλειές τους μεσαίας εξειδίκευσης να μετακινηθούν σε αυτούς τους ρόλους υψηλής ικανότητας; Σίγουρα όχι χωρίς σημαντική κατάρτιση και εκπαίδευση. Τι γίνεται με τη μετάβαση σε θέσεις εργασίας χαμηλών δεξιοτήτων; Ο αριθμός αυτών των θέσεων εργασίας είναι απίθανο να αυξηθεί, ειδικά επειδή η μεσαία τάξη χάνει θέσεις εργασίας και σταματά να ξοδεύει χρήματα για υπηρεσίες τροφίμων, κηπουρική, υγεία στο σπίτι κ.λπ. Η μετάβαση θα μπορούσε να είναι πολύ επώδυνη. Δεν είναι μυστικό ότι η αύξηση της ανεργίας έχει αρνητικό αντίκτυπο στην κοινωνία. Λιγότερος εθελοντισμός, υψηλότερη εγκληματικότητα και κατάχρηση ναρκωτικών συσχετίζονται. Μια περίοδος υψηλής ανεργίας, στην οποία δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα είναι αδύνατο να βρουν δουλειά επειδή απλώς δεν έχουν τις απαραίτητες δεξιότητες, θα είναι η πραγματικότητά μας εάν δεν προετοιμαστούμε επαρκώς.
Πώς προετοιμαζόμαστε λοιπόν; Τουλάχιστον αναθεωρώντας ολόκληρο το εκπαιδευτικό μας σύστημα και παρέχοντας τα μέσα στους ανθρώπους να επανεκπαιδευτούν.
Για τη μετάβαση από το 90% της αμερικανικής γεωργίας σε μόλις 2% κατά την πρώτη βιομηχανική επανάσταση χρειάστηκε η μαζική εισαγωγή της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για να εξοπλίσει τους ανθρώπους με τις απαραίτητες γνώσεις προκειμένου να εργαστούν. Το πρόβλημα είναι ότι εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα προσαρμοσμένο στη βιομηχανική εποχή. Η ανάγνωση, η γραφή και η αριθμητική ήταν κάποτε τα σημαντικότερα εφόδια επιτυχίας του εργατικού δυναμικού. Αυτές οι δεξιότητες έχουν τώρα μεταφερθεί στην A.I. Καθώς η πανδημία επιταχύνει την ανάγκη εφαρμογής της A.I, αυτές οι εκτιμήσεις πιθανότατα θα αποδειχθούν υποτιμημένες.
Όπως προκύπτει από τη μαζική υιοθέτηση οποιασδήποτε νέας τεχνολογίας, θα υπάρξουν νικητές και ηττημένοι. Καθώς οι επιχειρήσεις προσπαθούν να αξιοποιήσουν την τεχνητή νοημοσύνη σε όλους τους τομείς τους, θα δημιουργηθεί ένα χάσμα δεξιοτήτων μεταξύ των υπαλλήλων τους.
Με την αυτοματοποίηση των επαναλαμβανόμενων εργασιών ρουτίνας -από τη λογιστική έως τη γραμμή συναρμολόγησης- το σύνολο των δεξιοτήτων του ανθρώπινου εργατικού δυναμικού θα πρέπει να εξελιχθεί. Οι ευθύνες του μέσου εργαζόμενου θα διευρυνθούν και θα εμβαθύνουν. Οι άνθρωποι θα πρέπει να έχουν πλούτο γνώσεων και περισσότερες δεξιότητες. Ουσιαστικά θα πρέπει να είναι καλοί στο να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Πρέπει να προβληματιστούμε σχετικά με την εκπαίδευση του τρέχοντος και του μελλοντικού εργατικού δυναμικού εστιάζοντας την προσοχή στις δεξιότητες που δεν μπορούν να αντιγράψουν ή να αυτοσχεδιάσουν οι μηχανές.
Η τεχνητή νοημοσύνη θα επιφέρει αλλαγή μοντέλου. Απαιτούνται νέες δεξιότητες σε έναν κόσμο όπου οι μηχανές βελτιώνουν τις επιχειρήσεις. Δεν μπορούμε να αφήσουμε πίσω το τρέχον εργατικό δυναμικό – πρέπει να σκεφτούμε πώς να εκπαιδεύσουμε και αναβαθμίσουμε τους εργαζόμενους. Η τήρηση των δεξιοτήτων που είναι μοναδικά ανθρώπινες είναι επιτακτική ανάγκη, καθώς και η δημιουργία διεπιστημονικών εμπειρογνωμόνων. Αυτή θα είναι η νέα πραγματικότητα της ανθρώπινης εργασίας.
Οι απολαβές ενός ανθρώπινου δυναμικού προσαρμοσμένου στης A.I. θα είναι εκπληκτικές. Οι άνθρωποι θα έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο και θα μπορούν να επικεντρωθούν στην αληθινή καινοτομία, την κριτική σκέψη και την περίπλοκη συλλογιστική, με αποτέλεσμα η παραγωγικότητα της ανθρώπινης εργασίας να ανεβεί στα ύψη. Η ελπίδα είναι ότι αυτό θα συμβαδίσει με την ανθρώπινη ευτυχία.
