Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Ο δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας έχει γίνει η κυρίαρχη δύναμη στη δορυφορική τεχνολογία Διαδικτύου. Ωστόσο ο τρόπος που ασκεί αυτή την επιρροή προκαλούν παγκόσμιο συναγερμό, σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα των New York Times.
Στις 17 Μαρτίου, ο στρατηγός Μαρκ Μίλεϊ, ο πρόεδρος του Μικτού Επιτελείου Στρατού, και ο στρατηγός Βάλερι Ζαλούζνι, ο ηγέτης των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας, είχαν τηλεφωνική επικοινωνία για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι δύο στρατιωτικοί ηγέτες συζήτησαν για τα συστήματα αεράμυνας, αξιολογήσεις πεδίου μάχης και κοινές πληροφορίες σχετικά με τις στρατιωτικές απώλειες της Ρωσίας.
Μίλησαν και για τον Έλον Μασκ.
Ο στρατηγός Ζαλούζνι έθεσε το θέμα της Starlink, της δορυφορικής διαδικτυακής τεχνολογίας που κατασκευάστηκε από την εταιρεία πυραύλων του Μασκ, την SpaceX.
Οι αποφάσεις της Ουκρανίας στο πεδίο της μάχης εξαρτιόνταν από τη συνεχή χρήση της Starlink για επικοινωνίες, είπε ο στρατηγός Ζαλούζνι, και η χώρα του ήθελε να εξασφαλίσει πρόσβαση και να συζητήσει πώς να καλύψει το κόστος της υπηρεσίας.
Ρώτησε επίσης ποια άποψη είχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες για τον Μασκ, που έχει τεράστια επιχειρηματικά συμφέροντα και θολή πολιτική – ωστόσο οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν απάντησαν.
Ο Έλον Μασκ, ο οποίος ηγείται της SpaceX, της Tesla και του Twitter, έχει γίνει ο πιο κυρίαρχος παίκτης στο διάστημα καθώς έχει σταθερά συσσωρεύσει δύναμη στον στρατηγικά σημαντικό τομέα του δορυφορικού Διαδικτύου. Ωστόσο, η ελλιπής ρύθμιση και επίβλεψη, καθώς και το ασταθές στυλ της προσωπικότητας του ανησυχεί ολοένα και περισσότερο τους στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες σε όλο τον κόσμο, με τον τεχνολογικό δισεκατομμυριούχο μερικές φορές να ασκεί την εξουσία του με απρόβλεπτους τρόπους.
Από το 2019, ο Μασκ στέλνει πυραύλους SpaceX στο διάστημα σχεδόν κάθε εβδομάδα που παραδίδουν σε τροχιά δεκάδες δορυφόρους μεγέθους καναπέ.
Οι δορυφόροι επικοινωνούν με τερματικά στη Γη, ώστε να μπορούν να εκπέμπουν internet υψηλής ταχύτητας σε σχεδόν κάθε γωνιά του πλανήτη. Σήμερα, περισσότεροι από 4.500 δορυφόροι Starlink βρίσκονται στον ουρανό, αντιπροσωπεύοντας περισσότερο από το 50% όλων των ενεργών δορυφόρων.
Έχουν ήδη αρχίσει να αλλάζουν τη χροιά του νυχτερινού ουρανού, ενώ τα σχέδια του Μασκ είναι να έχει έως και 42.000 δορυφόρους σε τροχιά τα επόμενα χρόνια.
Ένα παγκόσμιο δορυφορικό δίκτυο. Υπάρχουν πάνω από 4.500 δορυφόροι Starlink σε τροχιά γύρω από τη Γη:
Η δύναμη της τεχνολογίας, η οποία ώθησε την αξία του SpaceX σε σχεδόν 140 δισεκατομμύρια δολάρια, μόλις αρχίζει να γίνεται αισθητή.
Η Starlink είναι συχνά ο μόνος τρόπος για πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε εμπόλεμες ζώνες, απομακρυσμένες περιοχές και μέρη που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές. Χρησιμοποιείται στην Ουκρανία για τον συντονισμό επιθέσεων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τη συλλογή πληροφοριών.
Ακτιβιστές στο Ιράν και την Τουρκία προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν την υπηρεσία ως αντιστάθμιση έναντι των κυβερνητικών ελέγχων. Το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ είναι μεγάλος πελάτης της Starlink, ενώ άλλοι στρατοί, όπως στην Ιαπωνία, δοκιμάζουν την τεχνολογία.
Αλλά ο σχεδόν απόλυτος έλεγχος του δορυφορικού Διαδικτύου από τον Μασκ έχει σημάνει συναγερμό.
Ενώ ο 52χρονος Μασκ χαιρετίζεται ως ιδιοφυής καινοτόμος, μόνος του μπορεί να αποφασίσει να κλείσει την πρόσβαση στο Internet Starlink για έναν πελάτη ή χώρα και έχει τη δυνατότητα να αξιοποιεί ευαίσθητες πληροφορίες που συλλέγει η υπηρεσία.
Τέτοιες ανησυχίες έχουν ενταθεί επειδή καμία εταιρεία ή κυβέρνηση δεν έχει φτάσει κοντά σε κάτι ανάλογο με αυτό που έχει κατασκευάσει.
Στην Ουκρανία, ορισμένοι φόβοι έχουν γίνει αντιληπτοί. Ο Μασκ έχει περιορίσει την πρόσβαση στο Starlink πολλές φορές κατά τη διάρκεια του πολέμου, είπαν άτομα που γνωρίζουν την κατάσταση. Κάποια στιγμή, αρνήθηκε το αίτημα του ουκρανικού στρατού να ενεργοποιήσει το Starlink κοντά στην Κριμαία, το έδαφος που ελέγχεται από τη Ρωσία, επηρεάζοντας τη στρατηγική του πεδίου μάχης. Πέρυσι, παρουσίασε δημόσια ένα «ειρηνευτικό σχέδιο» για τον πόλεμο που – σύμφωνα με τους Ουκρανούς – φαινόταν ευθυγραμμισμένο με τα ρωσικά συμφέροντα.
Ανησυχώντας για την υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογία του Μασκ, οι Ουκρανοί αξιωματούχοι μίλησαν και με άλλους παρόχους δορυφορικού Διαδικτύου, αν και αναγνώριζαν ότι δεν υπάρχει κανένας αντίπαλος της Starlink.
Τουλάχιστον εννέα χώρες – κάποιες από Ευρώπη και Μέση Ανατολή – συζήτησαν επίσης το Starlink με Αμερικανούς αξιωματούχους τους τελευταίους 18 μήνες, με ορισμένες να θέτουν ερωτηματικά για την ισχύ του Μασκ στην τεχνολογία, είπαν δύο αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ που ενημερώθηκαν για τις συζητήσεις. Λίγα έθνη θα εκφράσουν δημόσια τις ανησυχίες τους, από φόβο μήπως αποξενώσουν τον Μασκ, είπαν αξιωματούχοι πληροφοριών και κυβερνοασφάλειας που ενημερώθηκαν για τις συνομιλίες.
Οι αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν πει ελάχιστα δημόσια για το Starlink, καθώς εξισορροπούν τις εγχώριες και γεωπολιτικές προτεραιότητες που σχετίζονται με τον Μασκ, ο οποίος επικρίνει τον Πρόεδρο Μπάιντεν, αλλά η τεχνολογία του οποίου είναι αναπόφευκτη.
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση είναι ένας από τους μεγαλύτερους πελάτες της SpaceX, που χρησιμοποιεί τους πυραύλους της για αποστολές της NASA και εκτοξεύει στρατιωτικούς δορυφόρους επιτήρησης.
Το Υπουργείο Άμυνας επιβεβαίωσε ότι έχει συμβόλαια με τη Starlink, αλλά αρνήθηκε να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες, επικαλούμενο «την κρίσιμη φύση αυτών των συστημάτων».
Κι άλλες κυβερνήσεις είναι επιφυλακτικές. Η Ταϊβάν, η οποία διαθέτει διαδικτυακή υποδομή που θα μπορούσε να είναι ευάλωτη σε περίπτωση κινεζικής εισβολής, είναι απρόθυμη να χρησιμοποιήσει την υπηρεσία εν μέρει λόγω των επιχειρηματικών δεσμών του κ. Μασκ με την Κίνα, δήλωσαν Ταϊβανοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι.
Η Κίνα έχει τις δικές της ανησυχίες. Ο Μασκ είπε πέρυσι ότι το Πεκίνο ζήτησε διαβεβαιώσεις ότι δεν θα ενεργοποιήσει το Starlink εντός της χώρας, όπου το διαδίκτυο ελέγχεται και λογοκρίνεται από το κράτος. Το 2020, η Κίνα εγγράφηκε σε έναν διεθνή οργανισμό για να εκτοξεύσει 13.000 δικούς της δορυφόρους Διαδικτύου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, εν μέρει λόγω των αμφιβολιών για το Starlink και τον Μασκ, διέθεσε επίσης 2,4 δισεκατομμύρια ευρώ, πέρυσι για την κατασκευή ενός δορυφορικού αστερισμού για πολιτική και στρατιωτική χρήση.
Δεν γίνεται πόλεμος χωρίς τους Starlink, λένε οι Ουκρανοί
Κανένα γεγονός δεν έχει δείξει τη δύναμη του Starlink – και την επιρροή του Μασκ – περισσότερο από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Περισσότερα από 42.000 τερματικά Starlink χρησιμοποιούνται τώρα στην Ουκρανία από τον στρατό, τα νοσοκομεία, τις επιχειρήσεις και τις ανθρωπιστικές οργανώσεις. Κατά τη διάρκεια των ρωσικών βομβαρδιστικών εκστρατειών πέρυσι που προκάλεσαν εκτεταμένες διακοπές ρεύματος, οι δημόσιοι φορείς της Ουκρανίας στράφηκαν στο Starlink για να παραμείνουν στο διαδίκτυο.
«Χωρίς το Starlink, δεν μπορούμε να πετάξουμε, δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε», είπε ένας Ουκρανός υποδιοικητής που ακούει στο παρατσούκλι Zub, ή Tooth, και ο οποίος μίλησε στους Times υπό τον όρο της ανωνυμίας για λόγους ασφαλείας.
Η Starlink εισήλθε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, με τη ρώσικη εισβολή, κι όταν μια κυβερνοεπίθεση – που αργότερα αποδόθηκε στη Ρωσία – κατέρριψε ένα δορυφορικό σύστημα που διαχειριζόταν η εταιρεία επικοινωνιών υψηλής ταχύτητας Viasat που χρησιμοποιείτο από τον ουκρανικό στρατό.
Η τεχνολογία —που βρίσκεται σε δάση, χωράφια, χωριά και τοποθετημένη στις οροφές στρατιωτικών οχημάτων— έχει δώσει στον στρατό της Ουκρανίας ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των ρωσικών δυνάμεων. Έδωσε τη δυνατότητα σε ομάδες πυροβολικού, διοικητές και πιλότους να παρακολουθούν πλάνα από drone ταυτόχρονα ενώ συνομιλούν στο διαδίκτυο. Οι χρόνοι απόκρισης από την εύρεση ενός στόχου μέχρι το χτύπημα έχουν μειωθεί σε περίπου ένα λεπτό από σχεδόν 20 λεπτά, είπαν οι στρατιώτες.
Ωστόσο, οι ανησυχίες μεταξύ Ουκρανών και δυτικών αξιωματούχων σχετικά με την κυριαρχία του Μασκ στην τεχνολογία έχουν αυξηθεί, φτάνοντας στο προσκήνιο το περασμένο φθινόπωρο όταν έκανε επανειλημμένα σχόλια για τον πόλεμο, που έθεσαν ερωτήματα σχετικά με τη δέσμευσή του στην υπηρεσία της Starlink στην Ουκρανία.
Τον Σεπτέμβριο, σε μια ιδιωτική εκδήλωση για παγκόσμιες και επιχειρηματικές υποθέσεις στο Άσπεν της Κολωνία, στην οποία συμμετείχε η τότε Πρόεδρος της Βουλής Νάνσι Πελόζι και άλλοι, ο Μασκ πρότεινε ένα ειρηνευτικό σχέδιο για την Ουκρανία που περιελάμβανε την προσάρτηση της ουκρανικής γης από τη Ρωσία. Η πρόταση εξόργισε πολλούς παρευρισκόμενους.
Εκείνη την εποχή, προέκυψαν ερωτήματα σχετικά με το ποιος θα πλήρωνε για την υπηρεσία της Starlink στην Ουκρανία. Η SpaceX είχε αρχικά καλύψει μέρος του κόστους, με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους συμμάχους να παρέχουν επίσης χρηματοδότηση.
Τον ίδιο μήνα, η SpaceX είπε στο Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει τη συμφωνία και ζήτησε από το Πεντάγωνο να αναλάβει τη χρηματοδότηση. Η εταιρεία υπολόγισε το κόστος σε σχεδόν 400 εκατομμύρια δολάρια σε 12 μήνες, σύμφωνα με μια επιστολή της SpaceX που ανέφερε το CNN. η οποία επαληθεύτηκε από τους New York Times.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν έδωσε εντολή σε έναν κορυφαίο αξιωματούχο του Πενταγώνου, τον Κόλιν Καλ, να μεσολαβήσει. Στις 7 Οκτωβρίου, ο Καλ τηλεφώνησε στον Μασκ, ο οποίος εξέφρασε φόβους ότι η Ουκρανία θα χρησιμοποιούσε το Starlink όχι μόνο για να αμυνθεί, αλλά και για να διεξάγει επιθετικές επιχειρήσεις για να ανακτήσει εδάφη που κατέλαβε η Ρωσία, κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντικές ρωσικές στρατιωτικές απώλειες, δήλωσε ένας πρώην αξιωματούχος της κυβέρνησης. Ο Καλ είπε στον Μασκ ότι περισσότεροι άνθρωποι στην Ουκρανία θα υποφέρουν εάν το Starlink έκλεινε.
Ωστόσο, ο Μασκ απενεργοποίησε την πρόσβαση σε ορισμένα τερματικά Starlink στην Ουκρανία. Στα τέλη του περασμένου έτους, περίπου 1,300 τερματικά Starlink που αγοράστηκαν μέσω Βρετανού προμηθευτή σταμάτησαν να λειτουργούν στη χώρα αφού η ουκρανική κυβέρνηση δεν μπορούσε να πληρώσει το μηνιαίο τέλος των 2.500 δολαρίων για το καθένα, είπαν δύο άτομα με γνώση του θέματος.
Η επιρροή του Μασκ έχει συζητηθεί κι αλλού. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ανησυχίες για την κυριαρχία της Starlink επηρέασαν το μπλοκ των 27 εθνών ώστε να διαθέσει 2,4 δισεκατομμύρια ευρώ πέρυσι για έναν «κυρίαρχο» αστερισμό δορυφόρων, που θα εκτοξευθεί το 2027.
«Το διάστημα έχει γίνει ένας πολύ αμφισβητούμενος τομέας όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διαφυλάξει τα ζωτικά της συμφέροντα», δήλωσε ο Τιερί Μπρετόν, ο Ευρωπαίος επίτροπος που επιβλέπει το έργο. «Η Ε.Ε. δεν έχει την πολυτέλεια να βασίζεται σε άλλους».
Για να αντιμετωπίσει τις κυβερνητικές ανάγκες, η SpaceX παρουσίασε πέρυσι μια υπηρεσία που σχετίζεται με το Starlink, το Starshield, που προσέφερε ισχυρότερη ασφάλεια για το χειρισμό διαβαθμισμένου υλικού και την επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων.
Η κυριαρχία του Μασκ στο διάστημα είναι απίθανο να εξισωθεί σύντομα. Τον Μάιο, η Amazon – του άλλου δισεκατομμυριούχου Τζεφ Μπέζος – ετοιμάστηκε να βάλει τους δύο πρώτους δορυφόρους της σε τροχιά, αλλά η εκτόξευση τέθηκε σε αναμονή μετά την ανακάλυψη ενός προβλήματος στις δοκιμές πυραύλων.
Από τότε, ο Μασκ έχει στείλει τουλάχιστον 595 ακόμη δορυφόρους Starlink στο διάστημα.
Με πληροφορίες από New York Times
