Από chatbots μέχρι έξυπνα παιχνίδια: Η τεχνητή νοημοσύνη ανθεί στην Κίνα

Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Με το κεφάλι στα χέρια, ο οκτάχρονος Timmy μουρμούριζε στον εαυτό του καθώς προσπαθούσε να νικήσει ένα ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη σε μια παρτίδα σκάκι.

Όμως αυτό δεν ήταν εκθεσιακός χώρος ή εργαστήριο τεχνητής νοημοσύνης – αυτό το ρομπότ ζούσε σε ένα τραπεζάκι σε ένα διαμέρισμα στο Πεκίνο, μαζί με τον Timmy. Το πρώτο βράδυ που ήρθε στο σπίτι, ο Timmy αγκάλιασε τον μικρό του φίλο ρομπότ πριν πάει για ύπνο. Δεν του έχει δώσει όνομα – ακόμα.

«Είναι σαν ένας μικρός δάσκαλος ή ένας μικρός φίλος», λέει το αγόρι, καθώς δείχνει στη μαμά του την επόμενη κίνηση που σκεφτόταν στη σκακιέρα. Λίγα λεπτά αργότερα, το ρομπότ φώναξε: «Συγχαρητήρια! Κέρδισες!» Με τα στρογγυλα του μάτια να αναβοσβήνουν, άρχισε να αναδιατάσσει τα κομμάτια για να ξεκινήσει ένα νέο παιχνίδι καθώς συνέχισε: «Έχω δει την ικανότητά σου, θα τα πάω καλύτερα την επόμενη φορά».

Η Κίνα αγκαλιάζει την τεχνητή νοημοσύνη στην προσπάθειά της να γίνει τεχνολογική υπερδύναμη μέχρι το 2030. Το DeepSeek, το πρωτοποριακό κινεζικό chatbot που τράβηξε την προσοχή του κόσμου τον Ιανουάριο, ήταν μόνο ο πρώτος υπαινιγμός αυτής της φιλοδοξίας.

Τα χρήματα εισρέουν σε επιχειρήσεις τεχνητής νοημοσύνης που αναζητούν περισσότερα κεφάλαια, τροφοδοτώντας τον εγχώριο ανταγωνισμό. Υπάρχουν περισσότερες από 4.500 εταιρείες που αναπτύσσουν και πωλούν τεχνητή νοημοσύνη, τα σχολεία στο Πεκίνο εισάγουν μαθήματα τεχνητής νοημοσύνης για μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αργότερα φέτος και τα πανεπιστήμια αύξησαν τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων για φοιτητές που σπουδάζουν τεχνητή νοημοσύνη.

«Είναι μια αναπόφευκτη τάση. Θα συνυπάρξουμε με την τεχνητή νοημοσύνη», λεει η μαμά του Timmy, Yan Xue. «Τα παιδιά πρέπει να τη γνωρίσουν όσο το δυνατόν νωρίτερα. Δεν πρέπει να την απορρίψουμε» Η ίδια επιθυμεί να μάθει ο γιος της τόσο σκάκι όσο και το επιτραπέζιο παιχνίδι στρατηγικής Go – το ρομπότ τα κάνει και τα δύο, γεγονός που την έπεισε ότι η τιμή των 800 δολ ήταν μια καλή επένδυση. Οι δημιουργοί του σχεδιάζουν ήδη να προσθέσουν ένα πρόγραμμα διδασκαλίας ξένων γλωσσών.

Ίσως αυτό ήλπιζε το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα όταν δήλωσε το 2017 ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα ήταν «η κύρια κινητήρια δύναμη» της προόδου της χώρας. Ο Πρόεδρος Xi Jinping ποντάρει τώρα πολλά σε αυτη, καθώς η επιβραδυνόμενη κινεζική οικονομία αντιμετωπίζει το πλήγμα των δασμών από τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της, τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το Πεκίνο σχεδιάζει να επενδύσει 10 τρις γιουάν Κίνας (1,4 τρισ δολ) τα επόμενα 15 χρόνια, καθώς ανταγωνίζεται την Ουάσιγκτον για να κερδίσει το πλεονέκτημα στην προηγμένη τεχνολογία. Η χρηματοδότηση της τεχνητής νοημοσύνης έλαβε ακόμη μια ώθηση στην ετήσια πολιτική συγκέντρωση της κυβέρνησης. Αυτό έρχεται μετά από ένα επενδυτικό ταμείο – AI 60 δις γιουάν που δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο, λίγες μέρες αφότου οι ΗΠΑ ενίσχυσαν περαιτέρω τους ελέγχους των εξαγωγών για προηγμένα τσιπς και τοποθέτησαν περισσότερες κινεζικές εταιρείες στη μαύρη λίστα εμπορίου.

Όμως το DeepSeek έχει δείξει ότι οι κινεζικές εταιρείες μπορούν να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια. Και αυτό είναι που έχει εκπλήξει τους ειδικούς της Silicon Valley και του κλάδου – δεν περίμεναν ότι η Κίνα θα τους φτάσει τόσο σύντομα.

Κούρσα μεταξύ δράκων

Το μηχάνημα του Timmy προέρχεται από την εταιρεία SenseRobot, η οποία προσφέρει ένα ευρύ φάσμα όσο αφορά τις ικανότητες των ρομπότ – τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης χαιρέτησαν μια προηγμένη έκδοση το 2022 που κέρδισε τους Grand Masters του σκακιού στους σχετικούς αγώνες.

«Οι γονείς θα ρωτήσουν για την τιμή, μετά θα με ρωτήσουν από πού είμαι. Περιμένουν να έχω έρθει από τις ΗΠΑ ή την Ευρώπη. Φαίνονται έκπληκτοι που είμαι από την Κίνα», λέει χαμογελώντας ο διευθυντης marketing της εταιρειας, Tommy Tang. «Πάντα θα υπάρχει ένα ή δύο δευτερόλεπτα σιωπής όταν λέω ότι είμαι από την Κίνα». Η εταιρεία του έχει πουλήσει περισσότερα από 100.000 ρομπότ και τώρα έχει συμβόλαιο με μια μεγάλη αλυσίδα σούπερ μάρκετ στις ΗΠΑ, την Costco.

Ένα από τα μυστικά της επιτυχίας της μηχανικής μάθησης της Κίνας είναι οι νέοι της. Το 2020, περισσότεροι από 3,5 εκατομμύρια φοιτητές της χώρας αποφοίτησαν με πτυχία στις επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά, πιο γνωστά ως STEM. Αυτό είναι περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο – και το Πεκίνο θέλει να το αξιοποιήσει. «Η οικοδόμηση δύναμης στην εκπαίδευση, την επιστήμη και το ταλέντο είναι κοινή ευθύνη», είπε ο Xi στους ηγέτες του κόμματος την περασμένη εβδομάδα.

Από τότε που η Κίνα άνοιξε την οικονομία της στον κόσμο στα τέλη της δεκαετίας του 1970, «πέρασε μια διαδικασία συσσώρευσης ταλέντων και τεχνολογίας», λέει ο Abbott Lyu, αντιπρόεδρος της Whalesbot με έδρα τη Σαγκάη, μιας εταιρείας που κατασκευάζει παιχνίδια τεχνητής νοημοσύνης. «Σε αυτή την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, έχουμε πάρα πολλούς μηχανικούς και είναι απίστευτα εργατικοί».

Πίσω του, ένας δεινόσαυρος φτιαγμένος από τουβλάκια διαφόρων χρωμάτων βρυχάται και ζωντανεύει. Ελέγχεται μέσω κώδικα που ενσωματωνεται σε smartphone από ένα επτάχρονο παιδί. Η εταιρεία αναπτύσσει παιχνίδια για να βοηθήσει τα παιδιά ηλικίας έως τριών ετών να μάθουν κώδικα. Κάθε πακέτο με τουβλάκια συνοδεύεται από ένα φυλλάδιο κωδικών. Τα παιδιά μπορούν στη συνέχεια να επιλέξουν τι θέλουν να φτιάξουν και να μάθουν πώς να το κάνουν. Το φθηνότερο παιχνίδι πωλείται για περίπου 40 δολ. «Υπάρχουν άλλες χώρες που διαθέτουν ρομπότ εκπαίδευσης τεχνητής νοημοσύνης, αλλά όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα και το έξυπνο υλικό, η Κίνα τα πάει καλύτερα», λέει ο Lyu.

Η επιτυχία του DeepSeek μετέτρεψε τον Διευθύνοντα Σύμβουλό της Liang Wenfeng σε εθνικό ήρωα και «αξίζει 10 δισεκατομμύρια γιουάν διαφήμισης για τη βιομηχανία τεχνητής νοημοσύνης της Κίνας», προσθέτει. «Έχει ενημερώσει το κοινό ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απλώς μια έννοια αλλά ότι μπορεί πράγματι να αλλάξει τις ζωές των ανθρώπων. Έχει εμπνεύσει την περιέργεια του κοινού».

Έξι εγχώριες εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης, συμπεριλαμβανομένης αυτής του DeepSeek, έχουν πλέον το παρατσούκλι τους στο διαδίκτυο: «έξι μικροί δράκοι της Κίνας» – οι άλλες πέντε είναι οι Unitree Robotics, Deep Robotics, BrainCo, Game Science και Manycore Tech.

Μερικές από αυτές βρέθηκαν σε μια πρόσφατη έκθεση τεχνητής νοημοσύνης στη Σαγκάη, όπου οι μεγαλύτερες κινεζικές εταιρείες του κλάδου επέδειξαν τις προόδους τους, από ρομπότ έρευνας και διάσωσης έως ένας σκύλος ο οποίος περιπλανιόταν στις αίθουσες ανάμεσα στους επισκέπτες.

Σε έναν πολυσύχναστο εκθεσιακό χώρο, δύο ομάδες ανθρωποειδών ρομπότ έπαιξαν έναν αγώνα ποδοσφαίρου, με κόκκινες και μπλε φανέλες. Οι μηχανές έπεφταν όταν συγκρούονταν και ένας από τους παίκτες μάλιστα απομακρύνθηκε από το γήπεδο με φορείο από τον άνθρωπο – χειριστή τους, που ήθελε να συνεχίσει το αστείο.

Ήταν δύσκολο να χάσει κανείς τον αέρα του ενθουσιασμού μεταξύ των προγραμματιστών στον απόηχο του DeepSeek. «Deepseek σημαίνει ότι ο κόσμος ξέρει ότι είμαστε εδώ», είπε ο Yu Jingji, ένας 26χρονος μηχανικός.

Υπάρχει έλεγχος των δεδομένων;

Όμως, καθώς ο κόσμος μαθαίνει για τις δυνατότητες τεχνητής νοημοσύνης της Κίνας, υπάρχουν επίσης ανησυχίες σχετικά με το τι επιτρέπει η τεχνητή νοημοσύνη στην κινεζική κυβέρνηση να μάθει για τους χρήστες της.

Η τεχνητή νοημοσύνη διψάει για δεδομένα – όσο περισσότερα συσσωρεύει, τόσο πιο έξυπνη γίνεται και με περίπου ένα δισεκατομμύριο χρήστες κινητών τηλεφώνων σε σύγκριση με λίγο περισσότερους από 400 εκατομμύρια στις ΗΠΑ, το Πεκίνο έχει ένα πραγματικό πλεονέκτημα.

Η Δύση, οι σύμμαχοι της και πολλοί ειδικοί σε αυτές τις χώρες πιστεύουν ότι τα δεδομένα που συλλέγονται από κινεζικές εφαρμογές όπως το DeepSeek, το RedNote ή το TikTok είναι προσβάσιμα από τη Κινεζικη Κυβέρνηση. Κάποιοι επισημαίνουν τον νόμο περί εθνικών πληροφοριών της χώρας ως απόδειξη αυτού.

Ωστόσο, κινεζικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της ByteDance, στην οποία ανήκει το TikTok, λένε ότι ο νόμος επιτρέπει την προστασία ιδιωτικών εταιρειών και προσωπικών δεδομένων. Παντως, η υποψία ότι τα δεδομένα χρηστών των ΗΠΑ στο TikTok θα μπορούσαν να καταλήξουν στα χέρια της κινεζικής κυβέρνησης οδήγησε την απόφαση της Ουάσιγκτον να απαγορεύσει (προσωρινά) την εξαιρετικά δημοφιλή εφαρμογή.

Ο ίδιος φόβος – όπου οι ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις εθνικής ασφάλειας – πλήττει το Deepseek. Η Νότια Κορέα απαγόρευσε τα νέα downloads του DeepSeek, ενώ η Ταϊβάν και η Αυστραλία έχουν απαγορεύσει την εφαρμογή από συσκευές που χρησιμοποιούνται από την κυβέρνηση. Οι κινεζικές εταιρείες γνωρίζουν αυτές τις ευαισθησίες και ο Tang έσπευσε να πει στο BBC ότι «η ιδιωτικότητα ήταν κόκκινη γραμμή» για την εταιρεία του. Το Πεκίνο συνειδητοποιεί επίσης ότι αυτό θα είναι μια πρόκληση στην προσπάθειά του να είναι παγκόσμιος ηγέτης στην τεχνητή νοημοσύνη.

«Η ταχεία άνοδος του DeepSeek έχει προκαλέσει εχθρικές αντιδράσεις από ορισμένους στη Δύση», σημείωσε ένα σχόλιο στην εφημερίδα Beijing Daily, προσθέτοντας ότι «το περιβάλλον ανάπτυξης για τα μοντέλα AI της Κίνας παραμένει εξαιρετικά αβέβαιο». Όμως οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης της Κίνας δεν πτοούνται. Αντίθετα, πιστεύουν ότι η λιτή καινοτομία θα τους κερδίσει ένα αναμφισβήτητο πλεονέκτημα – επειδή ο ισχυρισμός του DeepSeek ότι θα μπορούσε να ανταγωνιστεί το ChatGPT με ένα κλάσμα του κόστους ηταν που συγκλόνισε τον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης.

Έτσι, η πρόκληση της μηχανικής μάθησης είναι πώς να φτιάξει κανείς περισσότερα, με λιγότερα. «Αυτή ήταν η Mission Impossible μας», λεει ο Tang. Η εταιρεία του διαπίστωσε ότι ο ρομποτικός βραχίονας που χρησίμευε για τη μετακίνηση πιονιών σκακιού ήταν εξαιρετικά ακριβός στην παραγωγή και θα ανέβαζε την τιμή σε περίπου 40.000 δολάρια. Έτσι, προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν την τεχνητή νοημοσύνη για να βοηθήσουν τη δουλειά των μηχανικών και να βελτιώσουν τη διαδικασία κατασκευής. Ο Tang ισχυρίζεται ότι έχει μειώσει το κόστος κατασκευης στα 1.000 δολ. «Αυτό είναι καινοτομία», λέει. «Η τεχνητή νοημοσύνη έχει πλέον ενσωματωθεί στη διαδικασία κατασκευής».

Αυτό θα μπορούσε να έχει μεγάλες επιπτώσεις καθώς η Κίνα εφαρμόζει την τεχνητή νοημοσύνη σε τεράστια κλίμακα. Τα κρατικά μέσα δείχνουν ήδη εργοστάσια γεμάτα ανθρωποειδή ρομπότ. Τον Ιανουάριο, η κυβέρνηση είπε ότι θα προωθήσει την ανάπτυξη ανθρωποειδών ρομπότ που λειτουργούν με AI για να βοηθήσουν στη φροντίδα του ταχέως γηράσκοντος πληθυσμού της.

Ο Xi έχει δηλώσει επανειλημμένα την «τεχνολογική αυτάρκεια» ως βασικό στόχο, πράγμα που σημαίνει ότι η Κίνα θέλει να δημιουργήσει τα δικά της προηγμένα τσιπς, για να αντισταθμίσει τους περιορισμούς στις εξαγωγές των ΗΠΑ που θα μπορούσαν να εμποδίσουν τα σχέδιά της.

Ο Κινέζος ηγέτης γνωρίζει ότι βρίσκεται σε μια μακρά κούρσα – η Beijing Daily προειδοποίησε πρόσφατα ότι η στιγμή του DeepSeek δεν ήταν η στιγμή για «θριαμβευτικές εκδηλώσεις» επειδή η Κίνα είναι ακόμη σε «λειτουργία catch-up».

Ο Πρόεδρος Xi επενδύει πολλά σε τεχνητή νοημοσύνη, ρομπότ και προηγμένη τεχνολογία προετοιμάζοντας έναν μαραθώνιο που πιστεύει ότι η Κίνα θα κερδίσει τελικά.

Πηγή: BBC News