Αποστολή: Σωτήρης Σκουλούδης
Η χώρα μας, με τη μακραίωνη παράδοση της δραστηριοποίησης του λαού στη θάλασσα, βρίθει από ενάλιες αρχαιότητες, πολλές εκ των οποίων παραμένουν ακόμα «κρυμμένες» σε κάποιον βυθό, «περιμένοντας» την κατάλληλη στιγμή για να ανακαλυφθούν ώστε να ρίξουν φως στο γνωστό ή άγνωστο παρελθόν μας.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Μια τέτοια «βυθισμένη πολιτεία», ελάχιστα γνωστή αν και πολύ εντυπωσιακή και προσβάσιμη, βρίσκεται στον Όρμο του Αγίου Βλασσίου, στην παραλία «Καλυμνιός» της Αρχαίας Επιδαύρου. Σε ελάχιστη απόσταση από την ακτή και σε βάθος μόλις 2 μέτρων, οι επισκέπτες μπορούν με μάσκα ή με μικρά μακροβούτια να κολυμπήσουν στην κυριολεξία μέσα στην… ιστορία.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Το συγκεκριμένο μνημείο, κηρυγμένο ως αρχαιολογικός χώρος από το 1998, αποτελεί μια μεγάλη αγροτική ρωμαϊκή έπαυλη (Villa Rustica)Πρόκειται για τη «βυθισμένη πολιτεία της Αργολίδας» όπου στέκουν ακόμα στον βυθό τα αρχαία καταποντισμένα ερείπια. Αποτυπωμένα από αερόστατο τη δεκαετία του 1970, αποτελούν ακόμα ουσιαστικά «κρυμμένο θησαυρό» για την αρχαιολογία, μιας και δεν έχει γίνει επίσημη ανασκαφή, η οποία ωστόσο σχεδιάζεται για το επόμενο διάστημα, αφού οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για πραγματική… «Πολιτεία» στον βυθό της Επιδαύρου.
Το συγκεκριμένο μνημείο, κηρυγμένο ως αρχαιολογικός χώρος από το 1998, αποτελεί μια μεγάλη αγροτική ρωμαϊκή έπαυλη (Villa Rustica), που φιλοξενούσε μεγάλο αριθμό ανθρώπων, όπως και αγαθών, όπως υποδεικνύουν τα τεράστια πιθάρια, ορατά από τον κολυμβητή!
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Το zougla.gr βούτηξε στη «Βυθισμένη Πολιτεία». Δείτε όσα αντικρίσαμε:
Δείτε το εναέριο βίντεο του haanity:
Ελληνο-ιταλική σύμπραξη για τη διάσωση της «Βυθισμένης Πολιτείας»
Το σπουδαίο αρχαιολογικό μνημείο πλέον βγαίνει από την «αφάνεια του βυθού», καθώς ήδη ξεκίνησαν συστηματικές εργασίες συντήρησης και ανάδειξης του, με παράλληλη ανασκαφή ολόκληρης της περιοχής, από την οποία αναμένονται «εκπλήξεις»! Μέχρι τώρα άλλωστε, το μόνο ουσιαστικό που έχει γίνει για το μνημείο ήταν μια απλή αποτύπωση με αερόστατο τη δεκαετία του 1970.
Από το καλοκαίρι του 2017 όμως ξεκίνησε μια σύμπραξη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων με την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή (στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Bluemed), που θεμελιώθηκε με την υπογραφή Πρωτοκόλλου Συνεργασίας μεταξύ της Εφορείας και του ISCR της Ρώμης. Μετά από τα θεωρητικά μαθήματα, ξεκίνησαν εργασίες για τη συντήρηση των αρχαιοτήτων, κυρίως για την αντιμετώπιση της βιοδιάβρωσης.
Τα καλοκαίρια του 2018 και του 2019 θα συνεχιστούν οι εργασίες μεταξύ των Ελλήνων και των -πολύ έμπειρων σε τέτοιες δραστηριότητες- Ιταλών επιστημόνων, υπό τον συντονισμό της Δρ. Παναγιώτας Γαλιατσάτου, Καταδυόμενης Αρχαιολόγου της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και της Δρ. Barbara Davidde, από την Ιταλική Σχολή Αρχαιοτήτων.
Η Δρ. Π. Γαλιατσάτου εξηγεί στο zougla.gr:
«Μετά τα θεωρητικά μαθήματα εφαρμόστηκαν μέθοδοι συντήρησης των αρχαιοτήτων, αντίστοιχες με αυτές που ακολουθούνται στη βυθισμένη πόλη Baiae στον κόλπο της Νάπολης. Είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο γίνεται σε ελληνικό ενάλιο μνημείο. Με ειδικά εργαλεία καθαρίστηκαν τοίχοι και ακολουθήθηκαν ειδικές τεχνικές ώστε να μην καταστρέφονται από τη θαλάσσια διάβρωση ή τους επισκέπτες. Τα επόμενα δύο χρόνια θα συνεχιστούν οι εργασίες συντήρησης και ταυτόχρονα θα γίνουν ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή».
«Έχουμε σοβαρές ενδείξεις αλλά και παλαιότερες μαρτυρίες από ντόπιους ότι υπάρχουν κι άλλα σημαντικά μνημεία στην περιοχή, τα οποία ευελπιστούμε να ανακαλύψουμε με την ανασκαφή», τονίζει με ενθουσιασμό η Δρ. Π. Γαλιατσάτου, υπογραμμίζοντας ότι, ιδίως στην περιοχή του αρχαίου λιμένα, ίσως βρεθούν και πρωθύστερα υποβρύχια ερείπια, που να ανάγονται στους αρχαϊκούς χρόνους ή τους κλασικούς χρόνους.
Σύμφωνα με την αρχαιολογική έρευνα, η «Βυθισμένη Πολιτεία», όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, είναι μια μεγάλη αγροτική ρωμαϊκή έπαυλη (Villa Rustica), στην οποία κατοικούσαν εύποροι Ρωμαίοι καθώς και το προσωπικό τους.
Εξυπηρετούσε μάλιστα ως «αποθήκη πλεονάσματος», όπου τοποθετούνταν μεγάλος αριθμός αγαθών, εξ ου και τα περίπου 30 μεγάλα πιθάρια που βρίσκονται στον βυθό και καταδεικνύουν τον μεγάλο όγκο της παραγωγής. Άλλωστε, η Επίδαυρος ήταν η «αμπελόεσσα» για τον Όμηρο…
Ακούστε τη συνέντευξή της Δρ. Παναγιώτας Γαλιατσάτου:
Δείτε φωτογραφίες:
Το ιστορικό της περιοχής
Η Μαργαρίτα Σκαμαντζάρη, Αγρονόμος & Τοπογράφος Μηχανικός, MSc στην Προστασία Μνημείων, ασχολήθηκε εκτενώς με το συγκεκριμένο ενάλιο μνημείο, στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής της εργασίας που εκπονήθηκε για το Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (Δ.Π.Μ.Σ) «Προστασία Μνημείων», Συντήρηση και Αποκατάσταση Ιστορικών Κτιρίων και Συνόλων της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Ε.Μ.Π.
Στο zougla.gr περιγράφει τα εξής:
«Η Επίδαυρος υπήρξε, λόγω της θέσης της κυρίως, ένα από τα σημαντικά λιμάνια της αρχαιότητας. Βρίσκεται στην απόληξη μιας φυσικής εξόδου της Αργολίδας στο Σαρωνικό κόλπο. Ο αμμώδης αιγιαλός της, που χωρίζεται με τη μικρή χερσόνησο-ακρόπολη, που σήμερα ονομάζεται Νησί, σχηματίζει ένα διπλό ασφαλές λιμάνι. Εκτός από τα χερσαία ερείπια, στην περιοχή της αρχαίας Επιδαύρου επισημάνθηκε και ενάλιο, αρχαιολογικό απόθεμα.
Η προστασία των ενάλιων καταλοίπων από τους αρχαιοκάπηλους έκανε επιτακτική την ανάγκη ακριβούς εντοπισμού και αποτύπωσής τους. Στο έργο αυτό συνέβαλε ο αρχαιολόγος Χαράλαμπος Β. Κριτζάς, ο οποίος με τη βοήθεια του αρχιτέκτονα Julian Whittlesey, πραγματοποίησε το 1971 αεροφωτογράφιση της περιοχής. Από την έρευνα αναδείχθηκαν λείψανα των αρχαίων λιμενικών εγκαταστάσεων, αρχιτεκτονικά λείψανα, αδιάγνωστα κατάλοιπα τοίχων διάφορων κατασκευών, καθώς και μια συστάδα από τρία οικοδομήματα, που πιθανόν αποτελούσαν ταπεινές κατοικίες.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα άριστα σωζόμενο κτίριο, το οποίο εντοπίζεται 45μ. περίπου από την ακτή, με το μακρό του άξονα να έχει προσανατολισμό από βορρά προς νότο. Ο χαρακτήρας του κτίσματος δεν έχει προσδιοριστεί, ωστόσο επικρατέστερη είναι η άποψη πως πρόκειται για έπαυλη-αγροικία των ρωμαϊκών χρόνων. Η περιοχή χαρακτηρίστηκε ως θαλάσσιος αρχαιολογικός χώρος το 1998, σύμφωνα με το ΦΕΚ Β/1236/8-12-98.
Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι συνήθως ο πιο επικίνδυνος και μπορεί να προκαλέσει αρκετές βλάβες, κάτι που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια των επί τόπου εργασιών στην περιοχήΜέχρι σήμερα δεν έχει πραγματοποιηθεί ποτέ ανασκαφή και συστηματική έρευνα στη συγκεκριμένη ενάλια θέση, ενώ δεν έχει γίνει και κάποια ουσιαστική σύνδεση και ερμηνεία ανάμεσα στα ενάλια κατάλοιπα της περιοχής, τόσο μεταξύ τους, όσο και με τα χερσαία ευρήματα, τα οποία και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τα ενάλια ευρήματα. Η παραλία και κατά συνέπεια και τα ενάλια κατάλοιπα είναι προσβάσιμα στο ευρύ κοινό, χωρίς να υπάρχει κάποιος έλεγχος.
Ειδικότερα τους καλοκαιρινούς μήνες η προσέλευση των επισκεπτών για να δουν από κοντά τη λεγόμενη «βυθισμένη πολιτεία» είναι πολύ μεγάλη και αρκετοί καταφθάνουν με μικρές βάρκες στην περιοχή για να προσεγγίσουν όσο πιο κοντά γίνεται τα ευρήματα. Το γεγονός αυτό εγκυμονεί βέβαια πολλούς κινδύνους για τα ενάλια κατάλοιπα, καθώς ο ανθρώπινος παράγοντας είναι συνήθως ο πιο επικίνδυνος και μπορεί να προκαλέσει αρκετές βλάβες, κάτι που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια των επί τόπου εργασιών στην περιοχή. Τέλος, στην παραλία έχουν τοποθετηθεί πινακίδες με την αναγραφή «Βυθισμένη πολιτεία» («Sunken city»), ακριβώς για να προσεγγίζουν όσο το δυνατόν περισσότερους επισκέπτες».
Περιηγηθείτε στη Βυθισμένη Πολιτεία, από το κινητό σας, σε… 3D!
Ερωτώμενη για το αντικείμενο της μεταπτυχιακής της εργασίας, η Μαργαρίτα Σκαματζάρη εξηγεί τον τρόπο που η αρχαία μας κληρονομιά, χάρη στην επιστήμη και την τεχνολογία, μπορεί να γίνει προσβάσιμη σε… όλους!
«Σκοπός της μεταπτυχιακής μου εργασίας ήταν η καταγραφή και γεωμετρική τεκμηρίωση των ενάλιων καταλοίπων, με την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας και την εφαρμογή όσο το δυνατόν πιο οικονομικών λύσεων και εξοπλισμού για τη λεπτομερή και πλήρη αποτύπωση του χώρου. Ένας ακόμη στόχος ήταν η προστασία, προβολή και ανάδειξη της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς με την ανάπτυξη εφαρμογών εικονικής πραγματικότητας, καθιστώντας την έτσι προσβάσιμη στο ευρύ κοινό και ευαισθητοποιώντας το απέναντι σε αυτή με σκοπό την ενεργό συμμετοχή του στην προστασία και τη διαχείριση αυτής.
Οι ενάλιες αρχαιότητες αποτελούν σημαντικό και ιδιαίτερο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ η αντιμετώπιση και διαχείρισή τους αποτελούν «ανεξερεύνητα ακόμη νερά». Η ενάλια πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι αποκομμένη από τα χερσαία ευρήματα και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ξεχωριστά, εφόσον τα ενάλια κτιριακά κατάλοιπα, τα κινητά ευρήματα, τα ναυάγια συνδέονται με χερσαία ευρήματα και αρχαιολογικούς χώρους ή ακόμα και μεταξύ τους αναπτύσσοντας δίκτυα και διαμορφώνοντας έτσι ενιαίους αρχαιολογικούς χώρους και ενότητες.
«Η τρισδιάστατη απόδοση ενός μνημείου και ειδικά ενάλιων αρχαιοτήτων, είναι μια διαδικασία πρόκληση, αφού οι ιδιαιτερότητες και η λεπτομέρεια που παρουσιάζει τόσο το αντικείμενο όσο και το υδάτινο περιβάλλον κάνουν ξεχωριστή, δύσκολη και αρκετά πολύπλοκη τη διαδικασία αυτή»Η τρισδιάστατη απόδοση ενός μνημείου και ειδικά ενάλιων αρχαιοτήτων, είναι μια διαδικασία πρόκληση, αφού οι ιδιαιτερότητες και η λεπτομέρεια που παρουσιάζει τόσο το αντικείμενο όσο και το υδάτινο περιβάλλον κάνουν ξεχωριστή, δύσκολη και αρκετά πολύπλοκη τη διαδικασία αυτή. Στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής εργασίας υλοποιήθηκαν γεωδαιτικές μετρήσεις, ενώ πραγματοποιήθηκε και η λήψη φωτογραφιών με στόχο τη δημιουργία του τρισδιάστατου μοντέλου της ρωμαϊκής έπαυλης και την παραγωγή σχεδίων για τα ενάλια κατάλοιπα της περιοχής.
Επίσης, αναπτύχθηκαν μια εφαρμογή εικονικής περιήγησης, καθώς και μια εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας με τη χρήση κατάλληλου εξοπλισμού. Οι συγκεκριμένες εφαρμογές προσφέρουν στον χρήστη τη δυνατότητα να επισκεφτεί εικονικά τα κατάλοιπα της ρωμαϊκής έπαυλης της Αρχαίας Επιδαύρου χωρίς να βρίσκεται in situ στην περιοχή. Μέσω των εφαρμογών ο χρήστης αντιλαμβάνεται τους βασικούς χώρους της έπαυλης και ταυτόχρονα του παρέχονται ορισμένες ιστορικές πληροφορίες για τα ενάλια κατάλοιπα της περιοχής.
Αξίζει να σημειωθεί πως ένα ιδιαίτερο ζήτημα που προκύπτει από αυτού του είδους τις εφαρμογές, αφορά στον τρόπο και το χώρο όπου αυτές παρουσιάζονται και εφαρμόζονται, καθώς και στις πληροφορίες και λεπτομέρειες που προσφέρουν στο χρήστη. Οι εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας εγείρουν αρκετούς προβληματισμούς εν γένει και ειδικότερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, οπότε είναι σημαντικό να επισημανθεί πως τέτοιου είδους εφαρμογές θα πρέπει να εντάσσονται στο πλαίσιο ενός μουσείου ή αρχαιολογικού χώρου, προς όφελος του πολιτισμού».
Δείτε ακόμη:
«Μετά τα θεωρητικά μαθήματα εφαρμόστηκαν μέθοδοι συντήρησης των αρχαιοτήτων, αντίστοιχες με αυτές που ακολουθούνται στη βυθισμένη πόλη Baiae στον κόλπο της Νάπολης. Είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο γίνεται σε ελληνικό ενάλιο μνημείο. Με ειδικά εργαλεία καθαρίστηκαν τοίχοι και ακολουθήθηκαν ειδικές τεχνικές ώστε να μην καταστρέφονται από τη θαλάσσια διάβρωση ή τους επισκέπτες. Τα επόμενα δύο χρόνια θα συνεχιστούν οι εργασίες συντήρησης και ταυτόχρονα θα γίνουν ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή».
.JPG)
