Μόλις μία γυναίκα γεννήσει, ο γυναικολόγος κόβει τον ομφάλιο λώρο του νεογνού και σε δεύτερο χρόνο, όταν ο πλακούντας αποκολληθεί, πλακούντας και ομφάλιος λώρος πετιούνται ως μη χρήσιμα πλέον.
Σήμερα όμως η επιστήμη δίνει την δυνατότητα στους γονείς να επιλέξουν εγκαίρως την συλλογή και την φύλαξη ομφαλοπλακουντιακού αίματος (που περιέχει αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα και μικρό ποσοστό μεσεγχυματικών κυττάρων) αλλά και την φύλαξη τμήματος του ομφαλίου λώρου (που είναι πλούσιος σε μεσεγχυματικά κύτταρα).
Η φύλαξη των κυττάρων αυτών γίνεται με σκοπό την μελλοντική χρήση τους για μεταμόσχευσή τους σε πάσχων άτομο. Είναι λάθος να πιστεύουν οι γονείς ότι πρόκειται πάντα για αυτόλογη μεταμόσχευση, δηλαδή ότι αν το παιδί τους νοσήσει, θα του μεταμοσχευτούν τα δικά του βλαστοκύτταρα, ειδικά όταν πρόκειται να θεραπευθεί κάποιο αιματολογικό νόσημα. Αν το παιδί νοσήσει, αυτό σημαίνει ότι το γενετικό του υλικό εμπεριέχει γονίδια, τα οποία όταν «διαβαστούν» προκαλούν την νόσο. Επομένως χρειάζεται βλαστοκύτταρα από έναν άλλον άνθρωπο, που είναι συμβατός με το δικό του ανοσολογικό σύστημα και –κυρίως- είναι υγιής.
Καθίσταται λοιπόν σαφές πως το νεογνό «δωρίζει» τα κύτταρά του και για κάποιο άλλο μέλος της οικογένειάς του και για το ίδιο και για κάποιο άλλο άτομο με συμβατό ανοσολογικό σύστημα. Ο λόγος που συστήνεται αυτό είναι ότι αν υπάρξει η ανάγκη μεταμόσχευσης μυελού των οστών η πιθανότητα ιστοσυμβατότητας ανάμεσα σε μέλη της οικογένειας είναι 25% ενώ με τα βλαστοκύτταρα το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 50%.
Δυστυχώς είναι λίγες ακόμη οι περιπτώσεις στις οποίες έχει καταγραφεί επιτυχής μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων αλλά οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι τα επόμενα χρόνια, που οι μέθοδοι θα έχουν βελτιωθεί, θα δοθεί λύση σε αρκετά νοσήματα.
Ένα από τα πλέον σημαντικά προβλήματα, που ενέχονται στην όλη διαδικασία, είναι το ποσοστό απόρριψης των δειγμάτων, που συλλέγονται λόγω ακαταλληλότητας και το οποίο κυμαίνεται από 65 έως και 70% σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά δεδομένα της δημόσιας τράπεζας ομφαλοπλακουντιακού αίματος.
Δείγματα με μικρότερη ποσότητα αίματος από την προβλεπόμενη, που έχουν θρόμβους αίματος, που δεν έχουν μεταφερθεί σωστά στην τράπεζα φύλαξης ή έχουν επιμολυνθεί, απορρίπτονται ως ακατάλληλα. Οι συνθήκες φύλαξης και η διαχείριση τους σε περίπτωση, που η τράπεζα φύλαξης για κάποιον λόγο αναστείλει την λειτουργία της είναι ακόμα ένα θέμα, που οι γονείς θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη πριν την οριστική τους επιλογή.
Στην Ελλάδα οι γονείς που ενδιαφέρονται να προχωρήσουν σε φύλαξη των βλαστοκυττάρων έχουν δύο επιλογές. Είτε να απευθυνθούν σε μία ιδιωτική τράπεζα φύλαξης βλαστοκυττάρων είτε στην δημόσια τράπεζα (Ελληνική Τράπεζα Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος).
Στην περίπτωση της δημόσιας τράπεζας στην ουσία πρόκειται για δωρεά βλαστοκυττάρων. Οι γονείς δηλαδή δωρίζουν στην τράπεζα τα βλαστοκύτταρα του παιδιού τους, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν –στην περίπτωση που το δείγμα κριθεί κατάλληλο- είτε στην έρευνα, είτε σε κάποιον άγνωστο, που θα κριθεί ιστοσυμβατός. Επειδή ακριβώς πρόκειται για δωρεά, οι γονείς δεν χρεώνονται κάποιο ποσό για την φύλαξη των βλαστοκυττάρων αλλά επωμίζονται το κόστος της μεταφοράς τους στην τράπεζα. Δεν απολαμβάνουν ιδιαίτερης μεταχείρισης αλλά έχουν ίσα δικαιώματα πρόσβασης στην τράπεζα και αναζήτησης ιστοσυμβατού δότη με όλους τους υπόλοιπους. Δηλαδή, με ένα μικρό αντίτιμο, αυτό της μεταφοράς (αν είναι εκτός Αθήνών, όπου εδρεύει η δημόσια τράπεζα) μπορούν να συμβάλουν στο να δημιουργηθεί μία δεξαμενή βλαστοκυττάρων και ενδεχομένως κάποια στιγμή να προσφέρουν μία υγιή ζωή σε έναν συνάνθρωπό τους.
Στον αντίποδα υπάρχουν οι ιδιωτικές τράπεζες φύλαξης, στις οποίες οι γονείς καλούνται να πληρώσουν ένα σεβαστό ποσό για την φύλαξη των βλαστοκυττάρων του παιδιού τους, τα οποία θα είναι αυστηρά για προσωπική τους χρήση –όπως μέχρι τώρα συμφωνείται- και θα τους διατεθούν σε περίπτωση, που τα χρειαστούν. Μια έρευνα αγοράς και σύγκρισης των παροχών αλλά και της αξιοπιστίας των εταιρειών θα βοηθήσει τους γονείς, να επιλέξουν την καλύτερη ιδιωτική εταιρεία.
Η φύλαξη των μεσεγχυματικών κυττάρων (μέσω φύλαξης τμήματος του ομφαλίου λώρου) χρεώνεται τόσο στην δημόσια τράπεζα όσο και στις ιδιωτικές και είναι και στις 2 περιπτώσεις για μελλοντική χρήση της οικογένειας αυστηρά. Είναι μία επιπλέον επιλογή, που προσφέρεται ανεξάρτητα από την φύλαξη των βλαστοκυττάρων. Ένα ζευγάρι δηλαδή, μπορεί να επιλέξει είτε την φύλαξη μόνο βλαστοκυττάρων, είτε την φύλαξη ομφαλοπλακουντιακού αίματος (βλαστοκύτταρα) και την ταυτόχρονη φύλαξη τμήματος ομφαλίου λώρου (μεσεγχυματικά κύτταρα).
Τα μεσεγχυματικά κύτταρα μπορούν να διαφοροποιηθούν σε χονδροκύτταρα, οστεοκύτταρα, λιποκύτταρα, τενοντοκύτταρα, μυοκύτταρα και αστροκύτταρα. Τα μεσεγχυματικά κύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων στον μυελό των οστών καθώς μειώνουν την πιθανότητα απόρριψης του μοσχεύματος, στην αναγέννηση των οστών, όπως π.χ. ανάπλαση των χόνδρων αλλά εν δυνάμει και σε φλεγμονώδεις καταστάσεις όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Εν κατακλείδι η φύλαξη τόσο των βλαστοκυττάρων όσο και των μεσεγχυματικών κυττάρων στην ουσία είναι μία μορφή επένδυσης για το μέλλον με πολύ μικρό κόστος, αν ληφθεί υπόψη ότι φυλάσσονται για είκοσι χρόνια. Οι γονείς που θα το επιλέξουν (είτε μέσω της δημόσιας τράπεζας, είτε μέσω κάποιας ιδιωτικής), πρακτικά, με μία ανώδυνη αλλά και ατραυματική ταυτόχρονα (για την μητέρα και το νεογνό) διαδικασία, δημιουργούν μία πιθανότητα, ένας άνθρωπος στο μέλλον να θεραπευτεί από μία ανίατη -για τα σημερινά δεδομένα- ασθένεια. Οι ίδιοι αφού ενημερωθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, θα επιλέξουν, αν συναινούν, τον τρόπο, που θα το κάνουν.
Η εν λόγω φύλαξη αντιπροσωπεύει στην πραγματικότητα την ελπίδα μας ότι στο μέλλον τα παιδιά μας δεν θα αρρωσταίνουν, πως ό,τι και να τους συμβεί, θα έχουμε φροντίσει εγκαίρως για αυτά. Η ελπίδα όμως δεν αγοράζεται, ούτε υποθηκεύεται και η επιστήμη αφενός μεν προοδεύει, αφετέρου δε πρέπει να αντιλαμβανόμαστε τα όρια των προσδοκιών μας.
Η έγκυρη και ολοκληρωμένη ενημέρωση θα σας βοηθήσει να σχηματίσετε την προσωπική σας άποψη και να επιλέξετε το καλύτερο για εσάς και τους ανθρώπους σας. Τίποτε για την επιστήμη δεν είναι αδύνατο και όλα είναι πιθανά, σε διαφορετικό βαθμό το καθένα.
Το άρθρο επιμελήθηκε και υπογράφει ο Dr Ιωάννης Απ. Πήχος MD PhD FRCOG MFFP
Χειρουργός – Γυναικολόγος – Μαιευτήρ
Αριστούχος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Διαπιστευμένος Ακόλουθος του
Βασιλικού Κολεγίου Μαιευτήρων-Γυναικολόγων Μεγ. Βρετανίας
Γονιμότητα Ζεύγους
Ενδοσκοπική Χειρουργική
Κυήσεις Υψηλού Κινδύνου
Διαβάστε περισσότερα: www.futurefamily.gr
