Γνωρίζουμε πως η ακράτεια ούρων αποτελεί ένα συνηθισμένο πρόβλημα υγείας. Όμως πολλές φορές παραβλέπεται λόγω των ηλικιακών ομάδων που αφορά. Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο γυναικών μέσης ηλικίας οι οποίες επισκέπτονται τον Ουρολόγο με πρόβλημα ακράτειας που τις απασχολεί σε ολοένα και σοβαρότερη μορφή, αλλά για αρκετά χρόνια δεν ζήτησαν ιατρική βοήθεια. Αυτό, σε ένα βαθμό, οφείλεται στο ότι πολλές γυναίκες πιστεύουν ότι η ακράτεια είναι μία «αναμενόμενη» εξέλιξη, ειδικά όταν έχουν γεννήσει με φυσιολογικό τοκετό και περισσότερα από ένα παιδιά.
Καθώς μάλιστα η μητρότητα σχεδόν πάντα σημαίνει αυξημένες υποχρεώσεις στο σπίτι, περισσότερη κόπωση, άρση βάρους σε καθημερινή βάση, κακές συνήθειες ούρησης και αν αυτά συνδυάζονται και με επαγγελματικές υποχρεώσεις, δεν είναι περίεργο που πολλές γυναίκες δεν εκλαμβάνουν την ακράτεια σαν πρόβλημα υγείας αλλά σαν «φυσιολογική φθορά» του οργανισμού. Επιπλέον, η εμμηνόπαυση από παλιά έχει συνδεθεί αιτιολογικά με την ακράτεια, αν και νεότερα δεδομένα τείνουν να αντιστρέψουν αυτή την αντίληψη.
Ένα άλλο επίσης συχνό φαινόμενο είναι αυτό των ηλικιωμένων ανθρώπων, που πιθανώς είναι και για μήνες ή χρόνια καθηλωμένοι στο κρεβάτι, και που έχουν ακράτεια ούρων χωρίς κανένας ποτέ να αναρωτιέται γιατί και χωρίς να γίνεται προσπάθεια να βρεθεί λύση στο πρόβλημα, επειδή θεωρείται μια φυσική συνέπεια της προχωρημένης ηλικίας.
Βεβαίως η ακράτεια ούρων δεν αφορά μόνο σε αυτούς που περιγράψαμε μέχρι τώρα. Νέοι άνθρωποι, με νευρολογικά, μεταβολικά ή άλλα συστηματικά νοσήματα, καθώς επίσης και ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε ακτινοβολία ή επεμβάσεις στην πύελο (κοιλιοπερινεϊκή εκτομή εντέρου, υστερεκτομή, απλή ή ριζική προστατεκτομή κλπ) εμφανίζουν σε άλλοτε άλλο βαθμό ακράτεια. Στις περιπτώσεις αυτές, η διάγνωση συνήθως δεν αργεί να γίνει, η δε αντιμετώπιση μπορεί να απαιτεί τη συνεργασία επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων (ουρολόγου, νευρολόγου, γυναικολόγου, παθολόγου, φυσικοθεραπευτή) καθώς και τη συνδρομή ειδικών κέντρων αποκατάστασης.
Πρέπει λοιπόν να γίνει σαφές ότι η ακράτεια ούρων είναι ένα πρόβλημα υγείας που μερικές φορές μάλιστα μπορεί να υποκρύπτει και κάποιο υποκείμενο νόσημα, λιγότερο ή περισσότερο σοβαρό, και -κυρίως- που μπορεί να αντιμετωπιστεί. Ασφαλώς, επειδή μιλάμε πάντα για ηλικιακές ομάδες με ιδιαιτερότητες, το μέχρι πού μπορεί να φτάσει ο γιατρός όσον αφορά στη διάγνωση και τη θεραπεία της ακράτειας εξαρτάται και από τον ίδιο τον ασθενή: τις συνθήκες ζωής του, το προσδόκιμο επιβίωσής του αλλά και τη διάθεση του ίδιου (ή και των συγγενών του) να αναζητήσει λύση.
Η ακράτεια ούρων ταξινομείται ως εξής
1. Ακράτεια προσπαθείας: Είναι η περίπτωση που ο ασθενής χάνει ούρα κατά τη διάρκεια βήχα, φταρνίσματος, δυνατού γέλιου ή σωματικού έργου, όπως πχ το ανέβασμα μίας σκάλας ή το γρήγορο βάδισμα.
2. Επιτακτική ακράτεια: Στην περίπτωση αυτή ο ασθενής νοιώθει μία ξαφνική και έντονη επιθυμία για ούρηση, την οποία δεν μπορεί να ελέγξει.
3. Μικτή: συνδυάζει τα συμπτώματα των δύο προηγούμενων περιπτώσεων.
Άλλες μορφές ακράτειας που αναφέρονται είναι:
– η ακράτεια «από υπερπλήρωση» σε ασθενείς που δεν μπορούν να αδειάσουν καλά την κύστη τους, η οποία μη έχοντας άλλο χώρο ξαφνικά υπερχειλίζει, δίνοντας την εσφαλμένη εντύπωση της ακράτειας και
– η συνεχής ακράτεια που εμφανίζουν γυναίκες με ουρηθροκολπικά ή κυστεοκολπικά συρίγγια ή μικρά κορίτσια με εκ γενετής έκτοπη εκβολή του ουρητήρα στην ουρήθρα
Η διάγνωση τουλάχιστον των απλών περιπτώσεων ακράτειας (που άλλωστε είναι και οι συχνότερες) περιλαμβάνει συνήθως τη λήψη ενός καλού ιστορικού και απλών εργαστηριακών εξετάσεων αίματος και ούρων, τη φυσική εξέταση και συνήθως τον υπέρηχο νεφρών και κύστεως. Κεντρικό ρόλο όμως στη διάγνωση της ακράτειας κατέχει ο ουροδυναμικός έλεγχος ο οποίος γίνεται από ειδικό Ουρολόγο, και δίνει πληροφορίες ως προς τον τύπο της ακράτειας, βαθμολογεί τη σοβαρότητά της και μπορεί να αξιολογήσει και τα περιθώρια αντιμετώπισής της. Πιο πολύπλοκες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστούν περαιτέρω εξειδικευμένες εξετάσεις, όπως η ουρηθροκυστεοσκόπηση και ο λεπτομερής νευρολογικός έλεγχος (αντανακλαστικά, νευροφυσιολογικά τεστ κλπ).
Η αντιμετώπιση της ακράτειας ούρων σήμερα περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα θεραπευτικών μέτρων, με πρώτο τις απλές προσαρμογές του τρόπου ζωής όπως η μείωση του σωματικού βάρους, η ελάττωση της κατανάλωσης καφέ, ο περιορισμός της λήψης υγρών όταν έχουμε υπερβολική πρόσληψη, η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας και η προσπάθεια για τακτική, προγραμματισμένη ούρηση. Οι ασκήσεις πυελικού εδάφους και η βιοανάδραση είναι απλές τεχνικές που διδάσκονται από το γιατρό και συχνά έχουν εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Πολλές φαρμακευτικές ουσίες έχουν δοκιμαστεί για την αντιμετώπιση της ακράτειας, αλλά αυτά που κυρίως χρησιμοποιούνται σήμερα είναι τα αντιχολινεργικά για την επιτακτική ακράτεια και η ντουλοξετίνη για την ακράτεια προσπαθείας. Επίσης φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην υπερπλασία του προστάτη μπορούν να βοηθήσουν ασθενείς με ακράτεια από υπερπλήρωση.
Κεντρική θέση πάντως στην αντιμετώπιση της ακράτειας κατέχει σήμερα η χειρουργική. Οι σύγχρονες τεχνικές με τη χρήση ταινιών είναι εξίσου αποτελεσματικές με την κολποανάρτηση που γινόταν παλιά σε γυναίκες, αλλά με λιγότερες επιπλοκές. Η χρήση του BOTOX έχει εγκριθεί για την αντιμετώπιση της επιτακτικής ακράτειας και έχει ήδη αρχίσει να εφαρμόζεται. Τεχνητοί σφιγκτήρες έχουν επίσης κατασκευαστεί ώστε να τοποθετούνται σε ασθενείς που λόγω τραυματισμών ή χειρουργείου έχουν υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη στο σφιγκτηριακό μηχανισμό της ουρήθρας τους. Βέβαια, σε ηλικιωμένους ασθενείς λαμβάνονται συνήθως πιο συντηρητικά μέτρα, ένα από τα οποία είναι και η απλή τοποθέτηση καθετήρα. Όπως προαναφέρθηκε, σε ασθενείς με σοβαρές υποκείμενες παθήσεις, η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας είναι πάντα πιο δύσκολη απόφαση και η θεραπευτική στρατηγική πάντα εξατομικεύεται.
Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι η ακράτεια ούρων σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθεί «φυσιολογική» ή «αναμενόμενη», ειδικά αφού είναι μία κατάσταση που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Ο ασθενής θα πρέπει πάντα να αναζητά ιατρική λύση στο πρόβλημά του και να μην το θεωρεί μικρής σημασίας. Οι θεραπευτικές επιλογές είναι πολλές… πάντα όμως επιδιώκουμε το καλύτερο αποτέλεσμα με την χρήση όσο το δυνατόν πιο απλών αλλά και αποτελεσματικών μέτρων αντιμετώπισης.
Το άρθρο υπογράφει ο Κ.Κωνσταντινίδης, Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, Πρόεδρος του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, www.andrologia.gr
