«Μελέτη των Αλυσίδων Αξίας και των Υλικών στην Οικοτεχνία -Χειροτεχνία» είναι ο τίτλος του ερευνητικού έργου που εκπονείται μέσω της Προγραμματικής Σύμβασης που υπέγραψε το Υπουργείο Πολιτισμού με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Το ερευνητικό έργο εντάσσεται στον ευρύτερο σχεδιασμό του ΥΠΠΟ για την ανάδειξη μιας νέας γενιάς χειροτεχνών και την ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών μέσα από ένα βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο, καθώς η ελληνική χειροτεχνία αποτελεί πολύτιμο στοιχείο πολιτιστικής κληρονομιάς και δυναμικό τομέα περιφερειακής ανάπτυξης.
Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη μετά τη υπογραφή της προγραμματικές σύμβασης έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Το ερευνητικό έργο με προϋπολογισμό 306.819 ευρώ, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου έργου του Υπουργείου Πολιτισμού, με τίτλο “Δράσεις Προετοιμασίας Εφαρμογής Πρότυπης Στρατηγικής Ανασύστασης/Ανάπτυξης και επαναπροσδιορισμού της Ελληνικής Χειροτεχνίας”, συνολικού ύψους 2,25 εκατομμυρίων ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Στόχος του ερευνητικού έργου, το οποίο θα εκπονηθεί μέσω της Προγραμματικής Σύμβασης του ΥΠΠΟ με τα τρία Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα είναι να συμβάλει στην ανάδειξη, στην αναβίωση της ελληνικής χειροτεχνίας, και πιο συγκεκριμένα της υφαντικής, της ξυλοτεχνίας και της αγγειοπλαστικής, μέσα από τη μελέτη των αλυσίδων αξίας τριών παραδοσιακών πρώτων υλών: Του μαλλιού, του ξύλου και της αργίλου. Αυτές οι τρείς βασικές ύλες που χρησιμοποιούνται αδιάσπαστα στην εξυπηρέτηση των αναγκών από την αρχαιότητα ως αναπόσπαστα στοιχεία της καθημερινότητας των ανθρώπων και, σήμερα, εμείς θαυμάζουμε για τις τεχνικές της δημιουργίας τους και την μοναδική αισθητική τους, συνεχίζονται ως τις μέρες μας. Ο πλούτος και η φαντασία των σύγχρονων δημιουργών, με τις ευφάνταστες τεχνικές και τις εμπνευσμένες φόρμες θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, αποτελώντας υποδειγματικό τρόπο οικονομικής ανάπτυξης στην περιφέρεια».
Το μαλλί προβάτου
Το μαλλί, αν και αποτελεί μία ανανεώσιμη, ανακυκλώσιμη και φιλική προς το περιβάλλον πρώτη ύλη με εξαιρετική θερμομονωτική ικανότητα και έναν φυσικό κύκλο αποσύνθεσης, έχει απαξιωθεί. Στην Ελλάδα παράγονται κάθε χρόνο 7.000 τόνοι μαλλιού περίπου, ποσότητα η οποία μένει αδιάθετη, έχει σχεδόν μηδενική αξία και απορρίπτεται ως «απόβλητο» της εκτροφής προβάτων. Σκοπός του ερευνητικού έργου αναφορικά με το μαλλί είναι να μελετήσει τους βασικούς συντελεστές για την αναδημιουργία της αλυσίδας αξίας του εγχώριου μαλλιού, εστιάζοντας στη χρήση του στην υφαντική.
Το ξύλο
Το ξύλο αποτελεί μία ανανεώσιμη, ανακυκλώσιμη και φιλική προς το περιβάλλον φυσική πρώτη ύλη που μπορεί να παράγεται με όρους αειφορίας.
Το ερευνητικό έργο στοχεύει στην αναδημιουργία της αλυσίδας αξιοποίησης και του ξύλου, είτε αυτό προέρχεται από την υλοτομία είτε από τα υπολείμματα άλλων κατεργασιών, ώστε να μπορούν και αυτά να αποτελούν πρώτη ύλη για την ξυλοτεχνία.
Η άργιλος
Σε διάφορα μέρη της Ελλάδας υπάρχουν εμφανίσεις αργίλου αλλά και ενεργά λατομεία, όπως για παράδειγμα στις Κυκλάδες και στη Μακεδονία, τα οποία εξάγουν μεγάλες ποσότητες. Ωστόσο, στην ελληνική παραγωγή αγγείων προτιμάται η χρήση εισαγόμενης αργίλου.
Μέσω του ερευνητικού έργου θα γίνει αποτίμηση της ποιότητας της ελληνικής αργίλου, σύγκριση των διαφορετικών ποικιλιών ανά την επικράτεια και χαρτογράφηση των διαθέσιμων αποθεμάτων στη χώρα. Παράλληλα θα πραγματοποιηθούν δειγματοληψίες από τα λατομεία, για την αξιολόγηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των διαθέσιμων αργίλων.
Οι ερευνητικές ομάδες
Το έργο υλοποιείται από τρεις ερευνητικές ομάδες: Την ομάδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, την οποία θα συντονίζει η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού Γλυκερία Καραγκούνη, την ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, την οποία θα συντονίζει ο Καθηγητής της Σχολής Χημικών Μηχανικών, Κωνσταντίνος Α. Χαριτίδης και την ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την οποία θα συντονίζει ο καθηγητής του Τμήματος Κτηνιατρικής Γεώργιος Αρσένος.
Οι τρεις ομάδες διαθέτουν σημαντική εμπειρία σε ερευνητικά προγράμματα και μελέτες σχετικά με το αντικείμενο του έργου. Επιστημονική Υπεύθυνη υλοποίησης της Προγραμματικής Σύμβασης θα είναι η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Καραγκούνη Γλυκερία του Τμήματος Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού και μέλος του Ερευνητικού Εργαστηρίου Δασικής Οικονομικής, Μάρκετινγκ, Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με γνωστικό αντικείμενο «Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία και Τεχνολογίες Παραγωγής».
