Έχουν περάσει 200 χρόνια από την Επανάσταση και τον αγώνα για Ανεξαρτησία. Υπάρχουν πολλά ιστορικά έργα που έχουν γραφτεί πιο κοντά στα γεγονότα, αλλά σήμερα ίσως έχουμε καλύτερη θεώρηση της περιόδου. Κατ’ αρχήν, από επιστημονική άποψη, αλλά και στο πώς μπορούμε να τα συνδέσουμε καλύτερα σε σχέση με την πορεία της Ελλάδας αυτούς τους δύο αιώνες. Γιατί, το Έθνος και το κράτος που είμαστε σήμερα, διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από το Έθνος και το κράτος που προέκυψε τότε.
Οι εκδότες έθεσαν στον εαυτό τους το ερώτημα «Τι θέλουμε να μάθει ένας νέος άνθρωπος που ζει σήμερα στην Ελλάδα και πώς μπορεί αυτό να το χρησιμοποιήσει στη ζωή του». Και κάτι ακόμα, εξίσου σημαντικό: Τι θέλουμε να μάθουμε στα παιδιά μας για το 1821; Τι είναι αυτό που δεν προλαβαίνει να τους διδάξει το σχολείο;
Μετά από πολλή μελέτη καταλήξαμε σε τρία βιβλία για το 1821, όχι απλά μένοντας στην εξιστόρηση των γεγονότων, αλλά προχωρώντας στην ανάλυση τους, με μια διαφορετική, ξεχωριστή ματιά και με φροντίδα το περιεχόμενό τους να είναι φρέσκο και κατανοητό.
Οι εκδόσεις «Διόπτρα» συμμετέχουν στη μεγάλη βιβλιογραφία που κυκλοφορεί με αφορμή την επέτειο με τρία βιβλία για τα οποία είμαστε πολύ περήφανοι.
1821 Ενάντια σε φρούρια και τείχη – Μια μικρή εισαγωγή για την ελληνική επανάσταση – Γιώργος Μαργαρίτης
Η ιστορία ξεκίνησε με μια Εταιρεία, η οποία εμπνεύστηκε και οργάνωσε την επανάσταση. Ήταν μια Εταιρεία ξενιτεμένων, μια συντροφιά εμπόρων και υπαλλήλων, με ταπεινή όμως καταγωγή, και σ’ εκείνα τα χρόνια οι ταπεινοί δεν μπορούσαν να ξεκινήσουν μια επανάσταση.
Η επανάσταση ξεκίνησε αμήχανα, όπως συνήθως συμβαίνει με τις επαναστάσεις. Επιχείρησε να αποκτήσει κράτος και εξουσία μακριά από την πατρίδα για να νικήσει τον δυνάστη. Σχεδίασε φιλόδοξα χτυπήματα μέσα στην ίδια την πρωτεύουσα του εχθρού. Κινήσεις περίπλοκες, δύσκολες, που απέτυχαν κλείνοντας τον κύκλο της Εταιρείας και των οραμάτων όσων την ακολούθησαν. Έπειτα, την υπόθεση της ελευθερίας ανέλαβαν οι προύχοντες και οι ιεράρχες του Μοριά, οι καραβοκυραίοι των νησιών, οι αρματολοί της Ρούμελης. Για να πετύχουν, όμως, χρειάζονταν τον λαό τους. Δεν γινόταν χωρίς αυτόν.
Πάνω σε αυτά τα υλικά χτίστηκε το ελεύθερο ελληνικό κράτος μέσα στο οποίο ζούμε σήμερα. Δεν έγινε ιδανικό, όπως πολλοί ονειρεύτηκαν. Ήταν όμως η πατρίδα μέσα στην οποία οι πολλοί μπορούσαν να ονειρεύονται το καλύτερο. Την πολυπλόκαμη ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης πραγματεύεται το βιβλίο αυτό, ρίχνοντας φως στο παρασκήνιο, και αναδεικνύοντας άγνωστους ήρωες και κρυφούς πρωταγωνιστές, μέσα από μια μεγάλη και συναρπαστικά ειπωμένη ιστορία.
Ο Γιώργος Μαργαρίτης, καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, κάνει μια αναδρομή στις πρώτες ενέργειες που σιγά σιγά οργανώθηκαν πριν το 1821 και που κατά κανόνα συνέβησαν έξω από τον ελλαδικό χώρο (παραδουνάβιες ηγεμονίες, Ρωσία) και αποτέλεσαν τη μαγιά για να αποκτήσει υπόσταση το όραμα μιας ελεύθερης πατρίδας. Το βιβλίο σταματάει με την Άλωση της Τριπολιτσάς, ιστορική στιγμή που αποτελεί σταθμό για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης μετέπειτα.
Για να πάρετε μια ακόμα καλύτερη ιδέα για το περιεχόμενο του βιβλίου, έχουμε δημιουργήσει μια σειρά podcast 10 επεισοδίων για το 1821, για να ακούσετε ορισμένα από τα σημαντικά γεγονότα της Επανάστασης.
1821 – Γυναίκες και Επανάσταση –Βασιλική Λάζου
Μέσα από αφηγήσεις των προεπαναστατικών χρόνων, διερευνώνται οι πραγματικότητες των γυναικών στα Γιάννενα, την Αθήνα, τις Κυκλάδες, τη Χίο και την Ύδρα. Στον απόηχο του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, Φαναριώτισσες και γυναίκες της αναδυόμενης αστικής τάξης αναλαμβάνουν έντονη μορφωτική και πολιτιστική δράση. Αργότερα, μέσα από μια ποικιλία ιστορικών πηγών μαθαίνουμε πώς έδρασαν οι γυναίκες στον πόλεμο, η επικουρική και ενίοτε η πολεμική τους δραστηριότητα.
Γνωρίζουμε τις επιφανείς ηρωίδες, τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και τη Μαντώ Μαυρογένους. Οι εξαιρετικές και ασυνήθιστες πράξεις τους τις έβγαλαν από την αφάνεια και τις έφεραν στο επίκεντρο συνταρακτικών εξελίξεων που ξεπερνούσαν τα κοινωνικά όρια του φύλου τους. Παράλληλα, χριστιανές και μουσουλμάνες στην Πελοπόννησο, τη Νάουσα, τη Χίο, τα Ψαρά, την Κάσο και την Αθήνα αντιμετωπίστηκαν ως λεία πολέμου προς εκμετάλλευση και εμπόρευμα για προσπορισμό κέρδους.
Αργότερα, στα χρόνια του Καποδίστρια, με φόντο τις πρώτες προσπάθειες συγκρότησης του ελληνικού κράτους, θίγονται ζητήματα μέριμνας των χιλιάδων εξαθλιωμένων προσφύγων, των ηθικών αμοιβών και των συντάξεων για τις χήρες των αγωνιστών, της γυναικείας εκπαίδευσης και της ηχηρής απουσίας των γυναικών από την πολιτική ζωή και τα πολιτειακά κείμενα του Αγώνα.
Τελικά, τι άλλαξε στη ζωή των γυναικών από την οθωμανική κοινωνία στον δρόμο για το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος;
Το βιβλίο αυτό πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες βίωσαν τη ζοφερή πραγματικότητα του πολέμου και την ανάταση της Επανάστασης. Ιχνηλατεί τις πράξεις τους, τη στάση τους απέναντι στον θάνατο, τον φόβο και την πείνα. Μιλά για τη μοίρα Οθωμανών και Ελληνίδων που βρέθηκαν μέσα στα κάστρα και τις πολιορκημένες πόλεις, στην ύπαιθρο και τα νησιά. Φέρνει στην επιφάνεια τη ζωή, την καθημερινότητα και τη γυναικεία δράση και περιγράφει τις στερήσεις, την υποδούλωση και την προσφυγιά. Μιλά για τις επώνυμες και τις ανώνυμες γυναίκες του Αγώνα και αποτιμά τι έχασαν και τι κέρδισαν με την Ανεξαρτησία. Με λίγα λόγια, το βιβλίο παρακολουθεί τη ζωή των γυναικών εν πολέμω και εντάσσει τη δράση τους στo πλαίσιο και στα συμβάντα της εποχής.
1821, ένα εικονογραφημένο ταξίδι προς την ελευθερία –Μάρω Βασιλειάδου
Αν θέλετε ένα βιβλίο για να μιλήσετε στα παιδιά σας για το 1821, τότε έχει έρθει η ώρα να κάνετε ένα μεγάλο εικονογραφημένο ταξίδι 90 σελίδων στην Ιστορία και τη Γεωγραφία, που απευθύνεται σε παιδιά δημοτικού και γυμνασίου!
Τι συνέβαινε στην Ευρώπη τις παραμονές του Αγώνα, ποιοι ήταν οι πρωταγωνιστές των μαχών και πώς γεννήθηκε το νέο ελληνικό κράτος; Ποια χρώματα είχε η επαναστατική σημαία του Ρήγα Φεραίου και ποιο ήταν το συνωμοτικό όνομα που έδωσε η Φιλική Εταιρεία στον Αλέξανδρο Υψηλάντη; Ποια καπετάνισσα κυβέρνησε το ιστιοφόρο «Αγαμέμνων» και ποια το «Καλομοίρα» και τι τραγούδησε ο στρατηγός Μακρυγιάννης στους συμπολεμιστές του μια βραδιά μέσα στην πολιορκημένη Ακρόπολη;
Οι απαντήσεις βρίσκονται στις εικόνες και τους χάρτες του, που μας μεταφέρουν σε έναν κόσμο που υπήρξε πριν από διακόσια χρόνια. Μέσα από ολοζώντανα περιστατικά ταξιδεύουμε στην ιστορία και τη γεωγραφία, για να συναντήσουμε τα πρόσωπα και τις ιδέες εκείνων που οραματίστηκαν την Ελλάδα ως ελεύθερο κράτος και κατάφεραν να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα! Ένα ταξίδι προς την ελευθερία δεν μπορεί παρά να είναι συναρπαστικό. Στο βιβλίο αυτό η ιστορία συναντά τη γεωγραφία, και με όχημα λέξεις και εικόνες επιστρέφουμε διακόσια χρόνια πίσω. Η δημοσιογράφος-συγγραφέας Μάρω Βασιλειάδου και ο ιστορικός Ηλίας Κολοβός μελέτησαν μια πλούσια βιβλιογραφία, με στόχο να ζωντανέψουν τον κόσμο της Ελληνικής Επανάστασης.
