Τρία χρόνια συμπληρώθηκαν σήμερα από τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη, του αγωνιστή της ζωής και της δημοκρατίας, που μέσα στο τεράστιο μουσικό του έργο συμπυκνώνει την ιστορία της Ελλάδας από την Κατοχή έως σήμερα.
Η αγαπημένη φωνή της Ρωμιοσύνης, αυτός ο τεράστιος καλλιτέχνης, αυτή η πολυσχιδής προσωπικότητα της Ελλάδας θα έχει μια θέση για πάντα στην καρδιά όλων μας. Αφού θα έχουμε για πάντα στα χείλη μας τα τραγούδια αυτού του γνήσιου Ρωμιού.
Ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε σπουδαίος συνθέτης, πολιτικός και συγγραφέας. Στην εξηντάχρονη καριέρα του, είχε γράψει πάνω από 1.000 τραγούδια, πολλά συμφωνικά έργα, καντάτες και ορατόρια, μουσική για δεκάδες θεατρικά έργα και τραγωδίες, όπερες και μουσική για τον κινηματογράφο.
Ως πολιτικός υπήρξε υπουργός και τέσσερις φορές εκλεγμένος βουλευτής του ελληνικού κοινοβουλίου με το ΚΚΕ και τη ΝΔ, ενώ παράλληλα ήταν ακτιβιστής τιμημένος με το Βραβείο Ειρήνης Λένιν το 1983.
Είχε ασχοληθεί με όλα τα είδη της μουσικής, ενώ έχει συνθέσει τον ίσως πιο αναγνωρίσιμο ελληνικό ρυθμό διεθνώς, το συρτάκι «Ζορμπάς» (1964), βασισμένο σε παραδοσιακή κρητική μουσική. Επίσης είχε ασχοληθεί με την κλασική μουσική γράφοντας συμφωνίες, ορατόρια, μπαλέτα, όπερες και μουσική δωματίου.
Συνθέσεις του έχουν ερμηνευτεί από καλλιτέχνες παγκοσμίου φήμης, όπως οι Beatles, η Σίρλεϊ Μπάσεϊ, η Τζόαν Μπαέζ και η Εντίθ Πιάφ, ενώ έχει γράψει μουσική για γνωστές ταινίες όπως οι: «Φαίδρα» (1962), «Αλέξης Ζορμπάς» (1964), «Ζ» (1969) και «Σέρπικο» (1973). Το 1970, για τη μουσική στη ταινία «Ζ» τού απονεμήθηκε το βραβείο BAFTA για πρωτότυπη μουσική, ενώ ήταν υποψήφιος στην ίδια κατηγορία του 1974, για την ταινία «State of Siege» και το 1975 για την ταινία «Serpico». Επίσης ήταν υποψήφιος για Γκράμι το 1966 και το 1975 για το μουσικό θέμα των ταινιών «Ζορμπάς» και «Serpico» αντίστοιχα.
Το πιο σημαντικό του έργο θεωρείται η μελοποιημένη ποίηση με στίχους από ποιήματα βραβευμένων ποιητών ελληνικής και ξένης καταγωγής, όπως οι Γιάννης Ρίτσος (Βραβείο Ειρήνης Λένιν 1976), Γιώργος Σεφέρης (Νόμπελ 1963), Πάμπλο Νερούδα (Νόμπελ 1971), Οδυσσέας Ελύτης (Νόμπελ 1979), ενώ το 2000 προτάθηκε για Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
Το 1953 νυμφεύθηκε τη γιατρό Μυρτώ Αλτίνογλου (το ζευγάρι απέκτησε δύο παιδιά, τον Γιώργο και τη Μαργαρίτα).
Ποιος ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης
«Εμείς θελήσαμε με το τραγούδι μας αλλά και με τη στάση μας, να πούμε στον Ελληνικό λαό ότι αυτός είναι το κέντρο της ζωής, η φύτρα της ζωής, πηγή κάθε ωραίου και αληθινού. Να πούμε στον Νεοέλληνα, ότι είναι κληρονόμος μιας βαριάς αλλά μεστής από χυμούς αλήθειας και ομορφιάς Εθνικής Κληρονομιάς, φτάνει να πάρει στα χέρια του, να γίνει υπεύθυνος και να προχωρήσει» – Μίκης Θεοδωράκης 1925 – 2021
Ο Μιχαήλ (Μίκης) Θεοδωράκης γεννήθηκε στη Χίο στις 29 Ιουλίου 1925, από πατέρα Κρητικό και μητέρα Μικρασιάτισσα. Λόγω της επαγγελματικής ιδιότητας του πατέρα του (ανώτερος δημόσιος υπάλληλος) πέρασε τα παιδικά του χρόνια μετακινούμενος σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας: Μυτιλήνη (1925-1928), Σύρο και Αθήνα (1929), Ιωάννινα (1930-1932) Αργοστόλι (1933-1936), Πάτρα (1937-1938), Πύργο (1938-1939) και Τρίπολη (1939-1943).
Οι πρώτες συνθέσεις και τα πρώτα ποιήματα
Πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ανακαλύψει την αγάπη του για τη μουσική κι έγραψε τις πρώτες του συνθέσεις, ενώ το 1942 εξέδωσε τα πρώτα του ποιήματα, με το ψευδώνυμο «Ντίνος Μάης».
Στην Τρίπολη, μόλις 17 ετών, έδωσε την πρώτη του συναυλία παρουσιάζοντας το έργο του «Κασσιανή» και πήρε μέρος στην αντίσταση κατά των κατακτητών. Στη μεγάλη διαδήλωση της 25ης Μαρτίου 1943 συνελήφθη για πρώτη φορά από τους Ιταλούς και βασανίστηκε. Διέφυγε στην Αθήνα, όπου οργανώθηκε στον ΕΛΑΣ και εκτελούσε χρέη διαφωτιστή στον Πέμπτο Τομέα της ΕΠΟΝ, ενώ αγωνιζόταν και σαν διμοιρίτης της Μεταξωτής Διμοιρίας του 1ου τάγματος της Νέας Σμύρνης κατά τα Δεκεμβριανά. Συγχρόνως σπούδαζε στο Ωδείο Αθηνών με καθηγητή τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη.
Εμφύλιος Πόλεμος
Μετά τα Δεκεμβριανά, καταδιώχθηκε από τις αστυνομικές αρχές. Για ένα διάστημα ζούσε παράνομα στην Αθήνα. Συνελήφθη στις μαζικές συλλήψεις στις 9-10 Ιουλίου 1947 και κατόπιν στάλθηκε εξόριστος με σχετική ελευθερία κινήσεων στην Ικαρία, όπου ήταν ο κομματικός υπεύθυνος του χωριού εξορίας, από όπου θα προσπαθούσε ανεπιτυχώς να αποδράσει με τους άλλους εξόριστους υπό τον Βασίλη Ζάννο. Με τη γενικευμένη αμνηστία που έδωσε η κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη περνάει στην παρανομία στην προσπάθεια συμμετοχής σε ένοπλες ομάδες του Δημοκρατικού Στρατού Αθηνών και βρέθηκε στην ομάδα του Παύλου Παπαμερκουρίου. Συνελήφθη ξανά στο σπίτι του πατέρα του, όπου βρήκε καταφύγιο όντας άρρωστος από πλευρίτιδα, αλλά στη συνέχεια στάλθηκε ξανά εξόριστος στην Ικαρία, αυτή τη φορά σε συνθήκες πειθαρχηµένης διαβίωσης για λίγους μήνες, όπου έγραψε το έργο «Ελεγείο και θρήνος στον Βασίλη Ζάννο» στη μνήμη του Βασίλη Ζάννου, που εκτελέστηκε το 1948. Έπειτα μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο της Μακρονήσου, όπου βασανίστηκε μέχρι παράλυσης.
Σύμφωνα με πηγές, έπειτα από παρέμβαση του πατέρα και του θείου του, ανώτερων κρατικών υπαλλήλων, απολύθηκε ως ανάπηρος.
Σπουδές στο Παρίσι
Στα τέλη του 1949 στάλθηκε στα Χανιά, όπου και ανάρρωσε. Το 1950 όμως επέστρεψε στην Αθήνα, από όπου αποφοίτησε από το Ωδείο με δίπλωμα στην αρμονία. Στη συνέχεια υπηρέτησε το υπόλοιπο της θητείας σε Αλεξανδρούπολη, Αθήνα και Χανιά. Το 1950 αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει λόγω των συνεχών προκλήσεων που αντιμετώπιζε, όμως γλίτωσε τον κίνδυνο και το 1951 απολύθηκε οριστικά από τον στρατό. Το 1954 μετανάστευσε με κρατική υποτροφία στο Παρίσι, όπου γράφτηκε στο Conservatoire και σπούδασε με τον Ολιβιέ Μεσιάν, για σύντομο χρονικό διάστημα, Μουσική Ανάλυση, καθώς επίσης και Διεύθυνση Ορχήστρας με τον Εζέν Μπιγκό. Συνέθεσε μουσική για το μπαλέτο της Λουντμίλα Τσέρινα, το Κόβεντ Γκάρντεν, το Μπαλέτο της Στουτγκάρδης και επίσης για τον κινηματογράφο. Το 1957 του απονεμήθηκε το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ της Μόσχας από τον Σοστακόβιτς για το έργο του Suite No 1 για πιάνο και ορχήστρα. Συγχρόνως συνέθεσε πολλά έργα συμφωνικής μουσικής και μουσικής δωματίου.
Επιστροφή στην Ελλάδα
Το 1960 επέστρεψε στην Ελλάδα, ενώ τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά ο «Επιτάφιος», που άνοιξε έναν καινούριο δρόμο για το ελληνικό τραγούδι, όχι μόνο γιατί σηματοδοτούσε μία ουσιαστική αλλαγή στη μουσική φόρμα, αλλά γιατί πάντρευε τη σύγχρονη λαϊκή μουσική με τη σύγχρονη ελληνική ποίηση και το ευρωπαϊκό έντεχνο στοιχείο με το ελληνικό λαϊκό στοιχείο. Η πρώτη εκδοχή του «Επιτάφιου» του Γιάννη Ρίτσου (γράφτηκε το 1958) ηχογραφήθηκε από τη Νάνα Μούσχουρη σε ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας Μάνου Χατζιδάκι.
Την ίδια χρονιά ο Μίκης Θεοδωράκης άρχισε και, σχεδόν, ολοκλήρωσε το «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη.
«Εντούτοις δεν βιάστηκα να το παρουσιάσω, όπως λέει και ο ίδιος στο βιβλίο του “Μουσική για τις μάζες”, γιατί διαισθανόμουν ότι το ελληνικό κοινό δεν ήταν ακόμη ώριμο για να το δεχτεί. Η πρώτη εκτέλεσή του έγινε στα τέλη του 1964» ανέφερε ο ίδιος. Το 1960, επίσης, ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε τη μουσική για τα «Επιφάνεια», σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη, και συνέθεσε δεκάδες κύκλους τραγουδιών που βρήκαν βαθύτατη απήχηση στην Ελλάδα. Ίδρυσε τη Μικρή Συμφωνική Ορχήστρα Αθηνών και έδωσε πολλές συναυλίες στη χώρα προσπαθώντας να εξοικειώσει τον κόσμο με τη συμφωνική μουσική.
Το 1963, μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, ιδρύθηκε η «Νεολαία Λαμπράκη», της οποίας εκλέχθηκε πρόεδρος. Την ίδια εποχή εκλέχθηκε βουλευτής της ΕΔΑ και το 1964 απέκτησε διεθνή αναγνώριση με τη σύνθεση της μουσικής για την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη «Αλέξης Ζορμπάς» (Zorba the Greek).
Δείτε το βίντεο:
Τα χρόνια της Δικτατορίας
Την 21η Απριλίου του 1967 πέρασε στην παρανομία και απηύθυνε την πρώτη έκκληση για αντίσταση κατά της Δικτατορίας στις 23 Απριλίου. Τον Μάιο του 1967 ίδρυσε μαζί με άλλους την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση κατά της Δικτατορίας, το ΠΑΜ, και εκλέχθηκε πρόεδρός του.
Συνελήφθη τον Αύγουστο του 1967. Ακολούθησαν η φυλάκισή του στην οδό Μπουμπουλίνας, η απομόνωση, οι φυλακές Αβέρωφ, η μεγάλη απεργία πείνας, το νοσοκομείο, η αποφυλάκιση και ο κατ’ οίκον περιορισμός, η εκτόπιση με την οικογένειά του στη Ζάτουνα Αρκαδίας και τέλος το στρατόπεδο Ωρωπού. Πολλά από τα καινούρια έργα του κατάφερε με διάφορους τρόπους να τα μεταβιβάσει στο εξωτερικό, όπου τα τραγουδούσαν η Μαρία Φαραντούρη και η Μελίνα Μερκούρη.
Στον Ωρωπό η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε. Στο εξωτερικό ξεσηκώθηκε θύελλα διαμαρτυριών. Προσωπικότητες, όπως οι Ντμίτρι Σοστακόβιτς, Άρθουρ Μίλερ, Λόρενς Ολίβιε, Ιβ Μοντάν και άλλοι, δημιουργήθηκαν επιτροπές για την απελευθέρωσή του. Τελικά, υπό την πίεση αυτή αποφυλακίζεται και ταξιδεύει στο Παρίσι τον Απρίλιο του 1970. Στο εξωτερικό απηύθυνε νέο κάλεσμα για την πτώση της Δικτατορίας και την επαναφορά της Δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Το 1972 επισκέφτηκε το Ισραήλ δίνοντας συναυλίες και συναντήθηκε με τον Γιασέρ Αραφάτ, στον οποίο επέδωσε το μήνυμα της ισραηλινής κυβέρνησης και προσπάθησε να τον πείσει να αρχίσει συζητήσεις με την άλλη πλευρά.
Συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη μετά την πτώση της Χούντας
Μεταπολίτευση
Το 1974 με την πτώση της Δικτατορίας γύρισε στην Ελλάδα. Έδωσε πολλές συναυλίες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό μαζί με τη Μαρία Φαραντούρη.
Παράλληλα συμμετείχε στα κοινά είτε ως απλός πολίτης, είτε ως βουλευτής (τις περιόδους 1981-86 και 1989-92) είτε ως υπουργός Επικρατείας (1990-92), θέσεις από τις οποίες τελικά παραιτήθηκε.
Το 1976 ίδρυσε το Κίνημα «Πολιτισμός της Ειρήνης» και έδωσε διαλέξεις και συναυλίες σε όλη την Ελλάδα. Το 1983 του απονεμήθηκε το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη.
Το 1986 έγινε πραγματικότητα η δημιουργία επιτροπών ελληνοτουρκικής φιλίας στην Ελλάδα με πρόεδρο τον ίδιο και στην Τουρκία με τη συμμετοχή γνωστών πνευματικών ανθρώπων όπως ο Αζίζ Νεσίν, ο Γιασάρ Κεμάλ και ο Ζουλφί Λιβανελί. Ο Θεοδωράκης έδωσε πολλές συναυλίες στην Τουρκία, που τις παρακολούθησαν κυρίως νέοι με συνθήματα υπέρ της φιλίας μεταξύ των δύο λαών. Αργότερα έπαιξε και πάλι τον ρόλο του άτυπου πρεσβευτή ειρήνης, μεταφέροντας μηνύματα των Ελλήνων πρωθυπουργών, του Ανδρέα Παπανδρέου και του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, προς την τουρκική κυβέρνηση. Επίσης το 1986, μετά την καταστροφή στο Τσερνομπίλ, πραγματοποίησε μεγάλη περιοδεία με συναυλίες σ’ όλη την Ευρώπη κατά της ατομικής ενέργειας. Το 1988 διοργανώθηκαν στην τότε Δυτική Γερμανία με δική του πρωτοβουλία δύο συνέδρια για την ειρήνη, στο Τίμπιγκεν και την Κολωνία. Συμμετέχουν πολιτικοί όπως ο Όσκαρ Λαφοντέν και ο Γιοχάνες Ράου, φιλόσοφοι όπως ο Φρίντριχ Ντίρενματ, συγγραφείς, πολιτειολόγοι και καλλιτέχνες. Εκεί είχε την ευκαιρία να αναπτύξει τη θεωρία του για τον ελεύθερο χρόνο και τη σημασία του στη διαμόρφωση ελεύθερων ανθρώπων.
Το 1990 έδωσε 36 συναυλίες σε όλη την Ευρώπη υπό την αιγίδα της Διεθνούς Αμνηστίας. Συνέχισε δίνοντας συναυλίες για την ηλιακή ενέργεια (υπό την αιγίδα της Εurosolar), κατά του αναλφαβητισμού, κατά των ναρκωτικών κ.λπ.
Παράλληλα αγωνίστηκε και για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε άλλες χώρες και κυρίως στις γειτονικές Αλβανία (που την επισκέφτηκε και ως υπουργός για τα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας) και Τουρκία. Ως πρόεδρος Διεθνούς Επιτροπής στο Παρίσι κατέβαλε προσπάθειες για την απελευθέρωση των Τούρκων ηγετών της αντιπολίτευσης Κουτλού και Σαργκίν, κάτι που τελικά επιτεύχθηκε. Πρότεινε τη διοργάνωση Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου Ειρήνης στους Δελφούς και υπέβαλε στην κυβέρνηση σχέδιο για μια «Ολυμπιάδα του Πνεύματος». Ίδρυσε επιτροπή συμπαράστασης και βοήθειας προς τον κουρδικό λαό.
Το 1993 ανέλαβε Γενικός Διευθυντής Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ, όμως παραιτήθηκε τον επόμενο χρόνο. Το 1994 έλαβε τιμητικό διδακτορικό τίτλο από το Πανεπιστήμιο του Κεμπέκ.
Το 1994 γιορτάστηκε πανηγυρικά στο Όσλο η υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων παρουσία των Πέρες και Αραφάτ με την παρουσίαση του Μαουτχάουζεν με ερμηνεία από τη Μαρία Φαραντούρη -που στο μεταξύ είχε γίνει εθνικό τραγούδι του Ισραήλ- και του Ύμνου για την Παλαιστίνη που έγραψε ο Θεοδωράκης, ως αναγνώριση και της δικής του συμβολής στην υπόθεση της ειρήνης στην περιοχή αυτή. Επισκέφτηκε επίσης την Αλγερία, την Αίγυπτο, την Τύνιδα, τον Λίβανο.
Τα επόμενα χρόνια παρουσιάζονται οι όπερές του «Ηλέκτρα» (1995) και «Αντιγόνη» (1999), ενώ παράλληλα ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα στο εξωτερικό και πήρε δυναμικά θέση σε όλα τα σημαντικά γεγονότα της εποχής (ελληνοτουρκική φιλία, σεισμοί, βομβαρδισμοί στην Γιουγκοσλαβία, Υπόθεση Οτσαλάν, πόλεμος στο Αφγανιστάν, πόλεμος στο Ιράκ κ.λπ.). Το 2002 παρουσιάστηκε η όπερά του «Λυσιστράτη», ένας αληθινός ύμνος στην Ειρήνη.
Πολιτική δραστηριότητα
Ο Μίκης Θεοδωράκης το 1974 κατέβηκε υποψήφιος με το ψηφοδέλτιο της Ενωμένης Αριστεράς στην Βʹ Πειραιά, όμως δεν κατάφερε να εκλεγεί. Έλαβε 6.345 σταυρούς προτίμησης και κατέλαβε την τρίτη θέση ανάμεσα σε 8 υποψηφίους. Ο συνδυασμός κατέκτησε μία έδρα.
Το 1978, μετά από πρόταση που δέχτηκε, αποφάσισε να κατέβει υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων, υποστηριζόμενος από το ΚΚΕ. Ο συνδυασμός του έλαβε 59.428 ψήφους (ποσοστό 16,32%) καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση, πίσω από τους συνδυασμούς των Γιώργου Πλυτά και Δημήτρη Μπέη.
Το 1981 κατάφερε να εκλεγεί βουλευτής στην εκλογική περιφέρεια της Βʹ Πειραιά με το ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ, λαμβάνοντας 13.785 σταυρούς προτίμησης, πρώτη θέση ανάμεσα σε 10 υποψήφιους (μοναδική έδρα για το κόμμα στη συγκεκριμένη περιφέρεια). Επανεξελέγη το 1985, αυτή τη φορά τοποθετημένος στην πρώτη θέση του ΚΚΕ στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας.
Το 1990, με τη διάσπαση του ΚΚΕ και λόγω της διαφωνίας που είχε με αυτή την κατάσταση, αποφάσισε να κατέλθει ως ανεξάρτητος συνεργαζόμενος με τη Νέα Δημοκρατία. Εξελέγη τοποθετημένος στην τρίτη θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας του κόμματος και διετέλεσε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και Επικρατείας για περίπου 2,5 χρόνια.
Την 1η Δεκεμβρίου 2010 ο Μίκης Θεοδωράκης ανακοίνωσε την ίδρυση Κινήματος Ανεξάρτητων Πολιτών με την ονομασία «Σπίθα». Τον Σεπτέμβριο του 2013 αποφάσισε με επιστολή του να αποστρατευτεί από τη «Σπίθα».
Το 2015, κατά την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση αρχικά διάκειται ευνοϊκά προς αυτή, αλλά στη συνέχεια της άσκησε έντονη κριτική. Στο Δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 τάχθηκε υπέρ του «Όχι».
Έφυγε από τη ζωή στις 2 Σεπτεμβρίου 2021.
Ο Γιάννης Ρίτσος έχει γράψει για τον φίλο, συναγωνιστή και συνεργάτη του:
«Μίκης Θεοδωράκης: ο πολυτάλαντος, ο πολυδιάστατος, ο πολυσύνθετος, ο πολυδύναμος. Όλα σ’ αυτόν είναι μεγάλα: ανάστημα, χέρια, πόδια, φωνή, γέλιο, κίνηση – όλα στον υπερθετικό βαθμό.
»Είναι απ’ αυτούς που όταν χορεύουν στην πλατεία μέσα στα σπίτια τρέμουν τα ταβάνια και κουδουνίζουνε τα γυαλικά στα ράφια.
»Ρωμιός. Γνήσιος Ρωμιός. Κι έχει πάντα κρεμασμένο στον κόρφο του σε χοντρό, λαϊκό, τσαγκαράδικο σπάγκο (κι όχι σε χρυσή αλυσιδίτσα) γκόλφι του την Ελλάδα. Κι η Ελλάδα αναγνωρίζει στο έργο του το πρόσωπό της.
[…]
»Μα τι να πει κανείς για το Μίκη; Τι να πρωτοπεί; Ένα ακατάπαυστο μονάχα χειροκρότημα κι ένα μεγάλο “Γεια σου Μίκη”».
Στην εξηντάχρονη καριέρα του, ο Μίκης Θεοδωράκης έχει γράψει πάνω από 1.000 τραγούδια, πολλά συμφωνικά έργα, καντάτες και ορατόρια, μουσική για δεκάδες θεατρικά έργα και τραγωδίες, όπερες και μουσική για τον κινηματογράφο.
Μουσικό έργο
Στις συνθέσεις που έχει ολοκληρώσει περιλαμβάνονται έργα όπερας, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, ορατόρια, μπαλέτα, χορωδιακή, εκκλησιαστική μουσική, μουσική αρχαίου δράματος, θεάτρου, κινηματογράφου, έντεχνου, λαϊκού τραγουδιού, λαϊκά ορατόρια και μετασυμφωνικά έργα.
Κυριότερα έργα
Κύκλοι τραγουδιών: Τα σκατά, Επιτάφιος, Επιφάνεια, Πολιτεία Α΄, Β΄, Γ΄ και Δ΄, Λιποτάκτες, Μικρές Κυκλάδες, Χρυσοπράσινο Φύλλο, Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν + Κύκλος Φαραντούρη, Ρωμιοσύνη, Romancero Gitano, Θαλασσινά φεγγάρια, Ο ήλιος και ο χρόνος, Δώδεκα λαϊκά, Νύχτα θανάτου, Αρκαδίες, Τα τραγούδια του Αγώνα, Τα τραγούδια του Ανδρέα, Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας, Μπαλάντες (σε ποίηση Μανώλη Αναγνωστάκη), Στην Ανατολή, Τα λυρικά (σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη), Χαιρετισμοί, Επιβάτης, Ραντάρ, Διόνυσος, Φαίδρα, Καρυωτάκης, Τα πρόσωπα του ήλιου, Μνήμη της πέτρας, Ως αρχαίος άνεμος, Μήπως ζούμε σ’ άλλη χώρα;, Μια θάλασσα γεμάτη μουσική, Η Βεατρίκη στην οδό Μηδέν, Ασίκικο Πουλάκη, Λυρικώτερα, Λυρικώτατα, Σερενάτες, Τα Πικροσάββατα.
Μουσική για θέατρο: Όμορφη πόλη, Το τραγούδι του νεκρού αδελφού, Μαγική πόλη, Ένας όμηρος, Εχθρός Λαός, Προδομένος Λαός, Καποδίστριας, Χριστόφορος Κολόμβος, Περικλής, Αυτό το δέντρο δεν το λέγανε υπομονή, Το θεριό του Ταύρου, Μάκβεθ.
Μουσική για αρχαίο δράμα: Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες), Αντιγόνη, Ιππής, Λυσιστράτη, Προμηθεύς Δεσμώτης, Οιδίπους Τύραννος, Εκάβη, Ικέτιδες, Τρωάδες, Φοίνισσες, Αίας, Μήδεια.
Μουσική για κινηματογράφο: Συνοικία το όνειρο, Ζορμπάς, Ζ, Σέρπικο, Ιφιγένεια, Ηλέκτρα, Το μπλόκο, Όταν τα ψάρια βγήκαν στη στεριά, Σουτιέσκα (Τίτο), Μπιριμπί, Φαίδρα, Κατάσταση πολιορκίας, Actas de Marusia.
Ορατόρια: Άξιον εστί, Μαργαρίτα, Επιφάνεια Αβέρωφ, Κατάσταση πολιορκίας, Πνευματικό εμβατήριο, Requiem, Canto General, Θεία Λειτουργία, Λειτουργία για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο.
Συμφωνικά έργα και Μουσική Δωματίου: 1η, 2η, 3η 4η, 7η Συμφωνία, Κατά Σαδδουκαίων, Canto Olympico, Τρίο, Σεξτέτο, Το Πανηγύρι της Αση-Γωνιάς, Ελληνική Αποκριά, Κύκλος, Σονατίνα για πιάνο, Σουίτα αρ. 1, 2 και 3, Σονατίνα αρ. 1 και αρ. 2 για βιολί και πιάνο, Οιδίπους Τύραννος, Κοντσέρτο για πιάνο, Ραψωδία για τσέλο και ορχήστρα, Sinfonietta, Adagio.
Μπαλέτα: Οι Εραστές του Τερουέλ, Αντιγόνη, Ζορμπάς. άξιον εστί.canto general.
Όπερες: Καρυωτάκης (Οι μεταμορφώσεις του Διονύσου), Μήδεια, Ηλέκτρα, Αντιγόνη, Λυσιστράτη.
Εργογραφία (βιβλία)
Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει γράψει πολλά βιβλία, αρκετά από αυτά έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες.
Μεταξύ άλλων, το δημοσιευμένο έργο του περιλαμβάνει:
- Για την ελληνική μουσική, Καστανιώτης, 1986.
- Ανατομία της μουσικής, Αλφειός, 1990.
- Οι Δρόμοι του Αρχάγγελου. Αυτοβιογραφία (5 τόμ.), Κέδρος, 1990-1996· (Α΄+Β΄), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2009.
- Πού να βρω την ψυχή μου (τόμ. Α΄-Γ΄), Λιβάνης – Νέα Σύνορα, 2002-2003· (Α΄+Β΄), IANOS, 2016-2017.
- Το μανιφέστο των Λαμπράκηδων. Ποιοί είμαστε – Τί θέλουμε – Γιατί μας πολεμάνε, ΅Ελληνικά Γράμματα, 2003.
- Περί τέχνης, Παπαζήσης, 2003.
- Μάνου Χατζιδάκι εγκώμιον, IANOS, 2004.
- Ο συμφωνικός Θεοδωράκης. Από την Κασσιανή ως τη Λυσιστράτη, Πατάκης, 2008.
- Ελληνικότητα και διανόηση (συγγραφή με τον Γιώργο Κοντογιώργη), IANOS, 2007,
- Σπίθα. Για μια Ελλάδα ανεξάρτητη και δυνατή, IANOS, 2011.
- Μίκης Θεοδωράκης: Η ζωή μου (συνομιλίες με τον Γ. Αρχιμανδρίτη), Πατάκης, 2011.
- Διάλογοι στο λυκόφως. 90 συνεντεύξεις, IANOS, 2016.
- Πού να βρω την ψυχή μου… Α’ Τόμος – Μουσική, IANOS, 2016.
- Μονόλογοι στο λυκαυγές, IANOS, 2017.
- Πού να βρω την ψυχή μου… Β’ Τόμος – Τέχνη & Πολιτισμός, IANOS, 2017.
- Πού να βρω την ψυχή μου… Γ’ Τόμος – Ιδέες, IANOS, 2018.
- Να μαγευτώ και να μεθύσω, IANOS, 2019.
- Μια πρόταση του Μίκη Θεοδωράκη για την δημιουργική εργασία και τον ελεύθερο χρόνο. Αντιμανιφέστο, IANOS, 2020.
Επίσης, συνέγραψε πολλούς κύκλους ποιημάτων που μελοποίησε ο ίδιος, μεταξύ των οποίων και «Το τραγούδι του νεκρού αδελφού», «Ο Ήλιος και ο Χρόνος», «Αρκαδία Ι», «Αρκαδία VI» και «Αρκαδία X» και το «Τραγούδι της γης» από τη συμφωνία Νο 2. Έχει επίσης δημοσιεύσει πολλά έργα στα Γαλλικά.
Το προσωπικό αρχείο του παραχωρήθηκε από τον ίδιο στη Μουσική Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη και είναι προσβάσιμο στους ενδιαφερόμενους μελετητές.
