Νέα ευρήματα ήρθαν στο φως στο Γκιομπεκλί Τεπέ και το Καραχάν Τεπέ, μια από τις παλαιότερες τοποθεσίες της νεολιθικής εποχής στον κόσμο. Γλυπτά ανθρώπινων μορφών και μορφών ζώων ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων ανασκαφών που διεξήχθησαν σε εννέα αρχαιολογικές τοποθεσίες στο πλαίσιο του προγράμματος Τας Ταπελέρ (Taş Tepeler, λόφος από πέτρες), το οποίο ρίχνει περαιτέρω φως στην προϊστορική εποχή και έχει οδηγήσει σε ανακαλύψεις οι οποίες θεωρούνται σημαντικές σε παγκόσμια κλίμακα.
Άγαλμα ανθρώπινης μορφής: Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα προϊστορικής τέχνης
Στις πρόσφατες ανασκαφές στο Καραχάν Τεπέ, αποκαλύφθηκε, μεταξύ άλλων, το μεγαλύτερο γνωστό άγαλμα ανθρώπινης μορφής της εν λόγω περιόδου. Το ύψους 2,45 μέτρων άγαλμα, το οποίο συγκαταλέγεται στα πιο εντυπωσιακά δείγματα προϊστορικής τέχνης, παριστάνει μια ανθρώπινη μορφή με ρεαλιστική έκφραση προσώπου, σταθερά στερεωμένη στο έδαφος και καθισμένη σε πεζούλι. Το άγαλμα της ανδρικής μορφής σε καθιστή θέση παραπέμπει σε νεκρό άτομο, με τονισμένα τα πλευρά, τη σπονδυλική στήλη και τα οστά των ώμων, ενώ η ευθυτενής στάση της φιγούρας υποδηλώνει ζωντανό άτομο. Στην ίδια περιοχή, υπάρχει ένα γλυπτό όρνιου τοποθετημένο στο μπροστινό μέρος ενός πεζουλιού, πάνω στο οποίο ανακαλύφθηκαν και λίθινες πλάκες.
Ο αγριόχοιρος στο Γκιομπεκλί Τεπέ: το πρώτο επιζωγραφισμένο άγαλμα φυσικών διαστάσεων
Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που διεξήγαγε το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, βρέθηκε στη δομή D του Γκιομπεκλί Τεπέ ένα άγαλμα αγριόχοιρου σε φυσικό μέγεθος από ασβεστόλιθο. Το γλυπτό, το οποίο φέρει υπολείμματα κόκκινης, λευκής και μαύρης χρωστικής στην επιφάνειά του, είναι το πρώτο επιζωγραφισμένο παράδειγμα αγάλματος σε φυσικό μέγεθος που βρέθηκε από την εποχή της δημιουργίας του μέχρι σήμερα. Το γλυπτό αγριόχοιρου που ανακαλύφθηκε στο Γκιομπεκλί Τεπέ ήταν τοποθετημένο πάνω σε πεζούλι με διακοσμητικά στοιχεία, ένα σύμβολο σε σχήμα Η, μια ημισέληνο, δύο φίδια και τρία ανθρώπινα πρόσωπα ή μάσκες.
Σε απόσταση περίπου 18 χιλιομέτρων βορειοανατολικά του κέντρου της πόλης Σανλιούρφα (Şanlıurfa), κοντά στο χωριό Ορεντσίκ (Örencik), βρίσκεται το Γκιομπεκλί Τεπέ, μια από τις σημαντικότερες παρακαταθήκες της ανθρώπινης ιστορίας. Ως η 18η εγγραφή της Τουρκίας στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, αυτός ο αρχαιολογικός χώρος έχει αλλάξει σε καθοριστικό βαθμό τον τρόπο που κατανοούμε τις κοινωνίες των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, όπως αυτές της Νεολιθικής Εποχής. Οι πρώτες ανασκαφικές προσπάθειες στο Γκιομπεκλί Τεπέ ξεκίνησαν το 1995 και σε σύντομο χρονικό διάστημα αποκαλύφθηκαν πολυάριθμα ευρήματα, όπως κίονες σε σχήμα Τ που κοσμούνται με μοτίβα ζώων και γεωμετρικά σχήματα, διάφορα γλυπτά ανθρώπινων μορφών και μορφών ζώων, λίθινα και οστέινα εργαλεία, καθώς και απομεινάρια φυτών και οστών ζώων που αντικατοπτρίζουν τη διατροφική οικονομία της εποχής. Οι εργασίες στο Γκιομπεκλί Τεπέ έχουν προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την εγκατάσταση σε μόνιμους οικισμούς και τις σχετικές παραγωγικές διαδικασίες, έναν από τους σημαντικότερους μετασχηματισμούς στην ανθρώπινη ιστορία. Αποκάλυψε επίσης πλήθος νέων πληροφοριών για την κοινωνική ζωή, την αρχιτεκτονική και την τέχνη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αναδεικνύοντας την ύπαρξη μιας ιδιαίτερα ανεπτυγμένης κοινωνίας στα πρώτα στάδια της Νεολιθικής Εποχής.
Στην Τουρκία, η οποία φιλοξένησε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, πραγματοποιούνται πολυάριθμες αρχαιολογικές ανασκαφές και έργα αποκατάστασης σε ιστορικές περιοχές για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η χώρα αυτή τη στιγμή κατέχει την πρώτη θέση παγκοσμίως παρουσιάζοντας τα περισσότερα αρχαιολογικά έργα. Ο αριθμός των αρχαιολογικών ανασκαφών και μελετών στην Τουρκία αναμένεται να φθάσει τις 750 μέχρι το τέλος του 2023.
Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στη χώρα αποτελούν ταξίδια στον χρόνο, αναδεικνύουν ιστορίες από το παρελθόν και μας συνδέουν με την κληρονομιά του ανθρώπινου είδους. Οι μελέτες των σύγχρονων χώρων σε μια συγκεκριμένη περιοχή παρέχουν μια πιο ολιστική κατανόηση των ιστοριών του παρελθόντος. Ένα τέτοιο πρόσφατο έργο είναι το Τας Ταπελέρ (Taş Tepeler). Σκοπός του έργου στην περιοχή όπου υλοποιείται, υπό την επίβλεψη του καθηγητή NecmiKarul – επικεφαλής του Τμήματος Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης–, είναι η κατανόηση των τεχνολογικών, οικολογικών και κοινωνικών πτυχών των πρώτων ανθρώπινων κοινωνιών με χαρακτηριστικά μόνιμης εγκατάστασης. Οι επιφανειακές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στο Οροπέδιο Σανλιούρφα οδήγησαν στην ανακάλυψη σύγχρονων οικισμών κοντά στο Γκιομπεκλί Τεπέ. Αυτοί οι οικισμοί, που αναφέρονται συλλογικά ως Τας Ταπελέρ (λόφος από πέτρες), περιλαμβάνουν τους Καραχάν Τεπέ, Σαϊμπούρτς (Sayburç), Σεφέρ Τεπέ (Sefertepe), Αρμπετσουβάν Τεπεσί (HarbetsuvanTepesi), Γκιουρτσού Τεπέ (Gürcütepe), Τσακμάκ Τεπέ (Çakmaktepe), Μεντίκ (Medik), Κιουρτεπεσί (Kurttepesi), Τασλί Τεπέ (Taşlıtepe), Αγιανλάρ (Ayanlar), Ογιουνμπούρτς (Yoğunburç) και Γιενί Μαχαλέ (YeniMahalle), εκτός από το Γκιομπεκλί Τεπέ. Στο πλαίσιο του έργου, το οποίο φιλοξενεί μερικά από τα παλαιότερα παραδείγματα, σε παγκόσμιο επίπεδο, της ζωής σε οικισμούς και της κοινωνικής πολυπλοκότητας, η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη σε εννέα αρχαιολογικές τοποθεσίες. Οι ανασκαφές στο Καραχάν Τεπέ έχουν αποκαλύψει μνημειακές δομές παρόμοιες με αυτές του Γκιομπεκλί Τεπέ.
