Ένα διεθνές συνέδριο για τα αποσπασματικά κείμενα χαμένων σήμερα αρχαίων δραμάτων, τα οποία έχουν διασωθεί έως τις μέρες μας μέσα από παπυρικά ευρήματα, λεξικολογικές και άλλες πηγές, είναι από μόνο του σημαντικό. Όταν, δε, πρόκειται για το πρώτο Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος που πραγματοποιείται στη χώρα μας, όπου εκτός από γνωστά αποσπασματικά κείμενα παρουσιάζονται και νέες ανακαλύψεις, τότε η θεματική αποκτά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
«Πρώτη φορά στη χώρα μας γίνεται συνέδριο για τα αποσπασματικά κείμενα των αρχαίων τραγικών που χάθηκαν και καταστράφηκαν από τις αλλεπάλληλες πυρκαγιές των βιβλιοθηκών ανά τον κόσμο, με πιο σημαντική καταστροφή αυτή της βιβλιοθήκης της Κωνσταντινούπολης κατά την πρώτη Άλωση (1204). Έως τότε έχουμε πολλές πληροφορίες ότι τα κείμενα αυτά βρίσκονταν εκεί, αλλά στη συνέχεια σταμάτησαν να υπάρχουν πηγές που να μας διαφωτίζουν σχετικά με την κυκλοφορία ή την παιδευτική δράση τους. Οπότε εικάζουμε ότι εκεί καταστράφηκαν ή κάποια από αυτά μπορεί και να πουλήθηκαν σε συλλέκτες μετά την καταστροφή. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορεί κανείς να πιστέψει ότι αυτά τα κείμενα βρίσκονταν μόνο σε μια βιβλιοθήκη. Το τι έγινε και δεν υπάρχουν σήμερα, είναι κάτι που διερευνά η επιστήμη της παπυρολογίας. Στο συνέδριο μάς ενδιέφεραν τα δραματικά κείμενα των αρχαίων τραγικών μας –και δεν εννοούμε μόνο τον Σοφοκλή, τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη. Είναι περίπου 100 τραγικοί, οι οποίοι έχουν γράψει ο καθένας από 100 έργα περίπου», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο θεατρολόγος Ηλίας Μαλανδρής, επιμελητής του 1ου Διεθνούς Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος για τα Αποσπασματικά Κείμενα με τίτλο «Το Άγνωστο Πρόσωπο των Τραγικών», που διοργάνωσε η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Ονείρους, με την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών(17-18/10) και στο Ίδρυμα Β & Μ Θεοχαράκη (19/10).
Η διάρκεια του συνεδρίου είναι τετραετής και θα διοργανώνεται ετησίως κάθε φθινόπωρο. Επιμελητές του είναι ο θεατρολόγος Ηλίας Μαλανδρής και η Δρ. Άννα Μαυρολέων, με εισηγητές σπουδαίες προσωπικότητες των γραμμάτων, του πολιτισμού και των τεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. «Με το πρώτο μέρος του πρώτου συνεδρίου ξεκινήσαμε κάπως ανάποδα. Δηλαδή, κάναμε μια αναφορά στην πρόσληψη του αρχαίου δράματος από το ρωμαϊκό θέατρο, με βάση αποσπάσματα και πηγές, που είναι επίσης ένας τεράστιος θησαυρός γνώσης», συμπληρώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ηλ. Μαλανδρής εισάγοντάς μας στο συνέδριο που εκτός από τα γνωστά κείμενα ασχολήθηκε και με τις νέες, εντυπωσιακές ανακαλύψεις. Μια από αυτές παρουσίασε ο James Diggle, τέως καθηγητής αρχαίων ελληνικών και λατινικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και μέλος (Fellow) του Κολεγίου Κουίνς, ο οποίος αναφέρθηκε σε «Μια νέα ανακάλυψη στο Άγιον Όρος», δηλαδή ένα απόσπασμα από το έργο «Κρεσφόντης» του Ευριπίδη, που βρέθηκε πριν από λίγα χρόνια μέσα σε ένα χειρόγραφο στον Άγιον Όρος και αφορά την πιο σημαντική, ίσως, σκηνή αναγνώρισης ήρωα τραγωδίας.
«Την αναφέρει ο Αριστοτέλης ως τη σημαντικότερη ένδειξη αναγνώρισης, ως δομικό στοιχείο της τραγωδίας. Έχουμε σπουδαίες αναγνωρίσεις στην ‘Ηλέκτρα’, στην ‘Ιφιγένεια εν Ταύροις’ και αλλού. Όμως, αυτή που αναφέρει και ο Αριστοτέλης δεν την είχαμε», τονίζει ο συνομιλητής του ΑΠΕ-ΜΠΕ για τη σκηνή η οποία παρουσιάστηκε στο Ίδρυμα Θεοχαράκη από την ομάδα των αποφοίτων του πανεπιστημίου του York, σε μετάφραση Γιάννη Γρηγοράκη, με τη συμμετοχή των ηθοποιών Γεωργία Ζώη και Νίκου Μέλλο. «Αυτή η σκηνή, για την οποία τόσα έχουμε ακούσει και τόσο πολύ την έχουν περιγράψει όλοι οι μελετητές, δεν είχε παιχτεί ποτέ γιατί θεωρούνταν χαμένη. Τώρα παίχτηκε γιατί βρέθηκε επιτέλους μέσα σε ένα βιβλίο, στο οποίο ένας μοναχός του Αγίου Όρους, αιώνες πριν, έκατσε και αντέγραψε, μαζί με πολλά άλλα αποσπασματικά κείμενα των αρχαίων τραγικών μας, τα οποία μελετώνται αυτή τη στιγμή. Υπάρχουν πολλά αποσπασματικά κείμενα που μπορεί να βρεθούν ανά πάσα στιγμή. Το ζήτημα είναι να ενδιαφερθεί η Ελληνική Πολιτεία και γι’ αυτήν την κληρονομιά μας, την πνευματική. Για παράδειγμα, αυτή την εποχή υπάρχει ένας πάπας εξαιρετικά φωτισμένος, ο πάπας Φραγκίσκος. Πού βρίσκεται ένας φορέας από την Ελλάδα να του ζητήσει επισήμως να πάνε κάποιοι μελετητές, όχι Έλληνες απαραίτητα ή όχι μόνο Έλληνες, και να ψάξουν στη βιβλιοθήκη του Βατικανού να βρουν αν υπάρχουν τέτοια κείμενα;», τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επιμελητής του συνεδρίου.
Στο πλαίσιο των πρωτοτυπιών του Φεστιβάλ εντάσσεται και η παρουσίαση στις 16/6, στον αρχαιολογικό χώρο Τύμβου του Ατρέα στις Μυκήνες, για πρώτη φορά στη χώρα μας, της θεατρικής παράστασης «Θυέστης» του Σενέκα, σε μετάφραση Ουρανίας Παπακωνσταντοπούλου, σκηνοθεσία Ηλία Μαλανδρή, σκηνογραφία Κούλας Γαλιώνη, μουσική σύνθεση Νίκου Ξανθούλη και πρωταγωνιστές, μεταξύ άλλων, τους Νικήτα Τσακίρογλου, Γρηγόρη Βαλτινό, Γιάννη Βούρο, Γεωργία Ανέστη, Κώστα Νικούλι και Χρυσάνθη Γεωργαντίδου. «Ο τύμβος του Ατρέα στις Μυκήνες άνοιξε πρώτη φορά για μια παράσταση και αυτό ήταν πολύ σημαντικό. Φυσικά ήταν μόνο για πανεπιστημιακούς και φοιτητές από ένα συγκεκριμένο κολλέγιο από το Λονδίνο. Δεν μπορούσαμε να το κάνουμε ανοικτό γιατί δεν χωράνε περισσότερα από 70 άτομα μέσα, αλλά κι επειδή έγινε για πολύ συγκεκριμένο λόγο», εξηγεί ο ίδιος, που ευχαριστεί όλους τους συμμετέχοντες στο συνέδριο, μεταξύ των οποίων την Gonda van Steen Koraes, τη Βελγίδα ελληνίστρια, συγγραφέα και κάτοχο της Έδρας Κοραής στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του King’s College στο Λονδίνο, που έγραψε το βιβλίο «Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα» (η ομιλία της «The Breadcrumb Trail back Home, lost and found» αφορούσε υιοθεσίες που αναφέρονται σε αρχαία, γνωστά και άγνωστα, κείμενα), τον Ανδρέα Ζούλα, μεταφραστή – συγγραφέα, που μίλησε για «Τα Κενά: η Μετάφραση, η Παράσταση», τον Ανδρέα Μιχαλόπουλο, καθηγητή Λατινικής λογοτεχνίας ΕΚΠΑ («Όψεις της αρχαίας Ελληνικής τραγωδίας στη Ρώμη»), την Άννα Μαυρολέων, καθηγήτρια Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου, με τίτλο ομιλίας «Εισαγωγή στον κόσμο του Σενέκα», τον Κωνσταντίνο Μπούρα, μεταφραστή – συγγραφέα, καθηγητή ΕΚΠΑ («Διασκευάζοντας μετ’ ευτελείας την Περικειρομένη του Μενάνδρου»), τον Angelo Meriani, τακτικό καθηγητή Ελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Σαλέρνο («Paths of a Curse, from Euripides and Seneca to Gabriele d’Annunzio»), τον Χριστόφορο Χριστοφή, σκηνοθέτη, συγγραφέα, που μίλησε για τον «Μένανδρο, Μεταμορφώσεις του γέλιου. Μετασχηματισμοί και προσωπεία», τον Νίκο Ξανθούλη, συνθέτη – λυριστή, επιστημονικό συνεργάτη της Ακαδημίας Αθηνών και αντεπιστέλλον μέλος του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής («Η μουσική στον ‘Θυέστη’ του Σενέκα») κ.α. Χαιρετισμό απεύθυνε ο Φώτης Παπαθανασίου, καθηγητής ιατρός, μεταφραστής, ερευνητής, διευθυντής του Ιδρύματος Β & Μ Θεοχαράκη.
Τέλος, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, παρουσιάστηκαν στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, για πρώτη φορά παγκοσμίως, σε μια σκηνική πράξη, με συνοδεία αρχαίας λύρας από τον Νίκο Ξανθούλη, νέα αποσπάσματα από τα έργα του Ευριπίδη «Δανάη», «Τήλεφος», «Βελερεφόντης», «Κρήτες», και «Κρεσφόντης». Επίσης προβλήθηκαν αποσπάσματα από τον «Θυέστη» του Σενέκα από τον τύμβο του Ατρέα στις Μυκήνες, με ανοιχτή συζήτηση με κάποιους από τους συντελεστές, καθώς και από μαγνητοσκόπηση αποσπάσματα για το Τρίτο πρόγραμμα της ΕΡΑ με τη συμμετοχή των Άννα Συνοδινού, Χρίστου Τσάγκα, Όλγας Τουρνάκη, Χρήστου Λούλη, Μέμου Μπεγνή, Άννας Κουτσαφτίκη, Ανδρέα Σμυρνάκη, Ειρήνης Δερέμπεη και Μάριου Φραγκούλη.
