Η ΥΠΟΘΕΣΗ
Κάποτε ήταν το ραδιόφωνο, το τηλέφωνο, το αυτοκίνητο, η τηλεόραση. Σήμερα είναι το Facebook. Όταν ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ (Τζέσι Άιζενμπεργκ), ο Εντουάρντο Σάβεριν (Άντριου Γκάρφιλντ), ο Σον Πάρκερ (Τζάστιν Τίμπερλεϊκ) και οι αδερφοί Γουίνκελβος (Άρμι Χάμερ και Τζος Πενς) εμπνεύστηκαν ένα διαφορετικό είδος κοινωνικής δικτύωσης, δεν ήξεραν ότι έβαζαν τα θεμέλια για το πιο επαναστατικό κοινωνικό φαινόμενο του 21ου αιώνα. Και σίγουρα δε φαντάζονταν την τροπή που θα έπαιρνε η φιλία τους, μπροστά στην επιτυχία. Υποκειμενικές ματιές, αντικρουόμενες ιστορίες, μηνύσεις και δικαστικές αναμετρήσεις: η ιστορία της δημιουργίας του Facebook μέσα από τα μάτια των εμπνευστών είναι στην πραγματικότητα τρεις διαφορετικές ιστορίες που αμφισβητούν την έννοια της μίας και μοναδικής αλήθειας.
Η ΤΑΙΝΙΑ
FACEBOOK: ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΟΝΗ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΟΘΟΝΗ
«Πίστη, φιλία, δύναμη, χρήμα, κοινωνική καταξίωση, φθόνος: τα θέματα αυτής της ιστορίας είναι τόσο διαχρονικά όσο και η ίδια η μυθοπλασία. Αν ζούσε ο Αισχύλος ή ο Σέξπιρ, θα έγραφαν εκείνοι το έργο. Ευτυχώς για μένα, κανείς τους δεν ήταν διαθέσιμος οπότε το ανέλαβα εγώ». Όταν ο Άαρον Σόρκιν (σεναριογράφος του φιλμ ‘Παιχνίδια Εξουσίας’) διάβασε τη 14σέλιδη σύνοψη του βιβλίου του Μπεν Μέζριτς «The Accidental Billionaires», αμέσως δέχτηκε να γράψει το σενάριο της ταινίας “The Social network”. Αυτό που αρχικά τον συνεπήρε ήταν η απίστευτη εξέλιξη των χαρακτήρων, και κυρίως αυτή του συνιδρυτή του Facebook, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, που από αναρχικός χάκερ μετατρέπεται σε μεγαλοεπιχειρηματίας του Ίντερνετ, μέσα σχεδόν σε μία νύχτα. «Ο Μαρκ είναι ένας αντι-ήρωας που στο τέλος της ταινίας μεταμορφώνεται σε τραγικό ήρωα, πληρώνοντας το τίμημα των επιλογών του: ένας νεαρός, οργισμένος χάκερ ο οποίος επαναστατεί ενάντια σε έναν κόσμο που τον κάνει δυστυχισμένο, και τελικά βλέπει το δημιούργημά του να γίνεται μαζικό αγαθό». Ο Σόρκιν εντυπωσιάστηκε από την πολυδιάστατη προσωπικότητα του Ζούκερμπεργκ, που μπορεί να μοιάζει ισχυρός ή αδύναμος, γενναίος ή φοβισμένος, οραματιστής ή συμφεροντολόγος, ανάλογα με τη θέση που υιοθετεί κανείς απέναντι στην ιστορία. Επίσης βρήκε ιδιαίτερα ενδιαφέρον το θέμα της εφεύρεσης που από τη μία αλλάζει τον κόσμο δημιουργώντας ένα νέο είδος κοινωνικής επαφής κι από την άλλη απομακρύνει τους βασικούς συντελεστές της, καταστρέφοντας τη φιλία τους μέσα από την αντιζηλία. Και για να αποκτήσει μία εμπεριστατωμένη άποψη για όλα αυτά, ο γνωστός σεναριογράφος ξεκίνησε μία εντατική προσωπική έρευνα πάνω στην ιστορία του Facebook.
ΠΟΛΛΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤHΝ ΙΔΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ
Αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως Facebook ξεκινά τον Οκτώβριο του 2003 στο Χάρβαρντ, όταν ο 19χρονος Μαρκ Ζούκερμπεργκ χωρίζει με την κοπέλα του και μπαίνει στο σύστημα των υπολογιστών του Πανεπιστημίου για να φτιάξει ένα site που λειτουργεί σα βάση δεδομένων με όλα τα κορίτσια του campus. Ο Ζούκερμπεργκ το ονομάζει Facemash και οι επισκέπτες του μπορούν να συγκρίνουν τις κοπέλες και να ψηφίζουν ποια είναι η πιο ‘καυτή’. Παρά το σάλο που δημιουργήθηκε και τις κατηγορίες προς τον Μαρκ για μισογυνισμό, παραβίαση του πανεπιστημιακού συστήματος και των προσωπικών δεδομένων, οι βάσεις για το Facebook είχαν ήδη τεθεί. Λίγο αργότερα, το Φεβρουάριο του 2004, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ ανέβασε την ιστοσελίδα thefacebook.com: μέσα σε ένα μήνα είχαν γίνει μέλη της περισσότεροι από τους μισούς φοιτητές του Χάρβαρντ, ενώ μέχρι Δεκέμβριο του 2005 αριθμούσε περίπου 5,5 εκατομμύρια χρήστες, κυρίως σπουδαστές, που κοινοποιούσαν καθετί σχετικό με την προσωπική τους ζωή. Η μανία της νέας μορφής κοινωνικής δικτύωσης βγήκε από τα στενά πανεπιστημιακά πλαίσια και άγγιξε ολόκληρο τον κόσμο, φτάνοντας σήμερα τα 500 εκατομμύρια χρήστες – με άλλα λόγια, αν το Facebook ήταν κράτος, θα είχε μιάμιση φορά τον πληθυσμό της Αμερικής και θα αποτελούσε την τρίτη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο. Με ένα τέτοιο ρυθμό ανάπτυξης, η αξία του Facebook σήμερα εκτιμάται περί τα 25 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτή η ανέλπιστη επιτυχία όμως συνοδεύτηκε κι από μία σειρά νομικών διεκδικήσεων και μηνύσεων κατά του Ζούκερμπεργκ, που κατηγορήθηκε από τους αδερφούς Γουίνκελβος ότι έκλεψε την ιδέα τους και από τον συνιδρυτή του Facebook, Εντουάρτντο Σάβεριν, ότι τον απέκλεισε στην πορεία, παρότι ήταν αυτός που είχε χρηματοδοτήσει αρχικά το project.
Για να μάθει περισσότερα γύρω από τη δημιουργία του Facebook, ο Άαρον Σόρκιν έφτιαξε μια ιστοσελίδα ζητώντας την προσωπική οπτική των χρηστών, η οποία δέχτηκε 10.000 επισκέπτες προτού κατέβει. Επίσης διάβασε τις σημειώσεις του Μέζριτς (όχι όμως το βιβλίο, αφού αυτό γραφόταν παράλληλα με το σενάριο) και έκανε την προσωπική του έρευνα, μελετώντας δικογραφίες και παίρνοντας συνεντεύξεις από τα εμπλεκόμενα πρόσωπα. Ο Ζούκερμπεργκ δε δέχτηκε όμως να του μιλήσει, ενδεχομένως γιατί η ταινία δε σκόπευε να εκθέσει μόνο τη δική του οπτική γωνία. Η έρευνα του Σόρκιν κατέληξε σε μία σειρά από «αναξιόπιστες αφηγήσεις» γύρω από τη δημιουργία του Facebook, αφού οι βασικοί πρωταγωνιστές της ακόμα και σήμερα αδυνατούν να συμφωνήσουν στην πορεία των γεγονότων. «Οι αφηγήσεις ήταν αντικρουόμενες, οπότε αντί να αποφασίσουμε εμείς ποια ήταν η ‘πραγματική’, επιλέξαμε να τις παρουσιάσουμε όλες μαζί. Όλα αυτά τα πιθανά σενάρια, οι πιθανές πραγματικότητες, ταιριάζουν άλλωστε και με την ίδια τη φύση του Facebook, όπου ο καθένας έχει απεριόριστες δυνατότητες να κατασκευάσει τη δική του ‘αλήθεια’ γύρω από τον εαυτό του» λέει ο σεναριογράφος, που παράλληλα φρόντισε να αναδείξει τις προσωπικές προθέσεις και τις εσωτερικές αντιφάσεις κάθε χαρακτήρα, ιδιαίτερα έντονες στην περίπτωση του Ζούκερμπεργκ. Μία από τις πρώτες φράσεις που ακούμε από τον κινηματογραφικό Μαρκ Ζούκερμπεργκ είναι «Δεν έγιναν έτσι τα πράγματα», και αυτή σηματοδοτεί τη δομή της ταινίας. Το έργο τελικά αμφισβητεί την ύπαρξη της μίας και μοναδικής αλήθειας, και ο θεατής καλείται να αποφασίσει μόνος του τι έγινε πραγματικά, συνδυάζοντας τα γεγονότα και τις μαρτυρίες που παρατίθενται στην ταινία.
Η ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ
Ο Ντέιβιντ Φίντσερ ήθελε να εξερευνήσει έναν τόσο σύγχρονο μύθο όπως το Facebook και, όπως ακριβώς ο Άαρον Σόρκιν, οραματίστηκε μία ταινία που θα φλέρταρε με τις αποχρώσεις του γκρι, όπου οι ήρωες και οι αντι-ήρωες αλλάζουν θέσεις ανάλογα με την αλήθεια του καθενός. «Η ταινία εξερευνά μία κλασική ιστορία, τη διαμάχη γύρω από τα πνευματικά δικαιώματα και την προσωπική συμβολή πίσω από μία μεγάλη εφεύρεση, δεν παίρνει όμως θέση. Κάθε ιστορία που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα θα πρέπει να εξετάζεται από διαφορετικές οπτικές γωνίες, κάτι σαν το ‘Ρασομόν’, κι αυτό ήταν για μένα πολύ ενδιαφέρον» εξηγεί ο σκηνοθέτης. Ο Φίντσερ θεώρησε σημαντικό να αποτυπώσει όσο το δυνατόν καλύτερα το περιβάλλον όπου έλαβαν χώρα τα γεγονότα, το συγκεκριμένο χρόνο αλλά και το χώρο του Χάρβαρντ, που ενέπνευσε ένα 19χρονο να προχωρήσει σε μία τέτοια εφεύρεση. Και αφιέρωσε πολύ χρόνο για να συγκροτήσει το σωστό καστ. «Ήθελα να βρω ηθοποιούς ικανούς να εκφράσουν και τις δύο πλευρές των χαρακτήρων, αλλά και να δημιουργήσουν πραγματικές σχέσεις μεταξύ τους. Ηθοποιούς διαθέσιμους να πειραματιστούν, να μην ελέγχουν την κατάσταση, να ξεπεράσουν τον εαυτό τους και να καταλάβουν ότι δεν υπάρχει προκαθορισμένη έννοια του ποιοι είμαστε τελικά». Η διαδικασία του κάστινγκ πραγματοποιήθηκε σε πολλά διαδοχικά στάδια, και αφού επιλέχθηκαν οι ηθοποιοί, σχηματίστηκαν μικρές ομάδες που έκαναν πρόβες για αρκετές εβδομάδες προτού αρχίσει η παραγωγή. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, ο Φίντσερ επέμεινε στην επανάληψη – ακόμα και 200 φορές για μία σκηνή! – ώστε οι διάλογοι να γίνουν απόλυτο κτήμα των ηθοποιών, να προκύπτουν οργανικά. «Ήθελα να φτάσουν στο σημείο να μιλούν με το ρυθμό και την απλότητα της καθημερινής ζωής, όπου συχνά απαντάμε προτού ο άλλος τελειώσει τη φράση του» εξηγεί ο σκηνοθέτης. Για να διατηρήσει την ένταση στις σκηνές, ο Φίντσερ συνειδητά καλλιεργούσε ίντριγκες ανάμεσα στους ηθοποιούς: τους μιλούσε προσωπικά, τονίζοντας τη δική τους αίσθηση του δικαίου και το πώς οι άλλοι χαρακτήρες προσπαθούσαν να τους εξαπατήσουν. Και τους απέτρεψε από το να αντιγράψουν τα πραγματικά πρόσωπα, θέλοντας η κάθε ερμηνεία να δημιουργεί μία ξεκάθαρη εντύπωση του χαρακτήρα προς το θεατή, όχι μία εύκολη απομίμηση. Από τους αληθινούς αυτούς χαρακτήρες που προέκυψαν, πηγάζουν και οι διαφορετικές οπτικές γωνίες: «οι διαφορετικές προοπτικές ήταν απαραίτητες για να διηγηθούμε αυτή την ιστορία» συνοψίζει ο σκηνοθέτης. «Κανένας άνθρωπος δεν είναι μόνο ένα πράγμα. Και αυτό φαίνεται μέσα από την ίδια τη δομή της ταινίας».
Ημερομηνία 27 / 10 / 2010
Σκηνοθεσία ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΦΙΝΤΣΕΡ
Σενάριο ΑΑΡΟΝ ΣΟΡΚΙΝ βασισμένο στο βιβλίο του ΜΠΕΝ ΜΕΖΡΙΤΣ “The Accidental Billionaires”
Παραγωγή ΣΚΟΤ ΡΟΥΝΤΙΝ, ΝΤΑΝΑ ΜΠΡΟΥΝΕΤΙ, ΜΑΪΚΛ ΝΤΕ ΛΟΥΚΑ, ΣΙΑΝ ΤΣΑΦΙΝ
Πρωταγωνιστούν ΤΖΕΣΙ ΑΪΖΕΝΜΠΕΡΓΚ, ΑΝΤΡΙΟΥ ΓΚΑΡΦΙΛΝΤ, ΤΖΑΣΤΙΝ ΤΙΜΠΕΡΛΕΪΚ
Διάρκεια 120’
